Liên hợp quốc có bằng chứng về bạo lực tình dục trên diện rộng của RSF

Phái đoàn điều tra thực tế quốc tế độc lập (IIFFM) tại Sudan cho biết trong báo cáo của mình rằng các hành động của RSF có thể lên tới tội ác chiến tranh và tội ác chống lại loài người, bao gồm tra tấn, hiếp dâm, nô lệ tình dục và đàn áp dựa trên cơ sở sắc tộc và giới tính. Các nhóm nhân quyền trước đây đã cáo buộc RSF thực hiện nhiều hành vi tàn bạo đối với thường dân ở Sudan, bao gồm hiếp dâm và diệt chủng.

Một bà mẹ 24 tuổi cho biết đã bị dân quân ở Tây Darfur hãm hiếp, cô đang ngồi bên ngoài một nơi trú ẩn tạm thời ở Adre, Chad, vào ngày 21/7/2023. Ảnh: Reuters/Zohra Bensemra.

Một phái đoàn điều tra thực tế của Liên hợp quốc trước đó vào tháng 9/2024 cho biết cả hai bên trong cuộc xung đột đều có thể phạm tội tàn bạo. Nhưng báo cáo mới phát hiện ra rằng phần lớn bạo lực tình dục do RSF thực hiện. Báo cáo cho biết bạo lực dựa trên giới tính chủ yếu được ghi nhận ở Greater Khartoum, Darfur và Gezira và rằng đó là “một phần của mô hình nhằm khủng bố và trừng phạt thường dân vì có mối liên hệ với phe đối lập và đàn áp mọi sự phản đối đối với những bước tiến của họ”.

“Quy mô bạo lực tình dục mà chúng tôi ghi nhận được ở Sudan là rất lớn”, Mohamed Chande Othman, chủ tịch phái đoàn điều tra thực tế cho biết. “Tình hình mà những thường dân dễ bị tổn thương, đặc biệt là phụ nữ và trẻ em gái ở mọi lứa tuổi, phải đối mặt là vô cùng đáng báo động và cần được giải quyết ngay lập tức”.

Theo báo cáo, bạo lực tình dục đối với phụ nữ đã xảy ra trong các cuộc tấn công của RSF và các chiến binh của tổ chức này chiếm đóng các khu vực thành thị. Báo cáo cho biết bạo lực tình dục cũng xảy ra trong các cuộc tấn công vào nơi trú ẩn của những người di tản trong nước hoặc vào những thường dân chạy trốn khỏi cuộc giao tranh.

Báo cáo cho biết thêm rằng các tội ác tình dục đã được thực hiện “với sự tàn ác đặc biệt” ở khu vực phía tây rộng lớn của Darfur, bao gồm việc sử dụng “súng, dao và roi để đe dọa hoặc cưỡng ép nạn nhân trong khi sử dụng những lời lẽ xúc phạm, phân biệt chủng tộc hoặc phân biệt giới tính và đe dọa giết người”. Joy Ngozi Ezeilo, một điều tra viên khác, cho biết những kẻ gây ra các hành vi vi phạm phải chịu trách nhiệm.

“Nếu không có trách nhiệm, chu kỳ thù hận và bạo lực sẽ tiếp tục. Chúng ta phải chấm dứt tình trạng vô luật pháp và đưa những kẻ phạm tội ra chịu trách nhiệm”, ông nói. “Trách nhiệm và sự xấu hổ cho những hành động tàn ác này chỉ nên đổ lên đầu những kẻ thủ ác”, Mona Rishmawi, người cũng tham gia phái bộ, cho biết.

Theo Nghị quyết 1593 của Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc được thông qua năm 2005, ICC có thẩm quyền đối với các tội ác được thực hiện ở Darfur từ ngày 1/7/2002 trở đi, nhưng phái bộ điều tra thực tế kêu gọi mở rộng thẩm quyền đó cho phần còn lại của đất nước. “Trừ khi thẩm quyền của Tòa án Hình sự quốc tế được mở rộng để bao gồm toàn bộ Sudan và một cơ chế tư pháp độc lập hoạt động song song và bổ sung cho ICC được thiết lập, nếu không những kẻ thủ ác của những tội ác này sẽ tiếp tục tàn phá Sudan, gây ra nỗi kinh hoàng và sự tàn phá”, Rishmawi cho biết. Trước đây các hành vi bạo lực tình dục, bao gồm cả hiếp dâm tập thể, do quân đội RSF gây ra ở Gezira đã bị lên án. Trong đó có vụ việc một phụ nữ trẻ bị 16 binh sĩ RSF hãm hiếp.

Waseem Ahmad, Tổng Giám đốc điều hành của Islamic Relief, tại Port Sudan, vào tháng 10/2024. Ảnh: Thông qua EME.

