Luật Đấu thầu sửa đổi: Siết tình trạng nhà thầu bỏ giá thấp bất thường

Chiều 23/5, Quốc hội thảo luận tại hội trường về dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Đấu thầu; Luật Đầu tư theo phương thức đối tác công tư; Luật Hải quan; Luật Thuế xuất khẩu, thuế nhập khẩu; Luật Đầu tư; Luật Đầu tư công; Luật Quản lý, sử dụng tài sản công. Trong đó nhiều nội dung liên quan đến Luật Đấu thầu sửa đổi được nhiều đại biểu quan tâm.

Đoàn ĐBQH Tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu. Ảnh: VPQH

Cần làm rõ hơn vai trò, thẩm quyền cấp xã trong đấu thầu

Phát biểu tại phiên thảo luận, Đại biểu Nguyễn Tâm Hùng (Đoàn Bà Rịa – Vũng Tàu) bày tỏ đồng thuận với nhiều nội dung sửa đổi, bổ sung trong Luật Đấu thầu. Tuy nhiên, ông cho rằng vẫn còn một số quy định cần được tiếp tục hoàn thiện để bảo đảm tính khả thi khi thực hiện, đặc biệt trong bối cảnh tổ chức chính quyền địa phương theo mô hình hai cấp.

Đại biểu Nguyễn Tâm Hùng

Liên quan Luật Đấu thầu, đại biểu Nguyễn Tâm Hùng cho rằng Luật Đấu thầu chỉ quy định chung về “người có thẩm quyền” và “chủ đầu tư” mà chưa phân định rõ theo cấp hành chính, dẫn đến thực tiễn triển khai còn lúng túng, khó xác định rõ trách nhiệm giữa các cấp.

Do đó, ông đề xuất cần xác định rõ vai trò của từng cấp chính quyền trong tổ chức đấu thầu, đặc biệt là UBND và Chủ tịch UBND cấp tỉnh, cấp xã.

“Việc luật hóa rõ ràng vai trò và thẩm quyền của các cấp sẽ giúp hệ thống pháp luật thống nhất, minh bạch hơn, đồng thời tạo nền tảng pháp lý cho mô hình quản lý địa phương hai cấp hoạt động hiệu quả hơn trong giai đoạn tới”- ông Hùng khẳng định.

Không nên hợp lý hóa chỉ định thầu bằng sửa luật

Ở góc nhìn khác, đại biểu Tạ Văn Hạ (Quảng Nam) bày tỏ băn khoăn trước đề xuất sửa đổi Luật Đấu thầu theo hướng cho phép chủ đầu tư hoặc người có thẩm quyền được lựa chọn hình thức đấu thầu căn cứ vào quy mô, tính chất và điều kiện thực tế của gói thầu.

Đại biểu Tạ Văn Hạ- Đoàn Quảng Nam. Ảnh: VPQH

Ông cho rằng, việc trao quyền linh hoạt như vậy cần được xem xét rất thận trọng, bởi lẽ: “Đấu thầu là một tiến bộ trong quản lý nhà nước, giúp nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách, bảo đảm công khai, minh bạch và bảo vệ quyền lợi hợp pháp của các bên liên quan”.

Theo đại biểu, nếu pháp luật chưa thực sự chặt chẽ, việc mở rộng quyền lựa chọn hình thức chỉ định thầu có thể vô tình hợp lý hóa những hành vi tiêu cực đã và đang diễn ra trong thực tiễn.

Bên cạnh đó, ông cũng nhận định: “có khi chọn đấu thầu cho nhanh đỡ phải trách nhiệm, vì quy định chọn lựa chỉ định thầu rất ngặt nghèo và quy trình rất chặt chẽ. Do vậy mục đích liên quan đến thay đổi tư tưởng của Luật Đấu thầu nên cần phải cân nhắc kỹ”

Đại biểu Tạ Văn Hạ băn khoăn, nếu đưa quy định như dự thảo vào luật, rất có thể vô tình đi hợp lý hóa cho những vấn đề phát sinh tiêu cực, không khéo, vì sơ hở mà mất cán bộ.

