Lời hứa về một 'nền cộng hòa thứ hai'

Các nhà lãnh đạo sinh viên từng tham gia lật đổ thủ tướng ra mắt đảng Jatiya Nagorik hay đảng Công dân Quốc gia (NCP). Ảnh: Reuters

Sau khi đảng Liên đoàn Awami của bà Hasina ngày càng trở nên mất uy tín, đảng Dân tộc Bangladesh (BNP) đối lập được dự đoán sẽ giành chiến thắng trong bất kỳ cuộc bầu cử nào sắp tới. Tuy nhiên, việc các nhà lãnh đạo sinh viên ra mắt đảng mới với tên gọi NCP và nhiều người trong số họ rất được lòng giới trẻ cả nước, có thể làm thay đổi mạnh mẽ cục diện bầu cử.

Hướng tới một Bangladesh mới

Kể từ khi cuộc “cách mạng” của sinh viên lật đổ bà Hasina vào đầu tháng 8.2024, nhiều thay đổi to lớn đã diễn ra tại Bangladesh. Ông Muhammad Yunus, nhà kinh tế học người Bangladesh đoạt giải Nobel, đã được đưa trở lại làm người đứng đầu chính phủ lâm thời được chỉ định với nhiệm vụ khôi phục nền dân chủ.

Đáng chú ý, Bangladesh đã chứng kiến sự ra mắt của một đảng chính trị mới. Các nhà lãnh đạo sinh viên từng tham gia lật đổ cựu thủ tướng đã tổ chức một cuộc mít tinh tại đại lộ Manik Miah để ra mắt đảng NCP, do ông Nahid Islam lãnh đạo. Việc ra mắt đảng Jatiya Nagorik, được đánh giá là một khoảnh khắc mang tính biểu tượng, khởi đầu cho một cuộc cách mạng chính trị mới. Phát biểu tại lễ ra mắt đảng, các nhà lãnh đạo NCP mới được bổ nhiệm cho biết, mục đích chính là xây dựng một Bangladesh mới, cái mà họ gọi là “nền cộng hòa thứ hai”.

Trong số những lời cam kết đầy tham vọng của họ là tạo ra một hệ thống chính trị hoàn toàn mới và viết lại hiến pháp, lập luận rằng Bangladesh chưa bao giờ thực sự tự do hay dân chủ kể từ khi giành được độc lập vào năm 1971. Thêm vào đó, việc đòi lại công lý, đặc biệt là cho những người thiệt mạng trong cuộc cách mạng tháng 7, cũng là cốt lõi trong mục đích của họ.

Trong cuộc phỏng vấn đầu tiên kể từ khi NCP ra đời, lãnh đạo đảng NPC Nahid Islam cho biết, đã có nhu cầu sinh viên thành lập đảng chính trị của riêng mình kể từ khi họ lật đổ chính quyền cũ, song phải mất vài tháng họ mới thống nhất được hình thức của đảng. “Điều quan trọng là chúng tôi phải có tiếng nói trong quá trình phát triển một Bangladesh dân chủ mới. Những người trẻ tuổi ở đất nước này có nhu cầu rất lớn về một đảng chính trị đại diện cho quan điểm và yêu cầu của họ. Chúng tôi cũng lo ngại rằng sự sụp đổ của bà Hasina có nghĩa là sẽ có một khoảng trống quyền lực trong cuộc bầu cử, điều này sẽ gây ra vấn đề cho tiến trình dân chủ”, ông Islam nói.

Ông Nahid Islam khẳng định, sứ mệnh của NCP là tạo ra một trật tự chính trị ưu tiên nhu cầu của người dân, một trật tự sẽ xây dựng một nhà nước thực sự dân chủ, nơi công lý, bình đẳng và công bằng kinh tế được đặt lên hàng đầu. Những cam kết của ông Nahid cho thấy, NCP không chỉ ủng hộ việc thay đổi lãnh đạo mà còn ủng hộ một cuộc cải tổ toàn diện hệ thống chính trị.

