Mất tình báo Mỹ, Ukraine nghĩ ra cách độc đáo để cứu cánh HIMARS

Sau khi Mỹ ngừng cung cấp cho Ukraine dữ liệu tình báo quan trọng để xác định tọa độ mục tiêu, lực lượng vũ trang Ukraine buộc phải chuyển sang các nguồn thay thế để định hướng các cuộc tấn công chính xác, bao gồm các cuộc tấn công được thực hiện bằng hệ thống tên lửa phóng loạt HIMARS, theo tờ Bulgarian Military.

Sự thay đổi này đánh dấu một sự điều chỉnh đáng kể trong cách Kiev tiến hành các hoạt động quân sự trong bối cảnh mối quan hệ đang phát triển với các đồng minh phương Tây. Ông Sergei Beskrestnov - chuyên gia về công nghệ vô tuyến và là một nhà bình luận quân sự nổi tiếng của Ukraine - đã nêu chi tiết về sự thay đổi này trong một cuộc phỏng vấn gần đây trên kênh YouTube có tên Kyiv-24.

Hệ thống HIMARS. Ảnh: QUÂN ĐỘI UKRAINE

‘Trong cái khó ló cái khôn’

Ngày 5-3, Giám đốc Cục Tình báo Trung ương Mỹ (CIA) John Ratcliffe và Cố vấn An ninh Quốc gia Michael Waltz đều xác nhận việc tạm dừng hỗ trợ tình báo cho Ukraine nhưng cho rằng đây chỉ là tạm thời nếu Ukraine nhanh chóng quay lại bàn đàm phán. Bốn ngày sau đó, Tổng thống Mỹ Donald Trump cho biết gần như" đã chấm dứt lệnh ngừng chia sẻ thông tin tình báo với Kiev.

Dù vậy, quyết định ngắn ngủi của Washington về việc tạm dừng tọa độ mục tiêu và các thông tin tình báo khác đã gây ảnh hưởng đến toàn bộ bộ máy quốc phòng của Ukraine - vốn đã quen với việc dựa vào dữ liệu do Mỹ cung cấp để tối đa hóa hiệu quả của các loại vũ khí tiên tiến như hệ thống HIMARS. Việc tạm dừng chia sẻ thông tin tình báo cũng đã khiến người dân Ukraine dễ bị tổn thương hơn trước các cuộc tấn công trên không của Nga.

Lịch sử cho thấy Mỹ đã là một trụ cột trong hệ sinh thái tình báo của Ukraine, cung cấp không chỉ tọa độ mục tiêu mà còn hình ảnh vệ tinh độ phân giải cao thông qua các công ty tư nhân như Maxar Technologies - một công ty hàng không vũ trụ của Mỹ nổi tiếng.

Ông Beskrestnov lưu ý rằng quyền truy cập vào hình ảnh của Maxar cũng đã bị hạn chế trong thời gian Mỹ tạm dừng chia sẻ tình báo cho Ukraine, làm phức tạp thêm khả năng của Kiev trong việc duy trì cùng một mức độ nhận thức tình hình mà họ từng có. Việc mất hình ảnh trực tiếp, chất lượng cao này đã buộc lực lượng Ukraine phải đánh giá lại cách thức thu thập và xử lý thông tin tình báo trên chiến trường, đẩy họ đến các nguồn ít tập trung và phân mảnh hơn.

Chuyên gia Beskrestnov thừa nhận rằng việc thiếu sự hỗ trợ này đã chứng tỏ là "đau đớn" đối với lực lượng Ukraine, nhấn mạnh mức độ mà tình báo của Mỹ đã được tích hợp vào kế hoạch tác chiến của Ukraine. Tuy nhiên, ông Beskrestnov nhấn mạnh rằng Ukraine vẫn có khả năng vận hành những hệ thống này một cách độc lập, dựa vào sự kết hợp giữa thông tin tình báo trong nước và sự đóng góp từ các đối tác quốc tế.

Việc ngừng chia sẻ thông tin tình báo đã buộc Ukraine phải dựa nhiều hơn vào nguồn lực của chính mình và các đồng minh không phải Mỹ, đồng thời thử thách khả năng chống chịu của cơ sở hạ tầng quân sự Ukraine.