Thay vì sửa luật theo hướng mở rộng quyền chỉ định thầu, ông Hạ đề xuất nếu thực sự cần thiết trong giai đoạn hiện nay để tháo gỡ khó khăn cho đầu tư công, có thể xem xét ban hành nghị quyết riêng của Quốc hội, áp dụng trong một thời gian, một số lĩnh vực cụ thể với quy định chặt chẽ, có kiểm soát.

Luật Đấu thầu sửa đổi sẽ trao quyền, nhưng siết chặt kiểm soát

Phát biểu tiếp thu, giải trình tại phiên họp, Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng cho biết, mục tiêu sửa luật lần này là khắc phục tình trạng chậm tiến độ, đội vốn, chất lượng thấp, đồng thời nâng cao hiệu quả đầu tư công và phòng ngừa thất thoát tài sản công.

Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng báo cáo tiếp thu, giải trình. Ảnh: VPQH

Trên tinh thần đó, dự thảo luật mới cho phép chủ đầu tư được chủ động quyết định và chịu trách nhiệm về hình thức lựa chọn nhà thầu (đấu thầu, chỉ định thầu, đặt hàng…), nhưng phải tuân thủ nguyên tắc: Bảo đảm tiến độ, chất lượng và không làm tăng tổng mức đầu tư.

“Luật sẽ bổ sung quy định giám sát, hậu kiểm, tăng cường vai trò kiểm tra đối với các gói thầu áp dụng chỉ định thầu hoặc hình thức đặc biệt”- Bộ trưởng nhấn mạnh.

Ngoài ra, để lựa chọn đúng nhà thầu có năng lực, dự thảo luật khuyến khích áp dụng đấu thầu kỹ thuật hoặc kết hợp kỹ thuật, giá trong các lĩnh vực đòi hỏi công nghệ cao như y tế, viễn thông, công nghệ chiến lược.

Một điểm mới quan trọng là luật bổ sung quy định xử lý tình trạng nhà thầu bỏ giá thấp bất thường, vốn đang gây ra nhiều hệ lụy như chậm tiến độ, thi công kém chất lượng, thậm chí bỏ dở dự án.

Bộ trưởng dẫn chứng, trong thời gian làm Bộ trưởng Bộ Giao thông vận tải, ông từng đối mặt với tình trạng này, đặc biệt ở khu vực Tây Nguyên.

“Có những dự án, nhà thầu trúng thầu xong là bỏ cuộc vì khẳng định ‘làm là lỗ’. Nhưng hậu quả thì Nhà nước và người dân phải gánh. Chúng ta không thể tiếp tục để lặp lại những bài học đau xót như vậy”, ông nói.

Để ngăn ngừa tình trạng này, dự thảo luật bổ sung các biện pháp như: Yêu cầu nhà thầu bỏ giá thấp phải cam kết bảo hành dài hạn, tăng giá trị bảo đảm thực hiện hợp đồng, hoặc chấp nhận phạt nếu vi phạm tiến độ, chất lượng; làm rõ trách nhiệm của chủ đầu tư, bên mời thầu, tổ chuyên gia trong từng bước thực hiện đấu thầu; Áp dụng chế tài nghiêm khắc với các hành vi thông thầu, gian lận như cấm thầu, phạt hành chính, chuyển hồ sơ sang cơ quan điều tra nếu có dấu hiệu vi phạm hình sự.

Dự thảo luật cũng yêu cầu chủ đầu tư phải đánh giá kết quả thực hiện hợp đồng và cập nhật dữ liệu về năng lực, uy tín nhà thầu lên Hệ thống mạng đấu thầu quốc gia, từ đó tăng cường công khai, giám sát và tạo căn cứ lựa chọn nhà thầu trong tương lai.

Thu Hường