Lê Hữu Hiếu và những triển lãm đặc biệt

Công trình quy mô và kỳ công trên phố đi bộ

Dịp kỷ niệm 30/4, “Từ chiến thắng Bạch Đằng đến đại thắng 30/04/1975” bao gồm 27 tượng lớn, 30 cọc gỗ, 39 tượng nhỏ được đặt trên phố đi bộ Nguyễn Huệ thu hút sự chú ý của đông đảo người xem, không chỉ bởi vì quy mô của các tác phẩm, mà còn bởi vì cách thể hiện và những ý tưởng độc đáo cũng như thông điệp về lịch sử, về đoàn kết dân tộc mà họa sĩ gửi gắm qua đó.

Các tác phẩm trong triển lãm đều có kích thước “khổng lồ”: 27 tượng lớn có chiều cao từ cao 3,3m đến 4,5m nặng tổng 20 tấn. Bức tranh sơn mài dài 9,5m cao 4m, bao gồm 18 tấm ghép 30 cọc gỗ chạm tác phẩm "Hịch tướng sĩ", bên ngoài phủ sơn mài. Nhóm Cọc Bạch Đằng cao từ 5,6m đến 9m, khối lượng tổng khoảng 60 tấn. Riêng một cọc giữa cao 9,5m sơn son đỏ. Bức tượng Thần bảo hộ 2m x 4m x 6,5m nặng khoảng 3 tấn với các vật liệu như gốm, gỗ mít, nhựa cánh kiến...

Thi công tác phẩm.

Triển lãm là tổng hợp những ý tưởng của họa sĩ Lê Hữu Hiếu, trong đó có những ý tưởng được “cất kho” tới 10 năm, tới giờ mới được đem ra dùng.

Lê Hữu Hiếu kể, năm 2010, anh có dịp đến tham quan Bãi cọc Bạch Đằng ở Quảng Ninh và rất ấn tượng. “Ngay lúc đó, tôi đã nghĩ mình phải làm một cái gì đó liên quan đến hình tượng này. Tuy nhiên, lúc đó tôi chưa nghĩ ra được và đã ‘cất’ ý tưởng đó lại, để dành cho sau này” – họa sĩ chia sẻ.

Cọc Bạch Đằng có khắc chữ Hán.

Vốn xuất phát là một kiến trúc sư, Lê Hữu Hiếu thường có những ý tưởng đi xuyên suốt trong những khoảng thời gian dài. Năm 2018, anh bắt tay vào tìm nguyên liệu để tạo hình cọc Bạch Đằng, sau khi tìm hiểu những mẫu cọc gốc xuất phát từ rừng lim tá gốc ở Kinh Môn. Nhưng để thực hiện triển lãm theo tiêu chuẩn quốc tế, các tác phẩm không được phép sử dụng vật liệu từ gỗ tự nhiên mà phải là gỗ rừng trồng.

Để có được đúng mẫu gỗ làm cọc như mong muốn, Lê Hữu Hiếu phải mất đến 2 năm, và với anh, mọi sự như được sắp đặt hết sức tình cờ. Một lần đến vùng Kinh Môn, Hải Dương, Hiếu tìm được một loại giống bạch đàn lá xoắn, có mùi thơm, phù hợp với yêu cầu của anh, nhưng loại này không đem lại hiệu quả kinh tế cao nên không được trồng nhiều.

Tháng 9/2024, anh bắt đầu khai thác và vận chuyển gỗ ra ngoài, nhưng lại đúng vào thời điểm bão Yagi đổ bộ vào miền bắc.

“Khi bão tan, tôi quay trở lại khu vực trồng bạch đàn thì tất cả đã tan hoang, không còn gì cả. Rất may là số gỗ hôm trước vận chuyển ra lại vừa đủ” – Hiếu kể lại.

Bộ tượng khổng lồ đã gây ấn tượng mạnh tại triển lãm.

Về bộ tượng khổng lồ với 27 tượng lớn có chiều cao từ cao 3,3m đến 4,5m nặng tổng 20 tấn, Lê Hữu Hiếu đã phải đặt riêng tại một làng nghề đúc nhôm ở Nam Định một bộ khuôn để đúc. Anh cho biết, kỹ thuật đúc này được dựa trên công nghệ và kinh nghiệm lâu năm của một người thợ cao tuổi nhất ở làng nghề.

Còn với bức tượng Thần Bảo hộ, đó không chỉ là một tác phẩm mang những thông điệp, ước vọng riêng của Lê Hữu Hiếu, mà còn là sự tập trung của những tinh hoa trong văn hóa truyền thống của người Việt.

Để làm được bức tượng này, họa sĩ cùng ê-kíp ngâm các thanh gỗ mít trong bùn rồi xẻ ra, hong đốt và sơn đen bóng với ý tưởng tượng trưng cho sức mạnh hữu cơ mà như sắt thép của người Việt Nam.

Triển lãm còn giữ chân khách tham quan với những phần thông tin, chú thích về lịch sử.

Khối tượng cao 6m, sắp xếp không mang một hình thù con người hay hình dung thần linh cụ thể nào, mà có những mảng hoa văn, họa tiết gợi nhớ đến những pho tượng hộ pháp, kim cương hay tượng đài, nơi người Việt đặt niềm tin tinh thần, tín ngưỡng.

Ấn tượng nhất trong triển lãm là bức tượng chiếc xe tăng lộn ngược cắm trên bãi cọc. Lê Hữu Hiếu cho biết, đó là chiếc xe tăng được thực hiện theo nguyên mẫu xe tăng M24Chaffee do Mỹ viện trợ cho Pháp năm 1953, hiện đang nằm tại cánh đồng Mường Thanh, Điện Biên.

