Lo hao tổn hơn 7.200 tỷ mỗi năm, doanh nghiệp kiến nghị 'nóng'

Hiệp hội Chế biến và xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP) vừa có góp ý gửi Phó Thủ tướng Chính phủ Lê Thành Long và 4 bộ liên quan về Dự thảo Nghị định sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 15/2018/NĐ-CP (Dự thảo).

Doanh nghiệp sẽ hao tổn chi phí hàng nghìn tỷ

Theo VASEP, trong 7 năm qua kể từ khi ban hành, Nghị định 15 được cộng đồng doanh nghiệp đánh giá là một mô hình cải cách hiệu quả trong quản lý an toàn thực phẩm (ATTP), hội nhập theo nguyên tắc quản lý rủi ro mà các quốc gia tiên tiến trên thế giới đang áp dụng. Qua đó, giúp doanh nghiệp tiết kiệm hàng triệu ngày công và hàng ngàn tỷ đồng/năm.

Tuy nhiên, trong dự thảo đang phát sinh thêm những yêu cầu mới, những điểm nghẽn mới, gây khó khăn cho hoạt động sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp. Trong khi, chưa đưa ra được những giải pháp hiệu quả hơn Nghị định 15 để đảm bảo ATTP cho người tiêu dùng.

Dự thảo bổ sung và gia tăng, phát sinh nhiều yêu cầu và các thủ tục hành chính – mà phần nhiều không liên quan đến ATTP, gây đặc biệt khó khăn cho doanh nghiệp.

VASEP chỉ ra hàng loạt bất cập trong Dự thảo mới về quản lý an toàn thực phẩm. Ảnh: Hoàng Giám

Cụ thể, dự thảo đang bổ sung nhiều yêu cầu và nhiều quy định vào cả 3 nhóm thủ tục hành chính về tự công bố; đăng ký bản công bố; đăng ký lại bản công bố. Trong đó, có nhiều quy định bất hợp lý, không phù hợp với thông lệ quốc tế, nguy cơ tạo ra nhiều điểm nghẽn mới cho sản xuất - kinh doanh, khiến rất nhiều sản phẩm thực phẩm, đặc biệt là hàng thủy sản, rất khó để đáp ứng hoặc không thể thực hiện được.

Ngoài ra, còn nhiều yêu cầu bổ sung vào các thủ tục này của Dự thảo không liên quan gì đến ATTP.

Theo ước tính, với thủ tục tự công bố, thành phần hồ sơ và thời gian tăng lên gây chậm trễ kinh doanh ít nhất 3 tháng và mức thiệt hại hàng nghìn tỷ đồng/năm.

Đơn cử ở phần hồ sơ thông tin sản phẩm (PIF), ở dự thảo đang lấy các yêu cầu cho dược phẩm và mỹ phẩm (là hóa chất) đem áp dụng cho thực phẩm (hầu hết là sản phẩm từ tự nhiên). Điều này không phù hợp với khuyến cáo của Tổ chức Tiêu chuẩn thực phẩm quốc tế Codex là sử dụng hệ thống quản lý tiên tiến HACCP trong đó không có PIF.

PIF còn yêu cầu kiểm nghiệm từng lô cho tất cả các chỉ tiêu. Yêu cầu này cũng không phù hợp với HACCP (chỉ yêu cầu kiểm tra các chỉ tiêu trọng yếu theo tần suất).

VASEP tính toán, những yêu cầu này gây ra hao tốn chi phí cực kỳ lớn cho doanh nghiệp, có thể lên tới hơn 7.230 tỷ đồng/năm

Hơn nữa, với thủ tục đăng ký bản công bố, thành phần hồ sơ tăng lên có thể gây tốn phí hàng trăm tỷ đồng/năm, số ngày công thực thi tăng thêm chưa thể xác định.

Hiện, cộng đồng doanh nghiệp thủy sản đặc biệt quan ngại với những vấn đề trên. Theo đó, VASEP kiến nghị giữ nguyên các yêu cầu thông tin liên quan thủ tục tự công bố như đã được thiết kế hiệu quả, phù hợp tại Nghị định 15.

Hàng xuất được sang EU, Mỹ… vẫn không vào được siêu thị Việt

Ngoài ra, hiệp hội này cũng chỉ rõ đối tượng tập trung quản lý chưa phù hợp. Dự thảo đang chỉ tập trung vào quản lý chặt về hành chính đối với thực phẩm chế biến bao gói sẵn. Trong khi, dự thảo chưa đưa ra được các giải pháp phù hợp về chống ngộ độc thực phẩm liên quan đến thức ăn đường phố, thực phẩm tươi sống, bếp ăn tập thể... mà thời gian qua đã được nhận diện là những sản phẩm tiềm ẩn nguy cơ cao gây mất ATTP và là nguyên nhân chủ yếu gây ra ngộ độc thực phẩm.

VASEP cho rằng, ban soạn thảo cần soát xét để điều chỉnh, bổ sung cho đối tượng quản lý để phù hợp với nguyên tắc quản lý rủi ro.

Đồng thời, chuyển mạnh từ tiền kiểm sang hậu kiểm sản phẩm trên thị trường, áp dụng quản lý rủi ro. Thủ tục đăng ký, công bố thực phẩm phải được thực hiện trên môi trường điện tử.

Đáng chú ý, dự thảo cũng chưa có quy định về ngưỡng MRPL (giới hạn hiệu năng phân tích tối thiểu), RPA (ngưỡng tham chiếu cho hoạt động) đối với các chất cấm, chất ngoài danh mục được phép sử dụng. Từ đó dẫn đến việc một số sản phẩm không thể đưa được vào các kênh bán lẻ tại thị trường Việt trong khi đủ điều kiện xuất khẩu sang các thị trường khó tính như EU, Mỹ. Nguyên nhân là do có dư lượng một số kháng sinh, hóa chất cấm sử dụng mặc dù mức dư lượng của các hoạt chất này trong sản phẩm rất thấp đáp ứng EU.

Thông tư 28 năm 2020 của Bộ NN-PTNT quy định về yêu cầu kỹ thuật kiểm nghiệm hóa chất, kháng sinh cấm trong thực phẩm thủy sản được ban hành đã giúp giải tỏa bất cập này, song đã bị bãi bỏ hoàn toàn từ ngày 5/2/2024.

Đến nay vẫn chưa có văn bản pháp luật nào thay thế Thông tư 28 được ban hành tạo ra khoảng trống về pháp lý khiến việc tiêu thụ sản phẩm thủy sản của Việt Nam tại các kênh phân phối chính thống tại thị trường Việt Nam gặp nhiều khó khăn.

Để tạo điều kiện cho việc lưu thông, tiêu thụ sản phẩm thủy sản tại thị trường nội địa, góp phần thúc đẩy chủ trương “Người Việt ưu tiên dùng hàng Việt”, xóa bỏ các khoảng trống pháp lý không đáng có trong quy định áp dụng cho sản phẩm tiêu thụ nội địa, VASEP cho rằng, việc bổ sung thêm nhiệm vụ cho Bộ Nông nghiệp và Môi trường trong dự thảo là rất cần thiết.

Tâm An