Gezira, một tiểu bang nông nghiệp nằm giữa sông Nin Trắng và sông Nin Xanh, là nơi xảy ra các hành vi tàn bạo bị cáo buộc của các chiến binh RSF trong hai tuần qua, kể từ khi một trong những chỉ huy cấp cao của lực lượng bán quân sự đào tẩu để gia nhập quân đội Sudan. Đầu tháng 10, Abu Aqla Keikal, một chỉ huy cấp cao của RSF có trụ sở tại Gezira, đã đào tẩu và đầu hàng quân đội Sudan, lực lượng đã có chiến tranh với nhóm bán quân sự này kể từ tháng 4/2023. Sau đó, quân đội đã ân xá cho Keikal về những hành vi tàn bạo mà ông ta đã gây ra dưới quyền chỉ huy của mình.

Sáng kiến Chiến lược vì phụ nữ ở Sừng châu Phi (SIHA), một tổ chức khu vực về quyền phụ nữ, cho biết họ đã ghi nhận 25 trường hợp bạo lực tình dục do RSF gây ra trong khoảng thời gian từ ngày 21 đến ngày 24/10/2024. Theo SIHA, phụ nữ ở làng al-Seraiha đã bị tra tấn và hãm hiếp tập thể, khiến một số người trong số họ tự tử. Tổ chức này cho biết “Sudan đang ở thời điểm then chốt, với bóng ma đáng ngại về nạn diệt chủng đang bao trùm đất nước”. Họ kêu gọi Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc thực hiện các bước để khôi phục hòa bình ở Sudan và bảo vệ dân thường, đồng thời thành lập một tòa án hình sự đặc biệt của Liên hợp quốc cho Sudan. Họ cũng kêu gọi dừng chuyển giao vũ khí vào Sudan thông qua các lệnh trừng phạt có mục tiêu.

Trong tháng này, Hoa Kỳ đã áp đặt lệnh trừng phạt đối với Algoney Hamdan Daglo Musa, em trai của thủ lĩnh RSF Mohamed Hamdan Daglo (còn được gọi là Hemeti), cáo buộc ông này chỉ đạo việc mua sắm vũ khí cho lực lượng bán quân sự và kéo dài cuộc chiến ở Sudan. Bộ Tài chính Hoa Kỳ cho biết Daglo Musa kiểm soát một công ty ở Dubai, công ty này hoạt động như một mặt trận cho RSF cung cấp vũ khí cho họ trong cuộc xung đột hiện tại.

Tướng Abdel Fattah al-Burhan, người đứng đầu nhà nước và là Tổng tư lệnh quân đội quốc gia của Sudan, đã phát biểu trong bài phát biểu trước Đại hội đồng Liên hợp quốc vào tháng trước rằng RSF đang “nhận được sự hỗ trợ về mặt chính trị và hậu cần ở cấp địa phương và khu vực”, nhưng không nêu tên Các Tiểu vương quốc Arập Thống nhất.

Hơn 100 người đã bị các chiến binh Lực lượng hỗ trợ nhanh (RSF) giết hại tại tiểu bang Gezira của Sudan trong tuần thứ 3 của tháng 10, khi nhóm bán quân sự này đã dàn dựng một loạt các cuộc tấn công tàn bạo, sau khi chỉ huy cấp cao Abu Aqla Keikal của nhóm đào tẩu. Nhóm bảo vệ quyền của Sudan Middle Call cho biết họ đã ghi nhận ít nhất 124 người đã thiệt mạng và ít nhất 150 người khác đã bị RSF bắt cóc trong khoảng thời gian từ ngày 20 đến ngày 25/10 tại tiểu bang miền đông-trung này.

Theo Liên hợp quốc, các chiến binh RSF đã bắn bừa bãi vào thường dân và thực hiện hành vi bạo lực tình dục đối với phụ nữ và trẻ em gái trong suốt thời gian đó. “Tôi bị sốc và vô cùng kinh hoàng khi những hành vi vi phạm nhân quyền như đã chứng kiến ở Darfur năm ngoái - chẳng hạn như hiếp dâm, tấn công có chủ đích, bạo lực tình dục và giết người hàng loạt - đang tái diễn ở tiểu bang Al Jazirah. Đây là những tội ác tàn bạo”, Clementine Nkweta-Salami, điều phối viên nhân đạo của Liên hợp quốc tại Sudan cho biết. “Phụ nữ, trẻ em và những người dễ bị tổn thương nhất đang phải gánh chịu hậu quả nặng nề của một cuộc xung đột đã cướp đi quá nhiều sinh mạng”.

