Luật Đất đai 2024: Nâng cao quyền lợi, đảm bảo an cư

Đa dạng hình thức bồi thường

Vướng mắc trong công tác thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ, TĐC được xem là nguyên nhân chính ảnh hưởng đến tiến độ thực hiện các công trình, dự án. Phó Chủ tịch UBND huyện Bình Sơn Ung Đình Hiền cho biết, trên địa bàn huyện có một số công trình chậm tiến độ vì người dân không thống nhất với phương án bồi thường, giải phóng mặt bằng và TĐC. Khó nhất là một số công trình triển khai thực hiện từ năm 2014 - 2020, nhưng vướng mắc kéo dài đến nay vẫn chưa giải quyết dứt điểm.

Trong khi đó, cơ chế, chính sách bồi thường, hỗ trợ, TĐC thay đổi; việc xây dựng nhà ở, vật kiến trúc tại thời điểm hiện tại đã tăng nhiều so với thời điểm phê duyệt phương án bồi thường... Vì vậy, việc giải quyết đã khó lại càng khó.

Vướng mắc trong công tác bồi thường, giải phóng mặt bằng là nguyên nhân khiến dự án trục đường chính Bắc - Nam đô thị Vạn Tường, đoạn qua xã Bình Hải (Bình Sơn) kéo dài 10 năm.

Do đó, Luật Đất đai năm 2024 sửa đổi, bổ sung nguyên tắc bồi thường theo hướng đa dạng các hình thức bồi thường về đất, cụ thể: Hộ gia đình, cá nhân có đất bị thu hồi được bồi thường bằng đất có cùng mục đích với đất bị thu hồi hoặc bằng tiền, bằng đất khác hoặc bằng nhà ở phù hợp với nhu cầu của người có đất bị thu hồi và quỹ đất của từng địa phương. Ngoài ra, Luật Đất đai năm 2024 quy định thêm các khoản hỗ trợ khác cho người bị thu hồi đất bao, gồm: Hỗ trợ di dời vật nuôi; hỗ trợ để tháo dỡ, phá dỡ, di dời đối với tài sản gắn liền với đất là phần công trình xây dựng theo giấy phép xây dựng có thời hạn theo pháp luật về xây dựng mà đến thời điểm thu hồi đất giấy phép đã hết thời hạn.

Chủ tịch UBND xã Bình Hải (Bình Sơn) Ngô Văn Thính cho biết, quy định của Luật Đất đai năm 2024 đáp ứng nguyện vọng của người dân, cũng như hài hòa lợi ích giữa người sử dụng đất, nhà đầu tư và Nhà nước. Chính vì vậy, sẽ tạo thuận lợi, tháo gỡ những vướng mắc trong công tác bồi thường, giải phóng mặt bằng, góp phần đẩy nhanh tiến độ thực hiện các chương trình, dự án. Đặc biệt, hộ gia đình, cá nhân bị thu hồi đất nông nghiệp, đất phi nông nghiệp mà đủ điều kiện bồi thường về đất theo quy định tại Điều 95 của Luật, có nhu cầu bồi thường bằng đất ở hoặc nhà ở và địa phương có điều kiện về quỹ đất ở, nhà ở thì được bồi thường bằng giao đất ở hoặc nhà ở TĐC. Qua đó, đảm bảo mang lại quyền lợi tốt nhất cho người dân có đất bị thu hồi.

Hỗ trợ tái định cư rõ ràng, minh bạch

Theo quy định, khi Nhà nước thu hồi đất mà người có đất bị thu hồi bị ảnh hưởng chỗ ở hợp pháp thì có thể được xem xét TĐC. Thế nhưng thực tế thời gian qua, công tác thu hồi đất và TĐC còn không ít bất cập, hạn chế, ảnh hưởng trực tiếp tới quyền và lợi ích của người có đất bị thu hồi. Chủ tịch UBND xã Long Mai (Minh Long) Trần Văn Lịch cho biết, một trong những thực trạng xảy ra trong thời gian qua là việc xây dựng các khu TĐC chưa quan tâm đầy đủ đến nhu cầu và điều kiện của người được TĐC, dẫn đến tình trạng người dân không vào ở trong khu TĐC.

