Loạt biển quảng cáo 'Con chỉ muốn vô tư': Khi mẹ bị đẩy cho 'vai ác'

Các quảng cáo in nội dung gây tranh luận được đặt ở các vị trí nổi bật trên đường phố TP.HCM, Hà Nội. Ảnh: Facebook.

"Mẹ ơi, vô địch là mong muốn của ai?", "Mẹ ơi, bao nhiêu cuộc đua nữa mới đủ?", "Mẹ càng đòi hỏi, con càng mệt mỏi", "Mẹ bớt kỳ vọng, con bớt áp lực"... những dòng than trách đi kèm thông điệp chính "Con chỉ muốn vô tư" được in trên hàng loạt biển quảng cáo đặt tại những con phố lớn ở TP.HCM, Hà Nội.

Những đứa trẻ được khắc họa với vẻ mặt u buồn, mỏi mệt, trong khi "người mẹ" bị réo tên liên tục như nguồn cơn của tất cả. Sau khi bị dư luận phản ứng gay gắt, toàn bộ biển quảng cáo âm thầm được gỡ bỏ.

Tuy nhiên, những tranh cãi, trong đó có vấn đề nuôi dạy con cái, không vì thế mà biến mất.

Đổ lỗi

Khi nhìn vào loạt quảng cáo "Con chỉ muốn vô tư", chuyên gia tâm lý Lê Thị Tình Tuyết, Giám đốc chương trình Trí tuệ cảm xúc Capokids, cảm nhận được sự tiêu cực. Từ hình ảnh đến màu sắc, tất cả gợi ý đó là những đứa trẻ tội nghiệp, cần được "giải cứu".

Trao đổi với Tri Thức - Znews, bà Tuyết cho rằng mục đích của chiến dịch quảng cáo có thể xuất phát từ ý tốt, tức muốn cảnh báo về hiện tượng có thật trong xã hội hiện nay. Thực tế, trong khi có nhiều phụ huynh quan tâm đến phát triển cảm xúc cho con, vẫn còn nhiều cha mẹ chạy theo thành tích, đánh giá trẻ bằng những kỳ thi hay điểm số khiến con cái chịu áp lực và bị tổn thương.

"Là một người mẹ hai con, khi đọc những dòng quảng cáo đó, tôi liền nhìn nhận lại xem liệu mình có đang hà khắc với con không. Tôi cũng suy rộng ra với cả những đứa trẻ xung quanh, liệu chúng có đang chịu áp lực như vậy", bà nói.

Song, theo bà Tuyết, chiến dịch này đồng thời đổ lỗi vô căn cứ lên phụ huynh, đặc biệt là người mẹ.

"Những khẩu hiệu này đang vô tình quy chụp rằng hậu quả gây ra cho đứa trẻ xuất phát từ cách dạy dỗ và kỳ vọng của người mẹ. Điều đó rất nghiêm trọng. Nếu được phổ biến, tư tưởng này sẽ lan rộng và trở thành vấn đề lớn", bà nhấn mạnh.

Bên cạnh thông điệp phiến diện, các quảng cáo in kèm hình ảnh trẻ nhỏ với màu sắc u tối, nặng nề. Ảnh: Facebook.

Theo Giám đốc chương trình Trí tuệ cảm xúc Capokids, trẻ em có tâm lý và nhận thức chưa phát triển đầy đủ. Các con có thể yêu bố, mẹ, nhưng đôi khi cũng sẽ có những giận dỗi, oán trách, thậm chí nhận định chưa đúng về vai trò của phụ huynh.

Có đôi khi trẻ không đạt được thành tích do nguyên nhân nào đó, bắt gặp thông điệp này, trẻ có thể “vin” vào suy nghĩ do bố mẹ kỳ vọng, áp đặt. Điều đó có khả năng làm xáo trộn, gây ra những cơn tức giận và mâu thuẫn trong mối quan hệ gia đình.

"Trẻ em sẽ không đủ thông tin, cũng như chưa đủ trải nghiệm để 'lật qua, lật lại' vấn đề. Kiểu quảng cáo này có thể gây nguy hiểm đến tâm lý của trẻ em, gây xu hướng đổ lỗi", bà nói.

