Logistics xanh - Đích đến bền vững

Trong nhiều thế kỷ qua, Việt Nam luôn là nước chịu tác động mạnh mẽ từ việc biến đổi khí hậu, sự nóng lên toàn cầu và ô nhiễm môi trường. Những năm gần đây, tình hình ô nhiễm và tàn phá môi trường tại nước ta đang dần trở nên nghiêm trọng, ảnh hưởng của biến đổi khí hậu cũng ngày càng lớn.

Nằm trong khu vực phát triển năng động của thế giới, nơi tập trung các luồng hàng hóa, cùng với nền kinh tế có độ mở lớn trên 200%, xuất nhập khẩu và thương mại điện tử luôn tăng trưởng ở mức hai con số, Việt Nam được đánh giá là một thị trường có nhiều tiềm năng để phát triển dịch vụ logistics.

Ngành logistics Việt Nam có thứ hạng tốt trên thế giới và trong khu vực ASEAN. Năm 2023, Việt Nam đứng thứ 43/160 quốc gia về Chỉ số Hiệu quả Logistics (LPI) và thuộc nhóm 5 nước dẫn đầu khu vực. Ngoài ra, trong báo cáo năm 2023, Việt Nam còn được xếp hạng 10/50 thị trường logistics mới nổi trên toàn cầu.

Ông Hoàng Hồng Giang, Phó Cục trưởng Cục Hàng hải Việt Nam chia sẻ: “Tại COP26, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đã cam kết Việt Nam sẽ đưa phát thải ròng về mức 0. Để hiện thực hóa cam kết này, Chính phủ đã xây dựng kế hoạch và lộ trình chuyển đổi cho toàn bộ nền kinh tế. Riêng trong lĩnh vực hàng hải, Bộ Giao thông vận tải cũng đã ban hành kế hoạch và lộ trình cụ thể nhằm từng bước giảm phát thải, hướng tới mục tiêu phát thải ròng bằng 0”.

Tuy nhiên trên thực tế, logistics lại là một trong những ngành tiêu thụ năng lượng và phát sinh khí thải lớn. Trong bối cảnh đó, các giải pháp phát triển logistics xanh để giảm phát thải, tận dụng các Hiệp định thương mại tự do FTA, nhất là các FTA thế hệ mới để phát triển, hỗ trợ mở rộng thị trường, thúc đẩy xuất khẩu là yêu cầu quan trọng của toàn ngành.

Theo ông, Nguyễn Duy Minh, Phó Chủ tịch Hiệp hội Logistics Việt Nam (VLA), Việt Nam đang sở hữu lợi thế lớn về tăng trưởng xuất nhập khẩu, đây là động lực tự nhiên gắn liền với sự phát triển của ngành logistics. Cùng với lợi thế đó, yêu cầu đặt ra là phải chú trọng phát triển logistics xanh, đặc biệt trong tối ưu vận tải. Một trong những giải pháp quan trọng thuộc quản lý nhà nước là xây dựng các trung tâm logistics cấp tỉnh và cấp vùng. Các trung tâm này có chức năng kết nối, tối ưu hóa các phương thức vận tải, từ đó vừa giảm chi phí, gia tăng lợi thế cạnh tranh cho doanh nghiệp, vừa góp phần vào mục tiêu giảm phát thải ròng.

Ông Nguyễn Duy Minh, Phó Chủ tịch Hiệp hội Logistics Việt Nam (VLA).

Việc phát triển dịch vụ logistics song hành với tiết kiệm năng lượng, chuyển đổi sang sử dụng các nguồn năng lượng tái tạo nhằm bảo vệ môi trường và giảm phát thải khí nhà kính là một mục tiêu lớn. Thí dụ trong lĩnh vực thương mại điện tử, hai khâu gây tác động lớn đến môi trường là đóng gói và giao hàng. Mỗi đơn hàng đều kèm theo bao bì riêng, từ thùng carton, túi nylon, hộp xốp đến đồ nhựa dùng một lần. Hàng ngày, hàng nghìn xe tải, ô-tô, xe máy vận chuyển hàng cho khách, đồng thời thu hồi đơn chưa nhận, tạo ra lượng khí thải carbon khổng lồ, đặc biệt nghiêm trọng trong trường hợp giao hàng siêu tốc.

Theo Hiệp hội Thương mại điện tử Việt Nam (VECOM), chỉ trong giai đoạn 2023-2024, hoạt động thương mại điện tử tại Việt Nam đã tiêu thụ 332.000 tấn bao bì, trong đó riêng bao bì nhựa chiếm 171.000 tấn. Với tốc độ tăng trưởng bình quân 20-25%/năm, đến năm 2030 quy mô thương mại điện tử có thể gấp hơn bốn lần hiện nay, đồng nghĩa lượng rác thải nhựa từ bao bì có thể lên tới 800.000 tấn nếu không có giải pháp thay đổi mạnh mẽ.

Theo ông Lê Quang Trung, Phó Tổng Giám đốc Tổng Công ty Hàng hải Việt Nam (VIMC), để phát triển logistics xanh, các doanh nghiệp Việt Nam rất cần sự đầu tư đồng bộ, bài bản từ phía Nhà nước. Trước hết, cần quy hoạch các vùng và khu logistics nhằm tăng cường khả năng kết nối. Thứ hai, phải có chính sách và quy hoạch hạ tầng phù hợp để hoàn thiện hệ thống giao thông, giảm chi phí vận tải và hạn chế thời gian chết trong quá trình vận chuyển. Thứ ba, công nghệ và nguồn nhân lực cũng cần tiếp tục được nâng cao và điều chỉnh để đáp ứng nhu cầu ngày càng lớn của ngành logistics xanh.

