Lặp lại sai lầm Covid-19, Mỹ nguy cơ mất kiểm soát dịch đậu mùa khỉ

Washington Post ngày 25/7 đưa tin, Chính phủ Mỹ đang cân nhắc ban bố tình trạng khẩn cấp về sức khỏe cộng đồng đối với đợt bùng phát bệnh mùa khỉ đang xảy ra ở nước này. Cuối tuần trước, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đã tuyên bố bệnh đậu mùa khỉ là tình trạng khẩn cấp sức khỏe toàn cầu, với 17.000 ca mắc ở hơn 70 quốc gia vốn chưa từng coi đậu mùa khỉ là bệnh lưu hành.

Tính đến ngày 25/7, tức khoảng 2 tháng sau khi Mỹ ghi nhận ca nhiễm virus đậu mùa khỉ đầu tiên, nước này hiện báo cáo gần 2.900 ca bệnh, trong đó có hai trẻ em và đây cũng là hai ca bệnh đậu mùa khỉ lần đầu tiên được ghi nhận ở độ tuổi này. Đáng chú ý, giới chuyên gia cảnh báo nếu không đẩy mạnh nỗ lực ngăn chặn bệnh đậu mùa khỉ trên mọi mặt trận, nước Mỹ sẽ mất khả năng kiểm soát đợt bùng phát dịch lần này, sau khi bị cho là đã bỏ lỡ mất “cơ hội vàng” phản ứng sớm với lợi thế về vaccine sẵn có.

Khi bệnh đậu mùa khỉ lần đầu được phát hiện tại Mỹ vào giữa tháng 5, kho dự trữ chiến lược của chính quyền liên bang Mỹ có khoảng 2.400 liều vaccine Jynneos - có hiệu quả trong việc chống lại bệnh đậu mùa với tỷ lệ tử vong thường là 30%, và tỷ lệ tử vong ở bệnh đậu mùa khỉ còn thấp hơn nhiều. Số này chủ yếu được sử dụng để bảo vệ nhân viên phòng thí nghiệm và nhân viên của Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh (CDC) tham gia nghiên cứu.

Mỹ là bên sở hữu 1 triệu liều vacicne Jynneos đóng sẵn trong lọ và hàng triệu liều vaccine chưa đóng lọ được lưu trữ tại Đan Mạch - nơi đặt trụ sở chính của nhà sản xuất vaccine này, Bavarian Nordic. Tuy nhiên, số vaccine này bị chuyển tới Mỹ chậm trễ phần lớn là do Cơ quan Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Mỹ (FDA) vẫn chưa hoàn thành kiểm tra và chứng nhận một cơ sở mới của Bavarian Nordic ở bên ngoài Copenhagen.

Tới ngày 10/6, vài nghìn liều vaccine Jynneos đã được phân phối cho các bang của Mỹ. Thời điểm đó, Dawn O’Connelll - một quan chức cấp cao về Y tế và Dịch vụ Nhân sinh khẳng định Mỹ sẽ nhận được 300.000 liều Jynneos "trong vài tuần tới". Nhưng nhiều lô vaccine trong số này vẫn không tới được trước tháng 7. Bavarian Nordic giải thích rằng một số chuyến bay vận chuyển vaccine bị hoãn do phi công đình công.

"Số vaccine đó có thể đã đủ để ngăn chặn đợt bùng phát ban đầu nếu chúng được huy động và quản lý kịp thời ở Mỹ" - ông Krellenstein viết trong email gửi cho một số quan chức chính quyền Biden vào giữa tháng 7.

Tới ngày 23/6, chính quyền TP New York - nơi hiện ghi nhận số ca nhiễm chiếm 1/3 số ca bệnh cả nước - quyết định mở rộng đối tượng được tiêm vaccine thay vì chỉ cung cấp cho những người tiếp xúc với các ca bệnh như trước đó. Chính quyền liên bang cũng đưa ra quyết định tương tự 5 ngày sau đó.

Vào cuối tuần đầu tiên của tháng 7, khi New York báo cáo hơn 200 ca bệnh đậu mùa khỉ, TP này mới chỉ được phân bổ 7.000 liều vaccine. Khi New York nhận được thêm 14.500 liều vào 1 tuần sau, danh sách đăng ký tiêm không còn chỗ trống chỉ sau 7 phút. Các lô vaccine chuyển tới New York những tuần qua đã tăng lên, nhưng trang web đăng ký tiêm chủng luôn trong tình trạng quá tải.

Theo New York Times, với liều lượng vaccine hạn chế và phản ứng chậm chạp “gợi nhớ những ngày đầu đại dịch Covid-19”, Mỹ dường như đã bỏ lỡ cơ hội sớm để ngăn hoặc làm chậm đợt bùng phát bệnh đậu mùa khỉ chưa từng có tại nước này. Bên cạnh đó, thực trạng thiếu dữ liệu từ y tế cơ sở cũng được chỉ ra là một trong những nguyên nhân đang cản trở nỗ lực dự đoán hướng bùng phát bệnh đậu mùa khỉ tại một cường quốc như Mỹ.

CDC Mỹ gần đây mới chia sẻ báo cáo công khai đầu tiên về nhân khẩu học các trường hợp mắc đậu mùa khỉ, cho thấy phần lớn các trường hợp là nam giới có quan hệ tình dục đồng giới, với độ tuổi trung bình là 36. Tuy nhiên, Giám đốc CDC, Tiến sĩ Rochelle Walensky cảnh báo cơ quan này chỉ có thông tin chi tiết về một nửa số trường hợp được báo cáo.

"Chúng tôi rất muốn nhận được nhiều thông tin nhất có thể và công bố cho công chúng. Nhưng một lần nữa, lại giống như Covid-19, chúng tôi gặp khó khăn bởi một thực tế rằng chúng tôi không có quyền hạn gì để nhận những dữ liệu đó cả. Chúng tôi đang cố gắng hết sức” - người đứng đầu CDC Mỹ trả lời phỏng vấn báo Washington Post ngày 22/7.

Nam Trung