Theo bà Tuyết, trong quảng cáo, đánh vào cảm xúc tích cực sẽ tạo ra hiệu quả dễ chịu. Song khi làm ngược lại, tức đánh vào nỗi đau, còn theo hướng đổ lỗi là rất kiêng kỵ. Sự đổ lỗi là không an toàn, chưa kể nó không có căn cứ, đụng chạm vào tình cảm thiêng liêng của người mẹ nên dễ gây ra cảm xúc phẫn nộ.

Thạc sĩ tâm lý học Thanh Hà cho rằng các thông điệp trên biển quảng cáo có thể ảnh hưởng tiêu cực đến mối quan hệ gia đình. Ảnh: NVCC.

Còn theo thạc sĩ tâm lý học Lê Thị Thanh Hà, giảng viên tại Đại học Sư Phạm Hà Nội 2, những thông điệp quảng cáo này ban đầu có thể đem lại một số ý nghĩa tích cực nhất định.

Thứ nhất, chúng giúp xã hội đặt câu hỏi về áp lực học tập và thành tích mà trẻ em phải chịu đựng, từ đó thúc đẩy cách tiếp cận giáo dục nhân văn hơn.

Thứ hai, nếu được sử dụng đúng cách, những thông điệp này có thể giúp cha mẹ học cách điều chỉnh kỳ vọng của mình để phù hợp với khả năng và hạnh phúc của con.

Thứ ba, các gia đình cần nhận ra rằng thành công không chỉ đến từ áp lực mà còn cần sự hỗ trợ tinh thần, từ đó thay đổi tư duy về giáo dục và nuôi dạy con.

Tuy nhiên, những thông điệp quảng cáo này cũng có thể dẫn đến 2 hệ quả tiêu cực chính.

Thứ nhất, chúng tạo ra định kiến tiêu cực về vai trò của người mẹ. Những thông điệp này có thể khiến xã hội nhìn nhận rằng chính người mẹ là nguyên nhân của áp lực học đường, trong khi thực tế, áp lực đến từ nhiều phía, bao gồm cả hệ thống giáo dục, cha mẹ (cả cha lẫn mẹ), bạn bè, xã hội và sự kỳ vọng của chính trẻ. Nếu chỉ nhắm vào mẹ, điều này có thể làm gia tăng định kiến về trách nhiệm giáo dục con cái là gánh nặng của phụ nữ.

Thứ hai, có thể làm rạn nứt mối quan hệ cha, mẹ - con. Nếu một đứa trẻ cảm thấy chính mẹ là người gây áp lực, điều này có thể làm giảm sự kết nối tình cảm và lòng tin giữa mẹ và con.

Bên cạnh đó, nếu một số cha mẹ cảm thấy bị đổ lỗi bởi những thông điệp này, họ có thể phản ứng tiêu cực bằng cách bảo vệ quan điểm của mình một cách cực đoan hơn, thay vì thay đổi để hỗ trợ con cái tốt hơn.

Có nên nuôi con theo kiểu "áp lực tạo kim cương"?

Theo thạc sĩ tâm lý học Thanh Hà, nhiều bậc cha mẹ vẫn đang nuôi dạy con cái theo quan điểm "áp lực tạo kim cương", nhưng không phải loại áp lực nào cũng dẫn đến thành công.

Bà lấy dẫn chứng nghiên cứu của Deci & Ryan (1985) về Thuyết động lực nội tại (Self-Determination Theory) chỉ ra rằng: Khi trẻ bị áp lực quá mức từ bên ngoài, động lực của chúng trở nên tiêu cực, dẫn đến căng thẳng và giảm hiệu suất. Khi trẻ có động lực nội tại, chúng sẽ tự tìm cách phát triển mà không cần bị ép buộc.

Theo bà Hà, cha mẹ thay vì ép buộc, hãy hướng dẫn và tạo môi trường hỗ trợ, tức "high expectation but high support" (kỳ vọng cao nhưng hỗ trợ tương xứng).

Cụ thể, cha mẹ nên đặt ra những kỳ vọng cao để con có động lực phát triển, nhưng đồng thời cũng cần cung cấp sự hỗ trợ phù hợp để con có thể đạt được những kỳ vọng đó.

