Lễ cưới người Giáy - Duyên dáng một bản sắc

Nghi thức trao lễ vật nhà trai cho nhà gái trong lễ cưới người Giáy.

Sinh sống lâu đời nơi núi rừng Tây Bắc, (Lào Cai) là một trong những cộng đồng dân tộc thiểu số giàu bản sắc. Đồng bào sống hòa thuận với thiên nhiên, giỏi làm nương rẫy và trân trọng di sản văn hóa truyền thống. Trong kho tàng ấy, lễ cưới không chỉ là sự kiện trọng đại của một đôi bạn trẻ mà còn là dịp để cả cộng đồng cùng gìn giữ những nét đẹp thiêng liêng từ nghìn xưa.

Dấu ấn văn hóa trong từng nghi lễ cưới

Với người Giáy, hôn nhân không chỉ đánh dấu sự trưởng thành của đôi lứa mà còn là dịp kết nối hai họ, nối dài dòng tộc và lan tỏa nghĩa tình. Tiêu chí chọn bạn đời của người Giáy không dựa trên của cải, mà đặt nặng phẩm hạnh, nề nếp gia đình và sự hòa hợp giữa hai bên. Lễ cưới truyền thống gồm ba lễ chính: dạm hỏi (xam dà, xam pấu), ăn hỏi (cun cơ lý) và cưới (cun láu).

Đoàn đón dâu trong lễ cưới người Giáy.

Lễ dạm hỏi mở đầu cho hành trình hôn nhân, nơi hai bên gia đình gặp gỡ, trao đổi, và chọn ngày lành gọi là “ngày đoạn lời” có ý nghĩa như một lời thỉnh cầu tổ tiên chứng giám, ban phúc cho mối duyên lành. Tiếp đó là lễ ăn hỏi, khi đó nhà trai mang lễ vật gồm một cặp gà, vịt và một con lợn nặng khoảng 40kg sang nhà gái. Đây cũng là dịp để nhà gái đưa ra lễ thách cưới: rượu thịt đãi khách, trang sức và áo mới cho cô dâu, cùng thóc gạo biếu cha mẹ cô, biểu hiện sự tri ân công sinh thành, dưỡng dục.

Người Giáy quan niệm rằng đám cưới càng đông vui thì hạnh phúc càng bền chặt. Vì vậy, mùa cưới thường diễn ra từ tháng 10 đến tháng 2 âm lịch, khoảng thời gian nông nhàn, thuận lợi để cả làng cùng đến chung vui, góp phần tạo nên không khí rộn ràng và gắn bó.

là một bức tranh sống động của lễ nghi và cảm xúc. Đoàn rước dâu rộn ràng trong tiếng kèn Pí Lè, dẫn đầu là bà mối, theo sau là chú rể, phù rể, hai cô gái, hai cụ già, một cậu bé dắt ngựa và những người gánh lễ vật. Mỗi người đều mang một vai trò tượng trưng, phản ánh chiều sâu văn hóa và trật tự cộng đồng.

Lễ “giữ cửa” trong tục cưới hỏi của người Giáy.

Tới cổng nhà gái, đoàn nhà trai phải vượt qua “lễ giữ”, một chuỗi thử thách gồm sợi chỉ hồng, cành gai, chậu nước, đôi chén rượu và chổi rơm, như minh chứng cho lòng thành và quyết tâm đón cô dâu. Sau đó là màn hát đối đáp duyên dáng giữa hai họ, nhằm “xin đường” vượt qua tấm vải hồng vào nhà gái, một nghi thức vừa vui nhộn, vừa đầy ẩn ý văn hóa.

Cô dâu bước ra trong trang phục truyền thống, đầu đội khăn đỏ biểu tượng của sự e ấp, đoan trang. Khi đoàn rước bước vào, nhà gái vẩy nước và bôi phẩm đỏ lên má từng người - một nghi lễ cầu may, thanh tẩy và chúc phúc. Đặc biệt cảm động là nghi thức “giằng dâu”: người thân nhà gái níu kéo, ôm lấy cô dâu, thể hiện sự bịn rịn, tiếc nuối trong giờ phút chia xa. Đây không chỉ là nghi lễ, mà là một thông điệp nhân văn sâu sắc về tình thân, về sự thiêng liêng của gia đình.

Nghi thức “giằng dâu” là một nét đẹp văn hóa độc đáo, thể hiện tinh thần nhân văn sâu sắc và tình cảm gắn bó bền chặt của người Giáy trong ngày cưới.

Hành trình mối duyên lành và gắn kết cộng đồng

Điểm nhấn trong lễ cưới người Giáy là hình ảnh chú rể đi đón dâu bằng ngựa giấy, một biểu tượng văn hóa đậm chất dân gian. Dù là ngựa thật hay ngựa giấy, hành trình đưa cô dâu về nhà chồng luôn được đón nhận trong tiếng kèn Pí Lè réo rắt, trong lời ca chúc phúc, và trong sự chứng kiến của cả bản làng. Có nơi, nhà trai còn cử người phụ nữ to khỏe để cõng cô dâu về, một hình ảnh vừa độc đáo vừa thể hiện sự nâng niu cô gái trong ngày trọng đại.

Cô dâu chú rể người Giáy sánh bước trong âm vang tiếng khèn, lời chúc phúc và nghi lễ truyền thống thiêng liêng - không chỉ gắn kết hai trái tim mà còn hòa quyện hai dòng họ trong mạch chảy văn hóa đậm đà bản sắc dân tộc Giáy.

Về đến nhà trai, nghi lễ tiếp tục với thủ tục thắp hương tổ tiên, bỏ khăn che mặt, tháo dải ruy băng đỏ đánh dấu bước chuyển từ người con gái của nhà mẹ sang vai trò người vợ, người con dâu trong gia đình mới. Bữa tiệc cưới diễn ra trong tiếng hát trao dâu, những lời ca cảm ơn, dặn dò đôi vợ chồng trẻ sống hòa thuận, thủy chung, yêu thương nhau trọn đời.

Mỗi chi tiết trong lễ cưới người Giáy đều mang theo lớp nghĩa văn hóa sâu xa. Đó là đạo lý làm người, là sợi dây kết nối cộng đồng, là nơi truyền trao những chuẩn mực ứng xử giữa các thế hệ. Những nghi thức như “lễ giữ”, “giằng dâu”, “bôi phẩm đỏ” hay “vẩy nước chúc phúc”... không chỉ làm nên sự đặc sắc mà còn góp phần gìn giữ hệ giá trị văn hóa của dân tộc trong dòng chảy hiện đại.

Ngày nay, dù cuộc sống đã có nhiều thay đổi, nhưng lễ cưới của người Giáy vẫn gìn giữ nhiều phong tục truyền thống, đó là biểu hiện của niềm tự hào dân tộc, mà còn là lời khẳng định rằng: văn hóa cưới hỏi như một mạch nguồn văn hóa vẫn luôn được tiếp nối và lan tỏa trong bức tranh nhiều sắc mầu của cộng đồng .

Nguyễn Thế Dương