Lo lạm phát và thuế quan, người Mỹ giảm chi tiêu

Các doanh nghiệp Mỹ đang phải đối mặt với tác động tiêu cực do những biến động về mặt chính sách. Ảnh minh họa.

Chi tiêu tiêu dùng Mỹ giảm mạnh nhất hai năm

Các dữ liệu được công bố hôm thứ Sáu tuần trước (28-2) cho thấy, mức chi tiêu cá nhân của người Mỹ trong tháng 1 đã giảm 0,2% so với tháng trước đó, mức giảm mạnh hơn nhiều so với dự báo của giới chuyên gia. Nếu điều chỉnh theo lạm phát, mức giảm lên tới 0,5% - đánh dấu mức giảm hàng tháng lớn nhất kể từ tháng 2-2021.

Sự sụt giảm diễn ra ngay cả khi tình hình tài chính của người dân Mỹ vẫn rất khả quan với mức thu nhập cá nhân tăng 0,9% trong tháng đầu năm. Tuy nhiên, dù thu nhập tăng, người tiêu dùng lại có xu hướng tiết kiệm thay vì chi tiêu. Các báo cáo mới cho thấy tỷ lệ tiết kiệm cá nhân tại Mỹ đã tăng từ 3,5% lên 4,6% trong tháng 1-2025.

Một tin tức tích cực là lạm phát đã hạ nhiệt. Chỉ số giá chi tiêu tiêu dùng cá nhân (PCE) trong tháng 1-2025 tăng 2,5% so với cùng kỳ năm ngoái, thấp hơn mức 2,6% trong tháng 12-2024. Chỉ số giá PCE cốt lõi (không bao gồm giá thực phẩm và năng lượng có xu hướng biến động mạnh) tăng 2,6% so với cùng kỳ năm trước, chậm lại so với mức 2,9% trong tháng 12-2024.

Với những yếu tố như vậy, chuyên gia kinh tế Beth Ann Bovino của US Bank cho rằng, sau những sự gián đoạn mang tính ngắn hạn, chi tiêu tiêu dùng - vốn đóng góp khoảng hai phần ba hoạt động kinh tế tại Mỹ có thể dần phục hồi trong những tháng tới khi thị trường lao động vẫn đang vững vàng, và khu vực Los Angeles bước vào giai đoạn tái thiết sau thảm họa cháy rừng thảm khốc.

Chia sẻ quan điểm trên, chuyên gia về kinh tế doanh nghiệp Robert Frick tại Navy Federal Credit Union bình luận “trong khi sự sụt giảm mạnh về chi tiêu có thể là do những yếu tố tạm thời, những tin tức về lạm phát và thu nhập là khá tích cực. Chi tiêu thường có xu hướng phụ thuộc vào thu nhập, và khi người dân Mỹ kiếm được nhiều tiền hơn, họ thường sẽ tiếp tục chi tiêu”.

Sức ép đè nặng lên người tiêu dùng và doanh nghiệp

Tuy nhiên, nhiều ý kiến khác tỏ ra thận trọng hơn khi chỉ ra rằng sự sụt giảm chi tiêu trong tháng 1 - lần giảm đầu tiên trong gần hai năm qua, dường như là dấu hiệu cho thấy người tiêu dùng đang dần thận trọng hơn trước bức tranh ngày càng bất ổn về triển vọng kinh tế Mỹ.

Trong khi lạm phát dù hạ nhiệt, nhưng vẫn chưa lùi về mức mục tiêu 2% của Fed, một loạt dữ liệu gần đây cho thấy nền kinh tế Mỹ đang dần suy yếu: tăng trưởng GDP đang chậm lại, đầu tư kinh doanh trì trệ, tâm lý người tiêu dùng ngày càng bi quan, còn số đơn xin trợ cấp thất nghiệp đang dần tăng lên.

Xa hơn, các chính sách thuế quan của Tổng thống Donald Trump được dự báo có thể đẩy giá cả lên cao hơn nữa, làm gia tăng kỳ vọng lạm phát tại Mỹ.

Trong khi triển vọng áp thuế một số đối tượng vẫn còn đang để ngỏ, tâm lý lo ngại của người tiêu dùng đã gia tăng. Cuộc khảo sát người tiêu dùng vào tháng 2-2025 của Đại học Michigan cho thấy kỳ vọng lạm phát dài hạn đã tăng lên mức cao nhất trong gần ba thập kỷ.

Giá cả ở mức cao trong thời gian dài hơn và triển vọng việc làm bấp bênh hơn sẽ ảnh hưởng đáng kể đến sức chi tiêu mua sắm. Walmart, nhà bán lẻ lớn nhất nước Mỹ, mới đây đã đưa ra ước tính tăng trưởng doanh số yếu hơn dự kiến cho năm nay, với lý do có nhiều yếu tố không chắc chắn về sức khỏe của người tiêu dùng Mỹ.

Các doanh nghiệp Mỹ cũng đang phải đối mặt với tác động tiêu cực do những biến động về mặt chính sách. Kim ngạch nhập khẩu của Mỹ đã tăng đột biến trong tháng 1, cho thấy các doanh nghiệp đã phải đẩy mạnh nhập hàng để tránh nguy cơ giá cả tăng cao do các chính sách thuế quan. Nhiều doanh nghiệp đã chọn phương án tăng giá, để bù đắp cho việc chi phí nhập khẩu gia tăng.

Ông Randy Carr, Giám đốc điều hành của World Emblem - công ty chuyên sản xuất nhãn, huy hiệu cho các công ty, trường đại học và cơ quan thực thi pháp luật, tỏ ra lo ngại. Ông cho biết nếu các mức thuế mới được chính quyền của Tổng thống Donald Trump áp dụng, ông sẽ buộc phải tăng giá bán sản phẩm và cắt giảm việc làm.