Ví dụ, nếu cha mẹ kỳ vọng con đạt điểm cao trong học tập, thay vì đặt áp lực “con phải đứng đầu lớp”, cha mẹ có thể hỗ trợ bằng cách giúp con lên kế hoạch học tập hiệu quả, tìm tài liệu tham khảo phù hợp hoặc động viên con khi gặp khó khăn.

Nếu con chưa đạt kết quả như mong muốn, thay vì trách móc, cha mẹ có thể cùng con phân tích nguyên nhân, khuyến khích con thử các phương pháp học mới. Như vậy, trẻ vừa có động lực phấn đấu vừa không bị căng thẳng quá mức, tạo ra môi trường mà kỳ vọng cao đi kèm với sự hỗ trợ tương xứng từ cha mẹ.

Chuyên gia khuyên cha mẹ nên đặt áp lực ở mức vừa phải để tạo động lực và ý chí cho con trẻ, giúp con cứng cáp hơn mà không quá mệt mỏi. Ảnh minh họa: Pexels.

Bên cạnh đó, cha mẹ nên dạy con quản lý thời gian và kỹ năng tự học, thay vì kiểm soát tất cả mọi thứ, đồng thời khuyến khích con tự đặt mục tiêu và hiểu rằng thành công không phải lúc nào cũng đến từ áp lực mà quan trọng hơn là sự bền bỉ và tinh thần ham học hỏi.

"Các bậc phụ huynh cần chú ý, áp lực được đặt đúng chỗ và được quản lý tốt, nó có thể trở thành động lực. Nhưng nếu chỉ là sự kỳ vọng không đi kèm với sự thấu hiểu, nó có thể gây ra phản ứng ngược", bà Hà nói.

Chuyên gia tâm lý Tình Tuyết cũng cho rằng giáo dục con cái thời nay rất khó, không có một chiều hướng cố định nào có thể khẳng định là đúng hoàn toàn.

Từng tham vấn cho rất nhiều phụ huynh, bà nhận thấy không ít bố mẹ rất sợ khiến con áp lực, sợ con mình quá nhạy cảm. Nếu thấy con mệt mỏi, không làm được sẽ để con bỏ cuộc, thậm chí bố mẹ sẽ làm thay con.

Song thực tế, áp lực ở mức vừa phải mới giúp tạo động lực và ý chí cho trẻ. Khi còn bé, các con chưa đủ nhận thức và trải nghiệm để hiểu rằng trong cuộc sống sau này, con sẽ phải trải qua những nghịch cảnh hay biến cố gì, bố mẹ cũng không thể đi theo che chở mãi.

"Bởi vậy, bố mẹ cần dạy con để con có ý chí phấn đấu, vượt qua được thử thách. Tôi rất thích một câu nói, rằng 'Chúng ta không thể tạo ra mọi môi trường phù hợp với con, mà chúng ta hãy làm cho đứa trẻ có thể thích nghi với các môi trường mà nó sẽ trải qua'", bà Tuyết chia sẻ.

Theo bà Tuyết, bố mẹ có vai trò rất quan trọng trong việc đồng hành và định hướng để con phát triển. Con trẻ có thể chán nản, muốn bỏ cuộc, không biết mình có thể cố gắng tới đâu, đó là lúc phụ huynh cần khích lệ tinh thần.

Mỗi đứa trẻ đều có những lợi thế và bất lợi khác nhau, như xuất phát điểm, năng lực, hoàn cảnh sống… Bố mẹ là người đi trước, nên lắng nghe để hiểu về con mình và có sự chỉ dẫn đúng đắn.

"Bố mẹ cần dành thời gian chất lượng cho con cái, lắng nghe để hiểu tâm tư và biết con đang thế nào. Rõ ràng bố mẹ và con có khác biệt về thế hệ, về trải nghiệm và cả tư tưởng, nhưng vẫn có thể là bạn đồng hành trong một số tình huống. Khi con cái cần thông tin thì bố mẹ cung cấp, đóng vai trò cố vấn. Quan trọng là thực sự lắng nghe và ghi nhận quan điểm của con", bà Tuyết nói.

Ánh Hoàng - Đào Phương