Đầu tư công vào chặng 'nước rút' để giữ đà cho tăng trưởng năm

Sau 1 tháng, tỷ lệ giải ngân vốn đầu tư công tại TPHCM chỉ nhích thêm 3,3%. Ảnh: Lê Vũ

Trong giai đoạn hiện nay, đầu tư công không chỉ là yếu tố thúc đẩy tăng trưởng mà còn là nền tảng để ổn định kinh tế vĩ mô, duy trì các cân đối lớn của nền kinh tế, bảo đảm các dự án hạ tầng trọng điểm như đường bộ cao tốc, cảng hàng không, đường sắt… được triển khai đúng tiến độ. Đây còn là “mồi kích” cho dòng vốn đầu tư xã hội, thu hút nguồn vốn tư nhân và FDI, tạo ra hiệu ứng lan tỏa tích cực đối với toàn bộ nền kinh tế.

Các địa phương dồn lực thúc đẩy giải ngân

Tại TPHCM, tỷ lệ giải ngân vốn đầu tư công trong nửa đầu năm đạt khoảng 43%. Đến cuối tháng 8-2025, con số này mới nhích lên 43,3%, vẫn còn xa mục tiêu đề ra. Trước tình hình đó, Bí thư Thành ủy Trần Lưu Quang, Chủ tịch HĐND Võ Văn Minh và Chủ tịch UBND Nguyễn Văn Được gần đây đã tổ chức cuộc họp để đẩy mạnh giải ngân, trong đó nhấn mạnh vai trò của công tác giải phóng mặt bằng (GPMB) và phối hợp chặt chẽ các sở ngành, đơn vị liên quan nhằm tháo gỡ các điểm nghẽn, thúc đẩy tiến độ dự án.

Chủ tịch UBND TPHCM khẳng định: “Giải ngân vốn đầu tư công và GPMB có ý nghĩa đặc biệt quan trọng, không chỉ với sự phát triển của thành phố mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến tăng trưởng chung của cả nước”. Ông yêu cầu các sở ngành tập trung giải quyết các khó khăn, vướng mắc, đặc biệt là trong công tác GPMB, để tạo bước chuyển biến mạnh mẽ trong giải ngân.

Tương tự, tại Đồng Nai, đến ngày 10-9, tỷ lệ giải ngân đạt hơn 37% kế hoạch, khoảng 11.847 tỉ đồng. Tuy nhiên, tốc độ giải ngân tháng qua chậm lại do vướng mắc về GPMB, thiếu vật liệu xây dựng và phân phối chưa tối ưu. UBND tỉnh yêu cầu các đơn vị khắc phục khó khăn, đảm bảo tiến độ các dự án trọng điểm; đồng thời sẽ xem xét hạ bậc thi đua và điều chuyển cán bộ có công tác giải ngân thấp.

Tại Đắk Lắk, tình hình còn ảm đạm hơn, mới giải ngân được khoảng 35,9% kế hoạch. Nguyên nhân chủ yếu do vướng mắc về GPMB, giá vật liệu tăng cao và nguồn cung vật liệu khan hiếm. Nếu không đẩy nhanh tiến độ, nhiều dự án lớn có thể bị thu hồi vốn vào cuối năm 2025, gây thất thoát lớn cho ngân sách và ảnh hưởng tới mục tiêu phát triển.

Tính chung trên cả nước trong 8 tháng đầu năm đã giải ngân khoảng 409 nghìn tỉ đồng, đạt 46,3% kế hoạch Thủ tướng Chính phủ giao. Có 29 bộ ngành và 12 địa phương có tỷ lệ giải ngân dưới mức trung bình, còn gần 38 nghìn tỉ đồng chưa phân bổ hết kế hoạch vốn.

Trong cuộc họp về đầu tư công mới đây, Thủ tướng Phạm Minh Chính đã chỉ đạo quyết liệt, yêu cầu các cơ quan này kiểm điểm trách nhiệm, đưa ra giải pháp tăng giải ngân, đồng thời phân bổ vốn hợp lý, tránh dồn vào cuối năm. Các tổ công tác của Chính phủ tiếp tục đôn đốc, tháo gỡ khó khăn để thúc đẩy tiến độ, hướng tới mục tiêu giải ngân 100% vốn đầu tư công trong năm.

Sớm tháo gỡ điểm nghẽn

Năm nay, Chính phủ đặt mục tiêu GDP 8,3-8,5% và hoàn thành các dự án lớn như 3.000 km đường bộ cao tốc, 1.000 km đường ven biển, khánh thành Cảng hàng không quốc tế Long Thành giai đoạn 1, khởi công tuyến đường sắt Hà Nội - Lào Cai - Hải Phòng... Giải ngân vốn đầu tư công là động lực chính để đạt mục tiêu tăng trưởng cao.

Các chuyên gia kinh tế như TS. Cấn Văn Lực nhận định, nếu giải ngân đúng hạn, sẽ đóng góp khoảng 2% vào tăng trưởng GDP, nâng tổng mức dự kiến từ 6% lên 8%. Việc tháo gỡ khoảng 3.000 dự án trị giá 235 tỉ đô cũng tạo động lực lớn cho nền kinh tế, theo ông, giải quyết 10% dự án tồn đọng trong năm nay, tương đương 600.000 tỉ đồng sẽ góp phần thúc đẩy tăng trưởng và phát triển kinh tế bền vững.