World Emblem hiện có các nhà máy ở bang Georgia và California nhưng sản xuất khoảng 60% sản phẩm của mình tại Mexico. Ông Carr cho biết nếu mức thuế nhập khẩu 25% trở thành hiện thực, giá sản phẩm sẽ tăng từ 5-10%. Bên cạnh đó, ông cũng có kế hoạch cắt giảm “một phần” trong số 500 nhân sự tại thị trường Mỹ, để bù đắp cho sự gia tăng chi phí. Ngoài ra, World Emblem cũng sẽ hủy bỏ kế hoạch đầu tư vào trí tuệ nhân tạo và thương mại trực tuyến với tổng trị giá khoảng 9 triệu đô la.

“Thật khó chịu”, ông Carr nói, “ngay bây giờ, tôi đang phải đối mặt với những biến động, và thực sự không thể lên kế hoạch cho bất cứ điều gì. Sẽ cần phải đợi cho đến khi chúng tôi nhận được phán quyết cuối cùng từ chính quyền. Nhưng chắc chắn rằng nó không phải là sự trừng phạt đối với Mexico, mà là với chúng tôi”.

Nhiều công ty đồ chơi cho biết, việc Tổng thống Donald Trump chỉ tăng 10% thuế đối với các sản phẩm từ Trung Quốc vẫn nằm trong ngưỡng chấp nhận được, bởi họ có thể chia sẻ chi phí phát sinh với các nhà bán lẻ. Nhưng những nếu những cảnh báo của nhà lãnh đạo Mỹ cách đây ít ngày về một mức thuế 20% thực sự trở thành hiện thực, nhiều công ty sẽ không có lựa chọn nào khác ngoài việc tăng giá. Theo số liệu thống kê, khoảng 80% đồ chơi bán tại Mỹ được sản xuất tại Trung Quốc.

Ông Curtis McGill, Giám đốc tài chính của nhà sản xuất đồ chơi Hey Buddy Hey Pal, gọi đây là “một kịch bản ác mộng”. Ông McGill vừa xác nhận giá của một món đồ chơi với một nhà bán lẻ lớn vào thứ Tư tuần trước, nhưng sau đó đã phải rút lại sau những thông tin mới về mức thuế quan 20%. Đối với kỳ nghỉ lễ cuối năm, ông ước tính giá đồ chơi của công ty ông sẽ tăng 10%.

Tác động tới tăng trưởng và lãi suất tại Mỹ

Những lo ngại về lạm phát và thuế quan không chỉ ảnh hưởng đến tâm lý người tiêu dùng và doanh nghiệp, mà còn tạo ra áp lực lớn đối với tăng trưởng kinh tế và chính sách tiền tệ của Mỹ. Mối lo ngại lớn hiện nay là liệu thuế quan có đẩy lạm phát tại Mỹ lên cao hơn nữa, làm chậm nền kinh tế, hoặc thậm chí là cả hai.

Trong cuộc họp chính sách hồi tháng 1, giới chức Fed đã quyết định giữ nguyên lãi suất ngắn hạn chủ chốt ở mức 4,3%, để đưa lạm phát sớm trở lại mức mục tiêu 2%. Và trong bối cảnh các chính sách thuế quan có thể làm gia tăng áp lực lạm phát, thị trường dự báo có tới 93% khả năng Fed sẽ tiếp tục giữ nguyên lãi suất trong tháng 3.

Chủ tịch Fed chi nhánh Kansas - ông Jeffrey Schmid cho biết, ông đã trở nên “thận trọng hơn” về lạm phát, nhưng đồng thời cũng thừa nhận, những cuộc thảo luận với các doanh nghiệp trong khu vực của ông “cho thấy rằng sự bất ổn gia tăng có thể ảnh hưởng đến tăng trưởng”. Mối đe dọa lạm phát sẽ thúc đẩy Fed giữ nguyên lãi suất, nhưng một nền kinh tế yếu hơn, có thể đòi hỏi những động thái nới lỏng tiền tệ.

Việc cắt giảm chi tiêu của người tiêu dùng đã khiến Fed chi nhánh Atlanta dự đoán rằng nền kinh tế Mỹ trong quí 1 sẽ suy giảm 1,5% so với cùng kỳ năm ngoái, một sự đảo ngược so với mức tăng trưởng 2,3% trong quí 4-2024.

Các chuyên gia khác, dù vẫn tin tưởng vào khả năng kinh tế Mỹ tiếp tục mở rộng trong quí 1, nhưng cũng thừa nhận, tốc độ tăng trưởng sẽ chậm lại đáng kể. Chuyên gia kinh tế trưởng Stephen Stanley tại ngân hàng Santander đã hạ mức dự báo tăng trưởng quí 1 của kinh tế Mỹ từ khoảng 2,25% xuống chỉ còn 1,25%.

Những lo ngại về sự giảm tốc của nền kinh tế khiến thị trường kỳ vọng, lần cắt giảm lãi suất tiếp theo của Fed có thể diễn ra ngay trong mùa hè tới, thay vì tháng 10 như những dự báo trước đó. Theo công cụ FEDWatch của CME Group, có 57,7% khả năng Fed sẽ giảm lãi suất 0,25 điểm phần trăm tại cuộc họp chính sách tháng 5.

Thượng nghị sĩ Elizabeth Warren, một đảng viên Dân chủ đến từ Massachusetts, đã lên tiếng cảnh báo về những hậu quả tiêu cực tiềm ẩn nếu Fed không sớm cắt giảm lãi suất, trong bối cảnh các chính sách của Tổng thống Donald Trump đang tạo ra sự biến động lớn.

Nguồn: AP, CNN Business, Reuters, CNBC

Lạc Diệp