Lần đầu ghép gan thành công cho bệnh nhân hôn mê

Ngày 22/4/2024 đã trở thành một dấu ấn đặc biệt trong chuỗi hành trình làm chủ kỹ thuật cao của các bác sĩ tại Bệnh viện Hữu nghị Việt Đức sau khi phẫu thuật ghép gan thành công cho trường hợp hôn mê do suy gan tối cấp. Trước tình hình nguy kịch của bệnh nhân, các bác sĩ đã nỗ lực hết mình quyết tâm cứu chữa mặc dù tỷ lệ thành công là rất thấp.

Những giờ phút cân não cho ca ghép gan đặc biệt

Chia sẻ về những khó khăn, thử thách trong ca ghép gan đặc biệt này, PGS.TS. Nguyễn Quang Nghĩa (Giám đốc Trung tâm Ghép tạng) cho biết, đối với kỹ thuật ghép gan, một trong những khó khăn nhất đó là trường hợp cần phải ghép gan cấp cứu, trong những trường hợp suy gan cấp trên nền gan mạn tính hoặc suy gan tối cấp trên nền gan lành - đây là thách thức không chỉ với Việt Nam mà còn với cả thế giới. Với những trường hợp này, trong thời gian ngắn các bác sĩ phải làm sao để vừa chẩn đoán được ghép gan, vừa tìm được một bệnh nhân hiến tạng phù hợp.

Theo PGS.TS. Nguyễn Quang Nghĩa, ở Việt Nam cũng đã triển khai một số trường hợp ghép gan cấp cứu trong trường hợp hôn mê gan, suy gan cấp. Tuy nhiên phần lớn các trường hợp này là do gia đình đồng ý hiến tặng một phần gan cho người bệnh. Còn việc lấy tạng từ người cho chết não để ghép điều trị suy gan cấp cứu thì rất hiếm, đây là ca đầu tiên tại Việt Nam được thực hiện. Bởi hôn mê gan được xem là dấu hiệu xấu nhất của chức năng gan. Vì gan có rất nhiều chức năng, trong đó có chức năng thải độc và khi gan bị suy cấp không thải độc được thì sẽ ảnh hưởng đến tri giác của bệnh nhân khiến người bệnh hôn mê. Tùy từng mức độ hôn mê từ độ 1 đến độ 4 các bác sĩ sẽ đưa ra chỉ định ghép gan. Nếu bệnh nhân hôn mê quá sâu, giãn đồng tử thì khi đó ghép gan không mang lại hiệu quả gì. Tuy nhiên nếu bệnh nhân hôn mê ở mức độ 2-3 sẽ rất thích hợp để ghép gan. Nếu để muộn hơn thì không mang lại hiệu quả, do vậy cần ghép càng sớm càng tốt. Bên cạnh đó, khi ghép gan cho các bệnh nhân hôn mê gan, gan mới vào cơ thể tương thích hoạt động sẽ giúp bệnh nhân nhanh chóng có ý thức trở lại và thoát khỏi hôn mê gan.

PGS.TS. Lưu Quang Thùy - Giám đốc Trung tâm Gây mê Hồi sức, Bệnh viện Việt Đức thăm khám lại cho bệnh nhân sau ghép gan. Ảnh: BVCC

"Cái khó đầu tiên là bởi vì cùng một thời điểm làm sao để có một người hiến chết não phù hợp về các mặt thông số sinh học và thứ 2 là thời điểm bệnh nhân chết não phù hợp để lấy đa tạng và ghép cho bệnh nhân suy gan cấp. Với trường hợp của bệnh nhân H. thì đây vừa là khó khăn vừa là may mắn với người bệnh" - PGS.TS. Nguyễn Quang Nghĩa chia sẻ.

Nhớ lại ca bệnh ghi dấu ấn đặc biệt trong kỹ thuật ghép gan, PGS.TS. Nguyễn Quang Nghĩa chia sẻ trường hợp bệnh nhân H. là một ca bệnh đặc biệt. Bệnh nhân chịu khá nhiều thiệt thòi trong cuộc sống và nguyên nhân gây suy gan cấp cũng là một trong những nguyên nhân rất hiếm gặp, đó là do tác dụng phụ của chuyển phôi. Khi chuyển phôi cần sử dụng các thuốc nội tiết, một trong những tác dụng phụ tỷ lệ rất thấp gây suy gan cấp. Thật may mắn bệnh nhân cũng được chẩn đoán rất kịp thời và có sự phối hợp giữa các bệnh viện đầu ngành bao gồm Trung tâm Hồi sức tại Bệnh viện Bạch Mai, khi có thông tin bệnh nhân đã lập tức báo cho Trung tâm Điều phối tại Bệnh viện Hữu nghị Việt Đức về nhu cầu ghép gan cấp cứu. May mắn hơn nữa, cùng thời điểm đó tại Bệnh viện Hữu nghị Việt Đức có một trường hợp bệnh nhân hiến đa tạng và thông số sinh học của người hiến chết não phù hợp với bệnh nhân suy gan và điều thứ 3 là thời gian rất phù hợp. Khi người hiến kết thúc chẩn đoán chết não thì cũng là lúc bệnh nhân H. cần phải ghép gan. Điều này chỉ được tính bằng giờ, chỉ cần quá thời gian bệnh nhân H. sẽ không thể ghép được và không phục hồi được.

