Linh hoạt thủ tục thu hút chuyên gia nước ngoài

Nhiều bất cập cần tháo gỡ

Thống kê của Bộ Nội vụ cho thấy, tính đến cuối năm 2024, cả nước có khoảng 161.992 lao động nước ngoài đang làm việc, trong đó 12.797 người không thuộc diện cấp giấy phép lao động, 149.195 người thuộc diện cấp giấy phép lao động (trong đó cấp mới giấy phép lao động cho 108.932 người, gia hạn cho 18.779 người, cấp lại cho 11.936 người và 9.548 người đang hoàn thiện các giấy tờ trong hồ sơ đề nghị cấp giấy phép lao động).

Sự bùng nổ chuyển đổi số dẫn đến nhu cầu tuyển dụng lao động nước ngoài càng gia tăng. Ảnh: L.H

Lao động nước ngoài đến từ khoảng 110 quốc gia, trong đó quốc tịch Trung Quốc chiếm 30,9%, Hàn Quốc 18,3%, Đài Loan (Trung Quốc) 12,9%, Nhật Bản 9,5%, lao động từ các quốc gia khác chỉ chiếm 28,4%.

Bộ Nội vụ đánh giá, công tác quản lý và cấp giấy phép lao động cho người lao động nước ngoài làm việc tại Việt Nam đã đáp ứng được nhu cầu thực tiễn cũng như của quá trình hội nhập. Tuy nhiên, từ thực tiễn triển khai việc cấp giấy phép cho người lao động nước ngoài làm việc tại Việt Nam cho thấy vẫn còn nhiều bất cập cần điều chỉnh, bổ sung. Đơn cử như về giải trình nhu cầu sử dụng lao động nước ngoài, theo quy định tại khoản 1 Điều 152 của Bộ luật Lao động thì doanh nghiệp, cơ quan, tổ chức, cá nhân, nhà thầu chỉ được tuyển dụng người lao động nước ngoài vào làm vị trí công việc quản lý, điều hành, chuyên gia và lao động kỹ thuật mà người lao động Việt Nam chưa đáp ứng được theo nhu cầu sản xuất, kinh doanh. Tuy vậy, trong bối cảnh Việt Nam đang thu hút các nhà đầu tư có năng lực, tài chính, các chuyên gia, người lao động có trình độ chuyên môn, tay nghề cao làm việc trong những ngành, nghề mới như công nghiệp bán dẫn, trí tuệ nhân tạo, chuyển đổi số thì cần có những chính sách linh hoạt. Qua đó, giảm thời gian cấp giấy phép lao động để đáp ứng được nhu cầu sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp.

Minh chứng từ thực tiễn cho thấy, để có thể nâng cao hiệu quả phát triển và sử dụng nguồn nhân lực, đặc biệt là nguồn nhân lực chất lượng cao, nhiều tập đoàn, doanh nghiệp có nhu cầu tuyển dụng chuyên gia, nhân lực người nước ngoài. Tuy nhiên, việc xin giấy phép lao động đang trải qua nhiều bước với quy trình phức tạp và thời gian chờ đợi mất 2 - 3 tháng. Việc xem xét duyệt visa cho các chuyên gia đã có giấy phép lao động đang bị tính chung với hồ sơ xin visa dài hạn thông thường, dẫn tới thời gian làm visa quá lâu (14 ngày làm việc), trong khi các dự án công nghệ có đặc thù là cần người nhanh.

Tạo điều kiện về thủ tục

Về những bất cập trong việc cấp giấy phép chuyên gia nước ngoài làm việc tại Việt Nam, đại diện Tập đoàn FPT cho biết, dự kiến trong năm 2025 số lượng chuyên gia nước ngoài làm việc tại FPT tăng lên 4.500 nhân sự. Do đó, để có thể nâng cao hiệu quả phát triển và sử dụng nguồn nhân lực, đặc biệt là nguồn nhân lực chất lượng cao FPT kiến nghị giảm thiểu thủ tục, thời gian xử lý hồ sơ, không giới hạn trong tuyển dụng chuyên gia công nghệ cao; cấp visa nhanh, gọn, thủ tục đơn giản cho chuyên gia; ưu tiên thời gian xử lý, đơn giản hóa điều kiện cấp visa đối với chuyên gia đã có giấy phép lao động...

Xuất phát từ thực tế trên, tại dự thảo Nghị định quy định về người lao động nước ngoài làm việc tại Việt Nam, Bộ Nội vụ đề xuất bổ sung các trường hợp nhà đầu tư, chuyên gia là nguồn nhân lực chất lượng cao của nước ngoài đang cần được thu hút, thì người sử dụng lao động không phải thực hiện giải trình nhu cầu mà được đề nghị cấp giấy phép lao động, hoặc xác nhận không thuộc diện cấp giấy phép lao động.

Bộ Nội vụ cho biết, theo quy định hiện hành, về cơ bản điều kiện xác nhận chuyên gia là “tốt nghiệp đại học trở lên hoặc tương đương và có ít nhất 3 năm kinh nghiệm làm việc” phù hợp với vị trí công việc mà người lao động nước ngoài dự kiến làm việc tại Việt Nam. Song thực tế hiện nay có nhiều trường hợp làm việc trong các lĩnh vực mới như công nghiệp bán dẫn, trí tuệ nhân tạo, chuyển đổi số hoặc các nước có quan hệ hữu nghị với Việt Nam (trường hợp sinh viên Lào đã tốt nghiệp ở Việt Nam)... mới chỉ có bằng đại học mà chưa có kinh nghiệm, nên không đủ điều kiện làm việc tại Việt Nam. Do đó, cần bổ sung các trường hợp nêu trên đủ điều kiện là chuyên gia làm việc tại Việt Nam.

Theo Bộ Nội vụ, những bất cập nêu trên có nguyên nhân từ cơ chế chính sách chưa điều chỉnh đầy đủ các đối tượng lao động nước ngoài và hình thức làm việc. Cùng với đó, dự báo về nhu cầu sử dụng lao động nước ngoài chưa kịp thời, đầy đủ. Do đó, việc xây dựng dự thảo Nghị định của Chính phủ quy định về người lao động nước ngoài làm việc tại Việt Nam là cần thiết.

Lê Bảo