Ukraine nhìn về châu Âu

Trong bối cảnh thiếu sự hỗ trợ từ Mỹ, Ukraine đã chuyển sang sử dụng các nguồn lực của chính mình và các đối tác châu Âu để lấp đầy khoảng trống.

Ông Beskrestnov nhấn mạnh vai trò của các máy bay không người lái (UAV) trinh sát của Ukraine thu thập dữ liệu mục tiêu. Những chiếc máy bay này, do lực lượng vũ trang Ukraine vận hành, cung cấp một mức độ tự chủ trong việc thu thập tình báo, mặc dù phạm vi và độ phân giải của chúng bị hạn chế so với các hệ thống vệ tinh từng được Mỹ cung cấp.

Một người lính của Tiểu đoàn máy bay không người lái Achilles Strike của Ukraine đang mang theo máy bay không người lái góc nhìn thứ nhất tại các vị trí gần tỉnh Kharkiv. Ảnh: Aria Shahrokhshahi/THE KYIV INDEPENDENT

Chuyên gia này cũng chỉ ra nỗ lực của Ukraine trong việc tận dụng thông tin từ các đồng minh như Anh và Đức. Cả hai quốc gia này đều duy trì các vệ tinh trinh sát của riêng mình có khả năng cung cấp hình ảnh quý giá.

Một câu hỏi then chốt trong động lực đang phát triển này là mức độ mà Ukraine sở hữu năng lực vệ tinh của riêng mình. Khác với các cường quốc lớn như Mỹ, Nga hay Trung Quốc, Ukraine không vận hành một chòm sao vệ tinh trinh sát quân sự mạnh mẽ. Chương trình không gian của Ukraine, mặc dù đáng chú ý trong thời kỳ hậu Xô Viết với những đóng góp cho thiết kế tên lửa và phóng vệ tinh, vẫn chưa tạo ra được một mạng lưới vệ tinh hình ảnh tiên tiến phù hợp cho việc sử dụng trên chiến trường theo thời gian thực.

Ông Beskrestnov cũng đề cập "các vệ tinh của chúng tôi", dường như phản ánh một cách diễn giải rộng hơn, có thể bao gồm các vệ tinh thương mại hoặc vệ tinh sử dụng kép được phóng lên với sự hợp tác của các quốc gia khác thay vì một đội quân sự riêng biệt của Ukraine. Các chuyên gia quen thuộc với năng lực không gian của khu vực lưu ý rằng Ukraine trước đây đã dựa vào quan hệ đối tác để tiếp cận vệ tinh thay vì duy trì một hệ thống độc lập.

Theo Bulgarian Military, một trong những quan hệ đối tác như vậy liên quan đến Phần Lan, quốc gia vận hành một nhóm vệ tinh nhỏ nhưng tinh vi thông qua các công ty như ICEYE. Ông Beskrestnov xác nhận rằng Ukraine tiếp tục nhận được hình ảnh từ chòm sao vệ tinh của Phần Lan, mặc dù ông nhanh chóng làm rõ những hạn chế của nó.

Khác với các luồng dữ liệu liền mạch, theo thời gian thực từng có thể truy cập thông qua các kênh của Mỹ, dữ liệu từ Phần Lan đến với độ trễ và thiếu tính kịp thời cần thiết cho việc nhắm mục tiêu linh hoạt. Tuy nhiên, sự hỗ trợ này nhấn mạnh khả năng của Ukraine trong việc khai thác mạng lưới các đồng minh châu Âu sẵn sàng chia sẻ tài nguyên, ngay cả khi những đóng góp đó không đạt được sự hỗ trợ toàn diện trước đây do Washington cung cấp.

Ngoài những thách thức kỹ thuật, sự chuyển mình này mang lại những hệ quả cho chiến lược quân sự rộng hơn của Ukraine. Việc phụ thuộc vào các đối tác châu Âu tạo ra những biến số mới, bao gồm tính nhất quán và khả năng tương thích của dữ liệu được cung cấp.

Ví dụ, Anh vận hành các vệ tinh theo chương trình Skynet - vốn chủ yếu được thiết kế cho các mục đích liên lạc an toàn nhưng có thể điều chỉnh để phục vụ cho trinh sát. Trong khi đó, các vệ tinh SAR-Lupe của Đức chuyên về radar khẩu độ tổng hợp, cung cấp hình ảnh trong mọi điều kiện thời tiết có thể bổ sung cho nhu cầu của Ukraine. Tuy nhiên, việc điều hòa những dữ liệu này với các hệ thống hiện có của Ukraine cần thời gian và chuyên môn.