Giải ngân đầu tư công 8 tháng khoảng 409 nghìn tỉ đồng, đạt 46,3% kế hoạch Thủ tướng giao. Ảnh: Lê Vũ

Tuy nhiên, tiến trình này không hề dễ dàng. Các vướng mắc về pháp lý, thủ tục hành chính chồng chéo, cơ chế phân cấp chưa thực sự rõ ràng, cùng với đó là những tồn đọng trong công tác GPMB, giá nguyên vật liệu tăng cao, đã làm chậm tiến độ các dự án lớn. Công tác đấu thầu, kiểm tra, xử lý vi phạm còn nhiều hạn chế, thiếu minh bạch, gây ra tình trạng trì trệ, chậm trễ trong sử dụng vốn.

Không chỉ vậy, cơ chế pháp lý chồng chéo, phức tạp cũng là rào cản lớn. Theo ông Đỗ Thiên Anh Tuấn, Trường Chính sách công và Quản trị Fulbright, hệ thống pháp lý liên quan đến đầu tư công, đấu thầu, đất đai, PPP… nhiều khi gây tắc nghẽn dòng tiền và tiến độ dự án do các quy định chưa rõ ràng, thiếu linh hoạt. Việc thiếu các cơ chế khuyến khích, cơ chế tự chủ, tự chịu trách nhiệm cũng khiến các cán bộ và nhà quản lý gặp khó khăn trong quyết định, sáng tạo và đẩy nhanh tiến độ.

Trong bối cảnh đó, các chuyên gia nhấn mạnh vai trò của yếu tố lãnh đạo và phân cấp phân quyền. Ông Trần Văn Bích, Trưởng phòng Nghiên cứu Phát triển kinh tế của Viện Nghiên cứu phát triển TPHCM, cho rằng thành bại của giải ngân phụ thuộc nhiều vào năng lực, quyết tâm của người đứng đầu địa phương. Những địa phương có lãnh đạo quyết đoán, sâu sát thường đạt kết quả tốt hơn. Ngược lại, những nơi thiếu quyết liệt, còn lúng túng, dễ rơi vào tình trạng chậm trễ, ùn tắc.

Ngoài ra, việc chuẩn bị kỹ lưỡng từ sớm, bắt đầu từ cuối năm trước, là yếu tố quan trọng để đảm bảo tiến độ. Chuyên gia Đỗ Thiên Anh Tuấn nhấn mạnh cần tập trung vào chất lượng giải ngân, chọn các dự án hạ tầng then chốt, thu hút đầu tư tư nhân và tăng cường phân cấp, trao quyền cho địa phương để chủ động triển khai dự án.

Đồng thời, các giải pháp ngắn hạn như linh hoạt trong chuyển vốn từ dự án chậm sang dự án sẵn sàng, xây dựng cơ chế giá linh hoạt, thành lập các tổ công tác đặc biệt để tháo gỡ điểm nghẽn cũng là những biện pháp cần thiết.

Về dài hạn, cải cách thể chế toàn diện, chuẩn hóa quy trình giải phóng mặt bằng, tạo quỹ đất sạch, và thay đổi tư duy về quản lý vốn đầu tư công là những bước đi chiến lược. Trong đó, việc xây dựng cơ chế phù hợp để các địa phương chủ động đề xuất, thực thi dự án, tránh tình trạng “vừa đạp ga vừa đạp phanh” sẽ giúp nâng cao hiệu quả đầu tư, hạn chế tình trạng dồn ứ, tắc nghẽn kéo dài.

Ở góc độ doanh nghiệp, ông Đinh Hồng Kỳ, Chủ tịch Hội Doanh nghiệp xanh TPHCM, đề xuất có các dự án PPP phụ trợ, mở cửa cho doanh nghiệp tư nhân cùng tham gia các thành phần của dự án đầu tư công.

Thủ tướng Chính phủ đã yêu cầu các Bộ, ngành và địa phương rà soát, đánh giá tình hình giải ngân từng dự án, phân loại rõ ràng các dự án tốt, chậm, không khả thi để có các biện pháp điều chỉnh phù hợp. Đồng thời, xác định rõ trách nhiệm của từng lãnh đạo, từng bộ, ngành trong việc thúc đẩy giải ngân, xem đó là tiêu chí đánh giá kết quả công tác. Việc này nhằm tạo ra một hệ thống điều hành linh hoạt, trách nhiệm rõ ràng, thúc đẩy các dự án hoàn thành đúng tiến độ, góp phần vào mục tiêu tăng trưởng chung của nền kinh tế.

Trên con đường đạt mục tiêu tăng trưởng 8,3-8,5% trong năm 2025, vai trò của giải ngân vốn đầu tư công đúng hạn, hiệu quả trở thành nhân tố quyết định. Sự chỉ đạo quyết liệt, đồng bộ của Chính phủ, sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị, các doanh nghiệp và cộng đồng sẽ là chìa khóa để mở ra thành công.

Lê Hoàng