Cơ sở hạ tầng thiếu đồng bộ là một trong những nguyên nhân khiến Khu tái định cư Đồng Tranh, ở xã Long Mai (Minh Long) vẫn chưa được lấp đầy sau hơn 6 năm xây dựng.

Khắc phục tình trạng này, Luật Đất đai năm 2024 quy định phải hoàn thành việc phê duyệt phương án bồi thường, hỗ trợ, TĐC và việc bố trí TĐC theo nguyên tắc “có chỗ ở, bảo đảm thu nhập và điều kiện sống bằng hoặc tốt hơn nơi ở cũ”, trước khi thu hồi đất. Bên cạnh đó, các khu TĐC cũng phải đảm bảo hạ tầng kỹ thuật, hạ tầng xã hội đồng bộ theo quy hoạch chi tiết được cơ quan có thẩm quyền phê duyệt; đồng thời phải phù hợp với truyền thống văn hóa, phong tục, tập quán của cộng đồng dân cư nơi có đất thu hồi.

Phó Chủ tịch UBND huyện Bình Sơn Ung Đình Hiền nhìn nhận, Luật Đất đai năm 2024 quy định TĐC phải đi trước một bước, vừa tháo gỡ những vướng mắc trong bồi thường giải phóng mặt bằng, vừa bảo đảm điều kiện về chỗ ở ổn định cho người dân có đất bị thu hồi. Hơn nữa, suất TĐC tối thiểu cũng được linh động quy định bằng đất ở, nhà ở hoặc bằng tiền để phù hợp với việc lựa chọn của người được bố trí TĐC.

Trong đó, trường hợp suất TĐC tối thiểu được quy định bằng đất ở, nhà ở thì diện tích đất ở TĐC không nhỏ hơn diện tích tối thiểu theo quy định của UBND cấp tỉnh và diện tích nhà ở TĐC không nhỏ hơn diện tích căn hộ tối thiểu theo quy định của pháp luật về nhà ở. Trường hợp suất TĐC tối thiểu được tính bằng tiền thì khoản tiền cho suất TĐC tương đương với giá trị một suất TĐC tối thiểu bằng đất ở, nhà ở tại nơi bố trí TĐC.

Sau 10 năm xây dựng, Khu tái định cư Hải Nam, ở thôn Thanh Thủy, xã Bình Hải (Bình Sơn) chưa có hộ dân vào xây dựng nhà ở, vì cho rằng vị trí xây dựng chưa phù hợp nhu cầu.

Ngoài ra, Luật Đất đai năm 2024 quy định điều kiện khu TĐC đảm bảo rất có lợi cho các dự án có người dân sinh sống tại các khu "đất vàng" hoặc khu vực có tập quán sản xuất kinh doanh truyền thống lâu đời. Theo đó, người có đất ở bị thu hồi để thực hiện dự án đầu tư xây dựng khu đô thị thì được bồi thường bằng đất ở, nhà ở tại chỗ; trong thời gian chờ bố trí TĐC, được bố trí vào nhà ở tạm hoặc hỗ trợ tiền thuê nhà ở với thời gian và mức hỗ trợ cụ thể do UBND cấp tỉnh quy định.

Quyền Giám đốc Sở TN&MT Nguyễn Đức Trung cho biết, Luật Đất đai năm 2024 đã khắc phục cơ bản những bất cập của Luật Đất đai năm 2013, đem lại nhiều điểm mới trong lĩnh vực thu hồi đất, bồi thường giải phóng mặt bằng, hỗ trợ, TĐC. Cùng với đó, Luật Đất đai năm 2024 quy định cơ chế thưởng đối với người có đất thu hồi bàn giao mặt bằng trước thời hạn, nhằm động viên, khuyến khích người có đất bị thu hồi sớm bàn giao mặt bằng, giúp rút ngắn thời gian thu hồi đất. Các quy định mới sẽ hạn chế các khiếu kiện liên quan đến đất đai, đảm bảo quyền lợi của người dân, công bằng xã hội và công tác quản lý của nhà nước trong lĩnh vực đất đai.

Bài, ảnh: THANH PHONG