Lễ trưởng thành của thiếu nữ làng Chăm Lương Tri

Những người lớn tuổi tộc họ Mành Xi hướng dẫn các cháu thiếu nữ chuẩn bị bước vào rạp trang điểm chờ làm Lễ trưởng thành.

Đến với làng Lương Tri (tiếng Chăm gọi là palei Cang,) thuộc xã Nhơn Sơn, huyện Ninh Sơn vào những ngày đầu năm mới 2025, chúng tôi được tham dự nghi lễ trưởng thành cho thiếu nữ dân tộc Chăm theo Hồi giáo Bà ni. Từ sáng sớm ngày 3/1, nhằm ngày thứ Sáu tuần đầu tiên của năm mới 2025, bà con tộc họ Mành Xi có mặt rất sớm tại gia đình chị Đạo Thị Kim Soạn ở cuối thôn. Đây là ngày có ý nghĩa trọng đại của tộc họ Mành Xi, do Người có uy tín Đạo Văn Thị làm tộc trưởng. Tộc họ tổ chức thực hiện nghi lễ trưởng thành trước tuổi dậy thì cho các cháu từ 9 tuổi đến 11 tuổi là Đạo Ngọc Ánh Dương, Đạo Quỳnh Thiên An, Đạo Thùy Minh Hân.

Các cháu mặc áo vàng, đầu đội khăn lễ chuẩn bị thực hành nghi Lễ trưởng thành.

Trên khoảng sân rộng trong nhà chị Kim Xoàn, bà con dựng rạp lễ che bằng cà tăng, mặt xoay về hướng Nam, nơi hành lễ được che phông màn sắc màu tươi đẹp. Đối diện với rạp hành lễ là rạp trang điểm, thay đổi trang phục cho các thiếu nữ, do bà Đạo Thị Nội đảm nhận hướng dẫn các cháu thực hành nghi lễ, gọi là bà Muk Ba.

Trước khi thực hành nghi lễ trưởng thành, bà Đạo Thị Nội đưa các cháu đi tắm tẩy trần, mặc trang phục truyền thống, mang nhiều vòng vàng, khoen tai, thể hiện con gái đến tuổi trưởng thành được làm đẹp và được hưởng quyền lợi cũng như thực hiện trách nhiệm của tín đồ Hồi giáo Bà ni. Nghi lễ trưởng thành trải qua các bước tẩy trần, trang điểm, thực hành nghi lễ đọc kinh, sức nước thơm, cắt tóc, cho ăn muối, cúng thần linh, lạy tạ ơn,...

Anh Đạo Công Văn bế con trai Đạo Thế Bảo là “nhân vật” chứng kiến nghi Lễ trưởng thành cho các thiếu nữ.

Sư cả Đạo Bùi, Phó Chủ tịch Hội đồng Sư cả Hồi giáo Bà ni tỉnh Ninh Thuận, trụ trì thánh đường Hồi giáo Bà ni thôn Lương Tri, chủ lễ trưởng thành cho biết, cũng như các tôn giáo khác, tín ngưỡng vòng đời của đồng bào Chăm Hồi giáo Bà ni trải qua các nghi lễ quan trọng nhất là đầy tháng, đầy năm, trưởng thành, lễ cưới. Karơh dịch ra tiếng phổ thông là “chiếc gương”, ý nói con gái đến tuổi trưởng thành biết soi gương, biết làm đẹp. Nghi lễ trưởng thành do các vị chức sắc tôn giáo đảm nhận thực hiện trong từng tộc họ, theo số lẻ là 3, 5, 7 cháu. Nghi lễ thống nhất tổ chức vào các ngày tốt là thứ Tư, thứ Sáu và các tháng tốt là 3, 6, 8, 10 và 11 theo Chăm lịch. Tùy theo điều kiện kinh tế của tộc họ và điều kiện thực tế của mỗi thôn xóm, nghi lễ được điều chỉnh linh hoạt cho phù hợp với hoàn cảnh. Tuy nhiên theo quy định chung, trong nghi lễ trưởng thành phải bảo đảm lễ vật cúng gồm có mâm trầu cau; mâm ngọt là chuối, chè xôi, bánh trái; mâm mặn có canh dê, gà luộc, cá kho, thịt dê luộc, dưa hấu, cây chuối non xắt mỏng với lá lốt...

Thiếu nữ ngồi trong rạp lễ thực hiện nghi thức Lễ trưởng thành.

Trong hương trầm tỏa khói và ánh đèn sáp ong, bà Muk Ba hướng dẫn các cháu từ rạp trang điểm trong trang phục truyền thống bước qua rạp lễ quỳ trước mặt các vị chức sắc. Sư cả Đạo Bùi tiến hành sức nước thơm lên trán các thiếu nữ, dùng kéo cắt mái tóc trước trán và tóc hai bên thái dương. Đồng thời dùng dao hành lễ cạo lớp tóc mai trước trán thiếu nữ. Sau đó, Sư cả cho thiếu nữ “ăn muối” rồi ngậm nước nhả vô ống nhổ. Việc cho “ăn muối” thể hiện niềm tin của tín đồ vào đấng linh thiêng, chấp hành theo các quy định của tôn giáo, vui sống tốt đời đẹp đạo.

Sư cả Đạo Bùi sức nước thơm tẩy trần cho các thiếu nữ.

Sau phần cắt tóc và cho “ăn muối” là nghi thức quan trọng nhất của buổi lễ, bà Muk Ba Đạo Thị Nội hướng dẫn các thiếu nữ qua rạp trang điểm thay đổi trang phục. Sau đó, các cháu trở lại rạp lễ lạy tạ Sư cả và các Imum thực hiện nghi lễ trưởng thành. Phía ngoài rạp lễ, các bà cao tuổi trong tộc họ Mành Xi lạy chúc mừng và cầu xin đấng tối cao phù hộ các cháu học hành thành đạt, trở thành những công dân có ích cho gia đình và xã hội, tích cực góp phần xây dựng quê hương, đất nước giàu đẹp.

Sau khi nghi lễ kết thúc, các gia đình mở tiệc khoản đãi bà con đến chúc mừng lễ trưởng thành của con cháu tộc họ Mành Xi ở thôn Lương Tri. Chị Đạo Thị Kim Soạn, mẹ của cháu Đạo Quỳnh Thiên An phấn khởi cho biết: “Nhân ngày lành tháng tốt, gia đình tôi và tộc họ vui mừng tổ chức lễ trưởng thành cho các cháu. Đây là nghi lễ rất quan trọng trong đời sống tinh thần đồng bào Chăm Hồi giáo Bà ni, các cháu trưởng thành được tham gia tín ngưỡng tôn giáo và các sinh hoạt động cộng đồng ở khu dân cư”.

Thái Sơn Ngọc (Báo Dân tộc và Phát triển)