Ukraine cứu cánh HIMARS và chiến lược rộng hơn

Quá trình chuyển đổi sang các nguồn thay thế này không hề suôn sẻ. Ông Beskrestnov thừa nhận rằng việc mất đi tình báo Mỹ đã gây ra sự kém hiệu quả trong các hoạt động của Ukraine, đặc biệt là đối với các hệ thống như HIMARS - vốn dựa tọa độ chính xác và cập nhật từng phút để tấn công hiệu quả các mục tiêu có giá trị cao.

Binh sĩ Ukraine quan sát hệ thống HIMARS vào năm 2023. Ảnh: GETTY IMAGES

HIMARS là một hệ thống do Mỹ cung cấp, nổi tiếng về khả năng cơ động và độ chính xác, được thiết kế để tích hợp với các mạng lưới tình báo tiên tiến. Do đó, việc thiếu dữ liệu như vậy trở thành một trở ngại đáng chú ý.

Lực lượng Ukraine đã phải thích ứng bằng cách đối chiếu giữa hình ảnh từ máy bay không người lái, trinh sát mặt đất và hình ảnh vệ tinh bị trễ—một quá trình đòi hỏi sự phối hợp cao hơn và có nguy cơ làm giảm nhịp độ của các hoạt động của họ.

Hiện tại, lực lượng Ukraine có vẻ như quyết tâm thích ứng. Những bình luận của ông Beskrestnov gợi ý một cái nhìn thực dụng: sự mất đi hỗ trợ từ Mỹ là một trở ngại, nhưng không phải là một trở ngại không thể vượt qua. Việc sử dụng UAV, làm nổi bật sự tự lực ngày càng tăng của Ukraine - một xu hướng đã định hình phần lớn sự tiến hóa quân sự của Kiev trong những năm gần đây.

Những UAV này, thường được sản xuất hoặc cải tiến trong nước, đã chứng minh tính linh hoạt trong các vai trò trinh sát và tấn công, cung cấp một giải pháp tạm thời khi Ukraine tìm kiếm các giải pháp lâu dài hơn. Liệu cách tiếp cận này có thể bù đắp hoàn toàn cho sự thiếu hụt thông tin tình báo của Mỹ hay không vẫn là một câu hỏi mở, và có khả năng sẽ định hình quỹ đạo chiến dịch của Kiev trong những tháng tới.

Bối cảnh rộng hơn của sự thay đổi này vượt ra ngoài chiến trường. Hình ảnh vệ tinh và dữ liệu nhắm mục tiêu không chỉ là công cụ chiến thuật, chúng đại diện cho một loại tiền tệ quyền lực trong chiến tranh hiện đại, được chia sẻ hoặc giữ lại dựa trên các dòng chảy địa chính trị.

Kinh nghiệm của Ukraine minh họa cho sự mong manh của những sự phụ thuộc như vậy, cũng như sự khéo léo cần thiết để điều hướng sự gián đoạn của chúng. Như ông Beskrestnov đã nói, mục tiêu là "tìm ra một giải pháp thay thế" để có được các nguồn tình báo mới và nhiệm vụ dài hạn hơn để có được quyền tự chủ lớn hơn.

Cuối cùng, việc Mỹ tạm dừng chia sẻ thông tin tình báo trong thời gian ngắn ngủi đã đẩy Ukraine vào giai đoạn chuyển tiếp, giai đoạn thử thách khả năng thích ứng và sức mạnh của các mối quan hệ đối tác. Hệ thống HIMARS - từng là biểu tượng của sự hợp tác liền mạch giữa Mỹ và Ukraine - giờ đây là nơi thử nghiệm khả năng hoạt động độc lập của Kiev.

Đối với một quốc gia phụ thuộc vào sự hỗ trợ bên ngoài nhưng vẫn phấn đấu để tự cung tự cấp, thời điểm này có thể chứng minh là một thời điểm quyết định, định hình lại không chỉ các chiến thuật quân sự mà còn cả vị thế của quốc gia này trong mạng lưới phức tạp của các liên minh toàn cầu.

VĨNH KHANG