Lan tỏa giá trị chân - thiện - mỹ qua văn hóa đọc

Ngày Sách và Văn hóa đọc Việt Nam được tổ chức hằng năm theo Quyết định số 1862/QĐ-TTg ngày 4/11/2021 của Thủ tướng Chính phủ, nhằm thúc đẩy và phát triển văn hóa đọc trong cộng đồng, thay thế cho Ngày Sách Việt Nam trước đó. Và, dù tên gọi mới hay cũ, thì đây đã thực sự là ngày hội của những người làm sách, người viết sách và người yêu sách ở nước ta trong những năm gần đây.

Ngày Sách và Văn hóa đọc Việt Nam năm 2025 dự kiến sẽ có nhiều hoạt động đặc sắc.

Sự kiện này cũng là dịp quan trọng để khẳng định vai trò của sách trong việc nâng cao tri thức, kỹ năng, phát triển tư duy, đồng thời hướng đến việc nâng cao nhận thức của cộng đồng về tầm quan trọng của sách và văn hóa đọc. Sách là kho tàng tri thức vô tận, nguồn tài nguyên quý giá cho sự phát triển của cá nhân và xã hội. Đọc sách giúp con người mở rộng tầm nhìn, bồi dưỡng kiến thức, rèn luyện tư duy, hoàn thiện nhân cách. Những điều này thì đã quá rõ.

Khái niệm “văn hóa đọc” có thể hiểu là ứng xử đọc, giá trị đọc và chuẩn mực đọc của mỗi cá nhân, của cộng đồng xã hội và của các nhà quản lý và cơ quan quản lý nhà nước. Trong đó, thói quen đọc, sở thích đọc và kỹ năng đọc được xem là 3 thành phần của ứng xử, giá trị và chuẩn mực đọc. Việc đọc sách chính là góp phần vào tiêu thụ, quảng bá những giá trị văn hóa từ sách mà người đọc tiếp nhận được và làm nền tảng để tiếp tục sáng tạo thêm những giá trị mới.

Vì vậy, văn hóa đọc cũng là một loại hình hoạt động văn hóa. Suy rộng ra, việc xây dựng văn hóa đọc là góp phần xây dựng nền văn hóa.

Cho nên, trong tháng 4, không chỉ cơ quan quản lý mà cả các tổ chức, doanh nghiệp, cá nhân... sẽ có nhiều hoạt động hướng đến Ngày Sách và Văn hóa đọc Việt Nam 2025 cũng như Ngày Sách và Bản quyền thế giới. Những hoạt động, như thông lệ hẳn sẽ có, ấy là trưng bày, giới thiệu sách hay những cuộc tọa đàm, hội thảo về văn hóa đọc...

Tuy nhiên, trong bối cảnh văn hóa nghe nhìn đã rất phổ biến và tiếp cận sâu rộng trong đời sống bởi sự tiến bộ nhanh chóng của các thiết bị nghe nhìn hiện đại như: điện thoại di động, máy nghe nhạc MP3, máy xem phim MP4, internet... thì việc trưng bày, giới thiệu sách hay những cuộc tọa đàm, hội thảo về văn hóa đọc cũng cần được cân nhắc thấu đáo để ngoài khẳng định vị trí, vai trò không thể thiếu của sách trong đời sống xã hội; tôn vinh những người viết sách, làm sách; lưu giữ, quảng bá sách; khuyến khích và phát triển phong trào đọc sách trong cộng đồng, thì còn giúp cho độc giả từ thói quen tiếp cận với các tài liệu in truyền thống nay nhanh chóng khai thác được thế mạnh của các phương tiện nghe, nhìn vào việc đọc sách.

Đọc sách in hay đọc sách điện tử cũng là đọc. Cho nên, không phải ngồi cầm quyển sách, lật từng trang mới là đọc sách. “Sách gối đầu giường” hay “gối đầu giường bằng smartphone”, tại sao không? Vấn đề không ở chỗ phương tiện đọc mà là văn hóa đọc.

Báo chí gần đây đưa tin tại Hàn Quốc, bên cạnh cơn sốt “text hip” (đọc sách là thời thượng) thì hiện đang chứng kiến trào lưu “writing hip”, hay pilsa, khi người đọc cẩn thận ghi chép nội dung từ sách ra giấy. Đây là sở thích mới của giới trẻ Hàn Quốc, xuất hiện từ giai đoạn đại dịch COVID-19 và đặc biệt phát triển từ sau chiến thắng Giải Nobel Văn học của Han Kang năm 2024.

Nhiều độc giả Hàn Quốc khẳng định việc cẩn thận ghi chép những nội dung cần thiết (cần nhớ) từ sách ra giấy thực sự lợi ích trong nâng cao vốn từ vựng và khả năng đọc viết. Trào lưu này bùng nổ, đặc biệt ở những người trong độ tuổi 20 và 30. Ngoài đọc, chép, họ còn trang trí và chia sẻ các đoạn văn trên mạng xã hội.

Sự yêu thích pilsa ngày càng tăng nhanh chóng ở Hàn Quốc và phản ánh rõ qua hoạt động của ngành xuất bản khi một loạt sách được thiết kế riêng cho hoạt động chép tay đã xuất hiện trên thị trường với những trang sách in văn bản ở bên trái và khoảng trống ở bên phải để người đọc viết.

Trung tâm sách Kyobo của Hàn Quốc cho biết số lượng đầu sách pilsa mới tăng 42% vào năm 2023 lên 81% vào năm 2024; doanh số bán sách pilsa tăng vọt 692,8%. Trào lưu này cũng phát triển mạnh trên mạng xã hội, với các bài đăng trên Instagram gắn hashtag pilsa tăng từ 650.000 vào tháng 9/2023 lên 701.000 vào tháng 3/2024. Không chỉ với sách văn học, sản phẩm hiện trải dài nhiều thể loại, từ câu trích dẫn nổi tiếng, tác phẩm triết học, thậm chí sách về chính trị cũng thu hút sự chú ý.

Không phải Hàn Quốc làm thì chúng ta làm, nhưng đó là một gợi ý để thấy nếu có việc khởi xướng những trào lưu mới, tiện dụng và hiệu quả, thì vẫn có nhiều cách lôi kéo người đọc đến với sách. Dĩ nhiên sách phải hay, phải thiết thực thì người đọc mới mặn mà. Người đọc hào hứng với sách thì những người làm sách cũng sống khỏe với lợi ích chân chính do công sức mình tạo ra. Những giá trị chân - thiện - mỹ, hay nói cách khác là văn hóa cũng từ đó mà lan tỏa mạnh mẽ.

Lương Duy Cường