Triển lãm đã mang lại những ấn tượng đặc biệt cho người xem. Những hình ảnh về triển lãm đã liên tục viral trên nhiều nền tảng mạng xã hội. Có những khán giả đến xem rồi quay lại, đưa cả gia đình đến. Lê Hữu Hiếu cũng cho biết, tỷ lệ người xem ở lại triển lãm khá cao, không chỉ đơn thuần đến chụp vài tấm ảnh rồi rời đi.

Những triển lãm đặc biệt

Triển lãm “Từ chiến thắng Bạch Đằng đến đại thắng 30/04/1975” chỉ là một phần trong bộ sưu tập đồ sộ các tác phẩm của Lê Hữu Hiếu, mà một số trong đó đã từng được trưng bày tại Arsenale di Venezia 2021. Anh còn là họa sĩ châu Á đầu tiên được PDG Arte Communications mời dự triển lãm Biennale Venezia lần thứ 60. Biennale Venezia có lịch sử 129 năm, là một đại triển lãm, được coi là “Thế vận hội - Olympic của mỹ thuật”.

Một số tác phẩm được trưng bày tại Biennale Venezia 2024 gồm căn nhà gỗ mít cổ của Bắc bộ, 12 bức tượng lấy nguyên mẫu từ lăng vua Khải Định, 5 lồng gỗ tượng trưng cho ngũ hành “kim - mộc - thủy - hỏa - thổ”, được bao phủ bởi một lớp tơ vàng óng do tằm nhả ra và tự dệt.

Trước đó, năm 2017, anh được mời dự Florence Biennale lần thứ XI tại Fortezza da Basso - Florence. Tháng 10/2021, anh tổ chức triển lãm riêng mang tên “Năng lượng tâm hồn” tại Venice. Điểm chung lớn nhất của những triển lãm này là dòng chảy văn hóa Việt xuyên suốt các tác phẩm được anh kể bằng ngôn ngữ nghệ thuật và các chất liệu thuần Việt như gỗ mít, tơ tằm, áo tơi, vỏ cây, cánh kiến…

Lê Hữu Hiếu trong quá trình thi công triển lãm 30/4.

Hiện tại, Lê Hữu Hiếu đang vô cùng bận rộn cho một triển lãm đặc biệt nhất của năm nay: triển lãm chào mừng kỷ niệm 80 năm Quốc khánh 2/9.

Anh bật mí, đây sẽ là một triển lãm chưa từng thấy, đem lại những trải nghiệm chưa từng có đối với người xem, với những tinh hoa văn hóa trải từ bắc vào nam, với cội nguồn lịch sử, những tháng năm đánh giặc giữ nước, với những bản Tuyên ngôn Độc lập của nhiều thời kỳ lịch sử…

Triển lãm dự kiến sẽ diễn ra tại Trung tâm Hội chợ Triển lãm Quốc gia, Đông Anh, Hà Nội.

Niềm tự hào dân tộc chảy trong dòng máu Việt

Khi nói về các tác phẩm trong triển lãm của mình, Lê Hữu Hiếu luôn thú nhận rằng hầu hết đều phải tự thi công ở gần như tất cả các công đoạn, từ tìm kiếm nguyên vật liệu, thiết kế, thực hiện, cho đến mày mò tìm lại những loại vật liệu cổ truyền tưởng chừng như đã thất truyền từ lâu.

“Tôi thấy mình nhiều lúc như ông thợ đụng, vì việc gì cũng biết làm, từ mộc, đúc nhôm, nuôi tằm, xây dựng… Nếu không tự tay làm, sẽ khó có thể truyền tải được tinh thần mà mình thực sự mong muốn vào tác phẩm” – Hiếu khẳng định.

Có được những điều này, không chỉ là sự đam mê với nghệ thuật, với sáng tạo, tinh thần khát khao vươn lên chinh phục mọi ý tưởng hình thành trong đầu mình, mà còn là tình yêu và niềm tự hào dân tộc lúc nào cũng dâng đầy trong huyết quản của người họa sĩ.

triển lãm “Từ chiến thắng Bạch Đằng đến đại thắng 30/04/1975” nhìn từ trên cao.

Không khó để thấy, gần như toàn bộ nguyên vật liệu thực hiện tác phẩm của anh đều là nguyên liệu thuần Việt, thậm chí là nguyên liệu cổ truyền, như cánh kiến, một loại chất kết dính dân gian mà anh tìm cách khôi phục và làm lại được.

Tôi luôn đặt sự tưởng nhớ, lòng tự hào và biết ơn trong mọi tác phẩm của mình.

Họa sĩ Lê Hữu Hiếu

Cũng không khó để thấy, một tinh thần yêu nước được truyền tải mạnh mẽ qua các tác phẩm đặt trong triển lãm của anh, từ bãi cọc Bạch Đằng với chiếc xe tăng cắm ngược cho đến Hịch Tướng sĩ...

“Tôi muốn nói lời tri ân với mọi thời kỳ lịch sử mà đất nước đã trải qua, chứ không chỉ là đơn thuần kỷ niệm dịp nào thì nhớ đến thời kỳ lịch sử đó. Gia đình tôi có bác là liệt sĩ, bố mẹ đều là thương binh, cho nên tôi hiểu sâu sắc những giá trị của cuộc sống hòa bình hôm nay. Tôi luôn đặt sự tưởng nhớ, lòng tự hào và biết ơn trong mọi tác phẩm của mình. Tôi nhận thấy, những người hiểu về lịch sử, yêu lịch sử hiểu rõ về nguồn gốc, về những giá trị văn hóa xa xưa thì sẽ sống tốt hơn, trọng tình trọng nghĩa hơn” – Hiếu chia sẻ.

LINH KHÁNH

LINH KHÁNH