Trung tâm logistics: 'Mắt xích' chiến lược của nền kinh tế

"Mắt xích" chiến lược trong chuỗi cung ứng

Trong những năm gần đây, ngành logistics Việt Nam đã phát triển nhanh chóng với tốc độ tăng trưởng ước đạt 13 - 15% mỗi năm. Đây được coi là lĩnh vực dịch vụ then chốt, đóng vai trò vừa là mạch nối, vừa là bệ đỡ thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.

Một trong những hướng đi được nhiều địa phương ưu tiên là xây dựng và phát triển các trung tâm logistics. Nhiều trung tâm mới ra đời, được đầu tư hạ tầng đồng bộ và ứng dụng công nghệ hiện đại, tạo sức hút đối với doanh nghiệp.

Logistics được định vị là ngành có vị trí, vai trò quan trọng trong kinh tế và từng bước tham gia sâu vào chuỗi cung ứng toàn cầu. Ảnh minh họa

Những địa phương có lợi thế về logistics đều tích cực quy hoạch và hình thành các trung tâm này. Tuy vậy, thực tế cho thấy các trung tâm vẫn chủ yếu hoạt động đơn lẻ, chưa hình thành được sự liên kết thành mạng lưới, nên chưa khai thác hết giá trị và tiềm năng mà mô hình này có thể mang lại.

Trao đổi với phóng viên Báo Công Thương, TS. Nguyễn Thị Thu Hường, Phó Trưởng Bộ môn, phụ trách Bộ môn Logistics (Trường Đại học Công nghệ Giao thông Vận tải) cho biết, logistics từ lâu được coi như “mạch máu” của nền kinh tế quốc dân, giữ vai trò kết nối, hỗ trợ và thúc đẩy sự vận hành của các ngành kinh tế. Để thực hiện trọn vẹn sứ mệnh này, việc phát triển đồng bộ hệ thống logistics quốc gia là yêu cầu then chốt. Trong tổng thể hạ tầng logistics, cùng với hệ thống giao thông vận tải, các trung tâm logistics giữ vị trí đặc biệt quan trọng.

Những trung tâm logistics được hình thành nhằm đảm nhiệm từ các chức năng cơ bản đến chuyên sâu như lưu trữ, xếp dỡ, phân loại hàng hóa; cung cấp dịch vụ giá trị gia tăng; tổ chức logistics ngược; xúc tiến thương mại và hỗ trợ tiêu thụ sản phẩm. Nhờ vậy, trung tâm logistics trở thành điểm nút tối ưu hóa các luồng hàng hóa, tài chính và thông tin, đồng thời tạo ra sự kết nối hiệu quả giữa các ngành, các địa phương và vùng kinh tế.

Theo TS. Nguyễn Thị Thu Hường, nhận thức rõ tầm quan trọng đó, ngay từ năm 2015, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định 1012/QĐ-TTg phê duyệt Quy hoạch phát triển hệ thống trung tâm logistics quốc gia đến năm 2020, tầm nhìn 2030. Trên cơ sở định hướng này, nhiều địa phương đã chủ động điều chỉnh quy hoạch, bố trí quỹ đất, gắn phát triển logistics với quy hoạch giao thông và kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội. Cũng từ thời điểm đó, đầu tư trung tâm logistics chính thức được đưa vào danh mục ngành nghề kinh doanh có điều kiện, hưởng ưu đãi theo Luật Đầu tư.

Tiếp đó, trong Quyết định 200/2017/QĐ-TTg về Kế hoạch nâng cao năng lực cạnh tranh và phát triển dịch vụ logistics Việt Nam đến năm 2025, Chính phủ đã xác định một loạt mục tiêu, trong đó nổi bật là thu hút đầu tư hạ tầng logistics, xây dựng trung tâm logistics cấp khu vực và quốc tế, gia tăng kết nối xuyên biên giới, từng bước đưa Việt Nam trở thành đầu mối logistics quan trọng của khu vực.

Tuy nhiên, bối cảnh thương mại toàn cầu nhiều biến động trong những năm gần đây khiến chuỗi cung ứng thường xuyên gián đoạn. Doanh nghiệp logistics Việt Nam phải gánh áp lực lớn khi chi phí tăng cao nhưng không thể nâng giá dịch vụ tương ứng, trong khi việc quản trị hệ thống để nâng cao năng lực cạnh tranh vẫn còn nhiều thách thức.

“Trong tình thế đó, kỳ vọng của cộng đồng doanh nghiệp chính là các trung tâm logistics sẽ trở thành cầu nối giúp điều tiết luồng hàng, cung ứng dịch vụ trọn gói và gắn kết các mắt xích trong ngành”, TS. Nguyễn Thị Thu Hường cho hay.

Mở đường cho logistics bứt phá

Cũng theo TS. Nguyễn Thị Thu Hường, có thể thấy, mô hình trung tâm logistics không chỉ đóng vai trò then chốt đối với chuỗi cung ứng mà còn với toàn bộ nền kinh tế. Số lượng trung tâm logistics tại Việt Nam những năm qua đã gia tăng, quy mô và công nghệ cũng hiện đại hơn. Tuy vậy, do thiếu sự kết nối đồng bộ thành một mạng lưới hoàn chỉnh, mô hình này vẫn chưa phát huy hết lợi thế và giá trị vốn có.

Để giải quyết các điểm nghẽn, TS. Nguyễn Thị Thu Hường cho rằng đã đến lúc cần một loạt giải pháp mới, đồng bộ và thực tiễn hơn:

Thứ nhất, hoàn thiện thể chế và chính sách. Cần rà soát, sửa đổi, bổ sung các quy định liên quan đến logistics, đặc biệt là thủ tục đất đai, hải quan, vận tải đa phương thức. Đồng thời, thiết kế các gói ưu đãi về thuế, tín dụng, đầu tư để khuyến khích doanh nghiệp trong và ngoài nước đầu tư trung tâm logistics.

Thứ hai, phát triển hạ tầng logistics hiện đại. Việc quy hoạch trung tâm logistics phải gắn với mạng lưới giao thông, cảng biển, cửa khẩu, sân bay và các khu công nghiệp trọng điểm. Các trung tâm không chỉ phục vụ phạm vi địa phương mà cần hướng tới vai trò điều phối vùng và liên vùng.

Thứ ba, đẩy mạnh chuyển đổi số và logistics xanh. Ứng dụng công nghệ số như dữ liệu lớn, blockchain để quản lý hàng hóa, truy xuất nguồn gốc, dự báo nhu cầu. Đồng thời, xây dựng trung tâm logistics xanh sử dụng năng lượng tái tạo, tối ưu vận tải để giảm phát thải, góp phần thực hiện cam kết phát triển bền vững.

“Trung tâm logistics không chỉ là một hạ tầng kỹ thuật đơn thuần, mà còn là điểm nút chiến lược quyết định khả năng cạnh tranh của hàng hóa Việt Nam. Trong bối cảnh chi phí logistics cao, chuỗi cung ứng toàn cầu biến động khó lường, việc phát triển các trung tâm logistics theo hướng hiện đại, xanh, số hóa và gắn kết mạng lưới là con đường tất yếu”, TS. Nguyễn Thị Thu Hường nhấn mạnh.

Thanh Bình