Trong thời gian tới, NCP sẽ bắt đầu hình thành. Các ủy ban được thành lập tại hơn 400 upazila (tiểu huyện - một đơn vị hành chính ở Bangladesh) và các kế hoạch đã được lập ra để thành lập một tổ chức sinh viên nhằm huy động thêm sự ủng hộ. Tầm nhìn của đảng bắt đầu được đông đảo quần chúng hưởng ứng, khi các đoàn đại biểu từ hơn mười quận tham gia phong trào đoàn kết. Sự ủng hộ rất lớn này là minh chứng cho khát vọng thay đổi sâu sắc tồn tại trong lòng người dân Bangladesh.

Đội ngũ lãnh đạo bao gồm những nhân vật sinh viên đáng chú ý, chẳng hạn như Samanta Sharmin và Arif Hossain Adib với tư cách là người triệu tập chung cấp cao; Tiến sĩ Tasnim Jara và Nahida Sarwar với tư cách là thư ký thành viên chung cấp cao và Hasnat Abdullah với tư cách là Trưởng ban tổ chức cho khu vực phía Nam. Sarjis Alam được giao nhiệm vụ giám sát khu vực phía Bắc, trong khi Nasiruddin Patwari được bổ nhiệm làm Trưởng ban điều phối.

Đội ngũ lãnh đạo này, được tập hợp từ nhiều khu vực khác nhau của Bangladesh. Mỗi nhà lãnh đạo đều mang đến những kinh nghiệm và quan điểm độc đáo của mình, nhưng họ đều cùng chung mục tiêu tạo ra một Bangladesh tốt đẹp hơn cho các thế hệ tương lai. Trong bối cảnh chính trị của Bangladesh đang trên bờ vực của một sự chuyển đổi mạnh mẽ, với sự lãnh đạo trẻ, năng động và cam kết không lay chuyển đối với các lý tưởng về công lý, bình đẳng và dân chủ, đảng mới đang định vị mình là lực lượng tiên phong của một trật tự chính trị mới.

Theo tờ Prothom Alo, các chuyên gia cho biết, lời kêu gọi của giới trẻ về một giải pháp chính trị mới chắc chắn sẽ khơi dậy hy vọng trong công chúng. Mặc dù không phải ai cũng hoàn toàn đồng ý với tất cả các chương trình và cam kết mà đảng mới vạch ra, nhưng không thể không đồng tình với nguyện vọng của họ là thay thế sự chia rẽ bằng sự thống nhất, nâng cao các cộng đồng thiểu số và thiết lập sự lãnh đạo dựa trên công trạng và năng lực ở mọi cấp độ của xã hội và nhà nước.

Thách thức phía trước

Bên cạnh đó, nhà phân tích chính trị Nazmul Alam đặt câu hỏi, liệu đảng NCP do sinh viên lãnh đạo có thể tự khẳng định mình là một lực lượng chính trị thực sự hay không; cũng như cảnh báo rằng, việc giới hạn cơ sở ủng hộ của đảng đối với sinh viên và các nhà hoạt động đô thị sẽ không đủ. Nếu đảng NCP không có mạng lưới rộng lớn các nhà tổ chức địa phương, đảng này sẽ khó có thể biến sự nhiệt tình thành chiến thắng trong bầu cử. Việc xây dựng liên minh vững mạnh với các công đoàn, hiệp hội nông dân và các tổ chức địa phương có thể cung cấp cho đảng NCP một nền tảng rất cần thiết ngoài khuôn viên trường đại học.