Ở khâu giao hàng, ông Trần Thanh Hải, Phó Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương), cho biết cơ cấu vận tải Việt Nam chưa cân đối khi vận tải đường bộ chiếm tỷ trọng quá cao, trong khi phát thải khí nhà kính lại lớn hơn nhiều lần so với các phương thức khác: Cao gấp gần 22 lần hàng không, 20 lần đường biển và 250 lần đường sắt. Theo Ngân hàng Thế giới (WB), mỗi năm hoạt động vận tải tại Việt Nam phát thải trên 50 triệu tấn CO2, riêng đường bộ chiếm tới 85%. Dự báo, con số này sẽ tăng lên 60 triệu tấn vào năm 2024 và 90 triệu tấn vào năm 2030, với mức tăng bình quân 6-7%/năm.

Tiến sĩ Bùi Quý Thuấn, chuyên gia Kinh tế, Giảng viên Khoa Kinh tế và Kinh doanh, Đại học Phenikaa nhận định: "Logistics xanh là một trong những mục tiêu gắn liền với phát triển bền vững, phù hợp với định hướng của Liên hợp quốc. Tại COP26, Việt Nam đã cam kết đưa phát thải ròng về mức 0 vào năm 2050, thể hiện quyết tâm rõ ràng trong ứng phó với biến đổi khí hậu. Trong lộ trình này, lĩnh vực logistics giữ vai trò quan trọng khi đã được ban hành nhiều chính sách hỗ trợ, từ xây dựng hệ thống logistics xanh đến đào tạo nguồn nhân lực, nhằm đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững".

Với định hướng phát triển logistics xanh và các giải pháp thân thiện với môi trường, vấn đề quan trọng hiện nay là hoàn thiện thể chế, chính sách về dịch vụ logictics, vận tải đa phương thức, vận tải xuyên biên giới, nội luật hóa các cam kết quốc tế về logistics..., tạo cơ sở pháp lý thuận lợi cho hoạt động logistics. Trọng tâm là chuyển đổi số, chuyển đổi xanh trong ngành logistics; coi đây vừa là yêu cầu, vừa là động lực để đổi mới và phát triển bền vững.

Theo ông Đinh Hữu Thạnh - Chủ tịch, kiêm Tổng Giám đốc Bee Logistics, cần sử dụng công cụ lao động và phương thức hoạt động theo hướng thân thiện với môi trường. Khi đặt mục tiêu như vậy, các giải pháp triển khai không chỉ góp phần bảo vệ môi trường mà còn nâng cao năng suất lao động.

Lĩnh vực logistics giữ vai trò quan trọng khi đã được ban hành nhiều chính sách hỗ trợ, từ xây dựng hệ thống logistics xanh đến đào tạo nguồn nhân lực, nhằm đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững.. (Ảnh: KHIẾU MINH)

Để thực hiện mục tiêu phát triển logistics xanh, góp phần thúc đẩy tăng trưởng bền vững và xây dựng nền kinh tế tuần hoàn, thân thiện với môi trường, các chuyên gia cho rằng cần có một chiến lược cụ thể với những định hướng trọng tâm sau:

Một là Bộ Công thương phối hợp chặt chẽ với các bộ, ngành và cơ quan liên quan để cụ thể hóa, tham mưu thể chế hóa các quan điểm, đường lối của Đảng về phát triển dịch vụ logistics.

Hai là khẩn trương nghiên cứu, xây dựng và trình cấp có thẩm quyền ban hành Chiến lược phát triển ngành logistics Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn 2045, bảo đảm đáp ứng yêu cầu của bối cảnh mới.

Chiến lược này cần chú trọng định hướng phát triển logistics xanh, giải pháp thân thiện môi trường; đồng thời hoàn thiện thể chế, chính sách, pháp luật về dịch vụ logistics, vận tải đa phương thức, vận tải xuyên biên giới, cũng như nội luật hóa các cam kết quốc tế liên quan.

Ba là đặt trọng tâm vào chuyển đổi số và chuyển đổi xanh trong ngành logistics, coi đây vừa là yêu cầu tất yếu vừa là động lực đổi mới để bảo đảm phát triển bền vững.

Bốn là xây dựng cơ chế phối hợp hiệu quả giữa các cơ quan quản lý nhà nước, bộ ngành, địa phương với hiệp hội và cộng đồng doanh nghiệp, qua đó thúc đẩy thực hiện chính sách phát triển logistics và khuyến khích doanh nghiệp chủ động hướng tới logistics xanh.

Năm là tăng cường hợp tác và liên kết quốc tế, nhất là trong lĩnh vực đào tạo, chia sẻ kinh nghiệm về logistics xanh, logistics số và logistics thương mại điện tử, nhằm nâng cao năng lực, sức cạnh tranh và khả năng làm chủ các chuỗi giá trị của doanh nghiệp Việt Nam trong giai đoạn tới.

ĐỨC BẢO