Theo Liên hợp quốc, cư dân ở các ngôi làng như Safita Ghanoubab, al-Hilaliya và al-Aziba được cho là đã bị tấn công và đe dọa. Nhiều người buộc phải chạy trốn để bảo toàn mạng sống. Các chiến binh RSF đã cướp bóc nhà cửa, cửa hàng và đốt cháy các trang trại. Các video được chia sẻ trên phương tiện truyền thông xã hội và được Sky News phân tích cho thấy các chiến binh RSF tấn công dân làng và chế giễu họ bằng tên của Keikal. “Nhìn này, Keikal! Nhìn vào tàn tích của mày kìa!”, một chiến binh nói, buộc những người đàn ông phải ngồi dựa vào tường.

Những người dân phải di dời khỏi các khu vực phía đông của tiểu bang al-Jazirah của Sudan đến thành phố Gedaref ở Sudan, vào ngày 27/10/2024. Ảnh: Thông qua EME.

Trong một video khác, những người đàn ông chạy trốn khỏi trang trại của Gezira được bảo là đợi Keikal đến đón họ, sau đó bị chế giễu và lăng mạ và bảo phải kêu be be như cừu. Theo Tổ chức Di cư quốc tế, ít nhất 4.000 người đã phải di dời khỏi thành phố Tambiuk và các khu vực khác ở phía đông Gezira do các cuộc tấn công. Gezira trước đây được gọi là “vựa bánh mì” của Sudan, nhưng nhiều nông dân của thành phố này hiện đã phải chạy trốn và đất nông nghiệp của thành phố đã bị tàn phá.

Theo báo cáo từ phòng nghiên cứu nhân đạo của Trường Y tế công cộng Yale, các cuộc tấn công của RSF vào bệnh viện, chợ và trường học ở El Fasher trong thời gian gần đây đã giết chết hàng chục người. Cuộc chiến đã khiến tổng cộng 11 triệu người phải di dời, trong đó có gần ba triệu người đã chạy trốn sang các nước láng giềng. Gần 25 triệu người ở Sudan cần hỗ trợ nhân đạo, trong đó 13 triệu người phải đối mặt với tình trạng mất an ninh lương thực cấp tính. Khoảng 3,7 triệu trẻ em Sudan dưới năm tuổi đang bị suy dinh dưỡng cấp tính nghiêm trọng.

Hiện nay ở trại tị nạn ở Port Sudan có khoảng 110 trẻ em, tất cả chúng đều phải rời bỏ nhà cửa vì chiến tranh. Ngồi giữa những nơi trú ẩn tạm thời làm từ tấm nhựa, những đứa trẻ trò chuyện với các thành viên của nhóm tâm lý xã hội từ tổ chức từ thiện Islamic Relief và mô tả những gì đã xảy ra với chúng. Các em vẽ những bức tranh về những người đàn ông cầm súng, những người đàn ông giết người, những ngôi nhà đang bốc cháy và ngày tận thế. Một cậu bé, khoảng sáu hoặc bảy tuổi, đã đến gần Waseem Ahmad, Tổng giám đốc điều hành của Islamic Relief và hỏi xem ông có kẹo không. “Tôi có thể biết là cậu bé bị suy dinh dưỡng. Tôi hỏi cậu bé đã ăn gì và cậu bé nói rằng mình đã ăn bất cứ thứ gì tìm thấy trên đường đi - cỏ và côn trùng”. Ahmad đưa cho cậu bé hai viên kẹo. Cậu bé nói với ông rằng mình sẽ giữ lại một viên cho chị gái và đưa Ahmed đến gặp cô và mẹ của họ. “Bà ấy nói rằng bà không biết chồng mình ở đâu,” Ahmad nhớ lại.

Cuộc chiến ở quê hương Sinja của bà, ở tiểu bang Sennar, đông nam Sudan, đã buộc người phụ nữ này phải chạy trốn cùng các con bằng đường bộ. Với nhiệt độ ban ngày lên tới 40 độ C và các nhóm vũ trang dọc đường, bà đã dẫn các con đi qua bụi rậm, rừng rậm và rừng vào ban đêm. RSF đã từng liên kết với quân đội Sudan nhưng hiện đang chống lại quân đội, đã “tách phụ nữ và trẻ em gái khỏi người thân của họ”, Ahmad giải thích, kể lại những cuộc trò chuyện của ông với một số phụ nữ trong chuyến đi gần đây đến Cảng Sudan.

Trước đây, vào tháng 5 năm 2024, Tổ chức Theo dõi Nhân quyền cho biết bạo lực ở Darfur do lực lượng dân quân RSF gây ra có thể cấu thành tội diệt chủng đối với cộng đồng Masalit (là một nhóm dân tộc sinh sống ở miền tây Sudan và miền đông Tchad. Họ nói ngôn ngữ Masalit). Đến lúc này, RSF không chỉ mang tội diệt chủng mà còn là tội ác chiến tranh và tội ác chống lại loài người.

Huyền Thanh Thanh (Tổng hợp)