Ở một quốc gia mà văn hóa chính trị ủng hộ sự lãnh đạo mạnh mẽ, một đảng mới không có nhân vật giàu kinh nghiệm có thể gặp khó khăn trong việc giành được sự ủng hộ. Các nhà lãnh đạo của NCP đã lãnh đạo thành công một phong trào, nhưng họ vẫn chưa chứng minh được mình là những nhà quản lý có năng lực. Với chế độ gia đình trị và hệ thống bảo trợ chính trị cố hữu của Bangladesh, triển vọng bầu cử của đảng vẫn còn chưa chắc chắn. NCP được cho là đã nhận được sự hỗ trợ tài chính đáng kể từ đảng Jamaat-e-Islami. Tuy nhiên, việc bảo đảm nguồn tài trợ bền vững trong tương lai sẽ là một thách thức, đặc biệt là trong khuôn khổ tư bản chủ nghĩa hiện tại của Bangladesh, nơi sự hỗ trợ của doanh nghiệp và nhà công nghiệp là rất quan trọng.

Ông Islam thừa nhận rằng, có những thách thức trong quá trình chuyển đổi từ một nhóm sinh viên đấu tranh đường phố hỗn tạp với ít kinh nghiệm chính trị thành một đảng quốc gia có tổ chức, sẵn sàng tranh cử trong cuộc tổng tuyển cử chỉ trong vài tháng. Trước khi đảng ra mắt, đã có nhiều báo cáo rộng rãi về tình trạng đấu đá nội bộ và sự kiện ra mắt diễn ra hỗn loạn, bị trì hoãn trong thời gian dài và gặp sự cố kỹ thuật. Ông Islam mô tả vai trò của mình trong chính phủ lâm thời là một “hành trình khó khăn” trong đó ông Yunus có những ý tưởng đúng đắn về các cải cách cần thiết cho Bangladesh, nhưng lại phải đối mặt với một “lực lượng chống đối” trong bộ máy quan liêu, khiến cho những thay đổi trở nên khó thực hiện.

Ngoài ra, còn có một số bất an xung quanh đảng NCP trong các nhóm tự do hơn, với những lo ngại được nêu ra về các phe phái dường như liên kết với các thành phần Hồi giáo cứng rắn hơn, làm dấy lên nỗi lo sợ về tầm nhìn của đảng về một “nền cộng hòa thứ hai” thế tục. Kể từ khi bà Hasina sụp đổ, đã có một sự gia tăng đáng kể trong sự ủng hộ đối với các đảng Hồi giáo như Jamaat-e-Islami, vốn đã bị cấm dưới thời chính phủ của bà Hasina.

Hơn nữa, việc thành lập đảng NCP cũng có thể gây ra vấn đề cho chính phủ lâm thời của ông Yunus. Đảng này đã được coi là rất gần gũi với các nhà lãnh đạo sinh viên đã mời ông Yunus trở lại lãnh đạo đất nước. Trong một cuộc phỏng vấn với tờ Guardian, ông Yunus cho biết ông ủng hộ quyết định thành lập đảng của sinh viên, cho rằng: “Đó là điều tốt, tôi luôn khuyến khích những người trẻ tuổi lãnh đạo. Đó là cách duy nhất chúng ta có thể tạo ra một thế giới mới”.

Trong khi ông Yunus khẳng định sẽ không có sự thỏa hiệp nào đối với tính trung lập của chính phủ lâm thời, thì lãnh đạo cấp cao của BNP Amir Chowdhury bày tỏ những lo ngại khác. Ông Islam đã từ chức bộ trưởng để lãnh đạo đảng NCP nhưng 2 sinh viên khác vẫn ở lại chính phủ.

Đối với tất cả các câu hỏi về kinh nghiệm và năng lực tổ chức của họ, những người trong ủy ban điều hành của NCP cho biết, họ tin tưởng rằng đảng sẽ “ngày càng lớn mạnh” trong quá trình chuẩn bị cho cuộc bầu cử. Ông Abdul Hannan, đồng tổ chức cấp cao của NCP nhấn mạnh: “Trong 3 tháng nữa, chúng tôi sẽ có mặt ở mọi cấp địa phương trên khắp cả nước”.

Rõ ràng là con đường phía trước của đảng mới không hề dễ dàng, nhưng công chúng đều đang trông chờ những điều mới mẻ mà đảng mới sẽ mang lại.

Châu Anh