"Có thể nói đó là sự kết hợp hài hòa giữa 2 bệnh viện đầu ngành và ca mổ diễn ra rất thuận lợi. Điều kỳ diệu, chỉ sau 48 giờ bệnh nhân đã tỉnh táo và sau 3 tuần điều trị bệnh nhân đã có thể xuất viện, chức năng gan trở lại bình thường" - PGS.TS. Nguyễn Quang Nghĩa thông tin.

4 ngày sau khi ghép gan, bệnh nhân có biến chứng tắc động mạch gan và đã được các bác sĩ phát hiện, chẩn đoán, điều trị kịp thời. Bệnh nhân nhanh chóng được thực hiện phẫu thuật tái thông lấy huyết khối. Rất may mắn sau khi mổ lại lần thứ 2, tình trạng của bệnh nhân tiến triển thuận lợi. Hiện tại, sau nửa năm ghép gan, bệnh nhân có cuộc sống sinh hoạt bình thường. Với các bệnh nhân sau ghép gan thường hồi phục nhanh, có thể sau khoảng 2 tuần đã có thể sinh hoạt bình thường. Tuy nhiên lưu ý bệnh nhân ghép gan cần dùng thuốc ức chế miễn dịch, hạn chế tiếp xúc với các nguồn lây nhiễm. Trong quá trình ăn uống không ăn đồ sống và tái khám hàng tháng để lấy thuốc, đặc biệt luôn tuân thủ chặt chẽ điều trị.

Bước tiến mới trong kỹ thuật ghép gan

Trước đây, với những trường hợp hôn mê gan, việc ghép gan rất hạn chế. Bởi các bác sĩ thường phải "cân đo đong đếm" việc lấy đi một tạng ghép cho người bệnh này thì người bệnh khác không còn cơ hội nữa. Và liệu rằng sau khi ghép gan xong bệnh nhân có ý thức trở lại hay không? Liệu gan có hồi phục được hay không... Có rất nhiều tình huống đặt ra cần các bác sĩ phải đưa ra quyết định chính xác, kịp thời vì liên quan đến sự thành công của ca phẫu thuật. PGS.TS. Nguyễn Quang Nghĩa nhận định: "Thành công từ ca ghép gan của một bệnh nhân rất nặng làm cho các bác sĩ tự tin hơn để sau này có thể chỉ định rộng rãi những trường hợp suy gan cấp đã hôn mê gan vẫn có thể ghép được, đặc biệt là việc ghép tạng từ người hiến chết não".

Ca ghép gan thành công của bệnh nhân H. đã khẳng định trình độ ngày càng cao của các thầy thuốc chuyên ngành ghép tạng Việt Nam. Ảnh: BVCC

Ghép gan được xem là một trong những phương pháp phẫu thuật điều trị triệt để cho các bệnh nhân mắc bệnh gan giai đoạn cuối. Ví dụ như ung thư gan trên nền gan xơ, suy gan cấp trên nền gan xơ, hoặc xơ gan mất bù đã có biến chứng xuất tiêu hóa, vàng da… Càng ngày có càng nhiều trường hợp bệnh nhân, ví dụ bệnh nhân ung thư gan đã được phẫu thuật và cần được ghép gan, hoặc những bệnh nhân xơ gan có biến chứng lọc gan nhiều lần. Đây được xem là thách thức cho ngành Ghép gan vì càng ngày bệnh nhân càng nhiều, mặt bệnh ghép cũng đa dạng hơn, bệnh nhân nhiều bệnh lý kèm theo hơn...

Chia sẻ về những dự định trong thời gian tới để nâng cao hiệu quả trong ghép gan, PGS.TS. Nguyễn Quang Nghĩa chia sẻ: "Chúng tôi luôn luôn phải trao đổi, cập nhật kiến thức làm sao để có thể mở rộng chỉ định ghép tạng. Đặc biệt khi có tạng hiến làm sao để sử dụng tối đa để cứu chữa cho người bệnh. Chúng tôi sẽ triển khai trong năm tới các kỹ thuật khó, ví dụ như ghép gan ở những bệnh nhân có yếu tố nguy cơ miễn dịch cao, chia gan để ghép. Trước đây Việt Nam đã thành công trong việc chia gan cho 1 người lớn 1 trẻ em, bây giờ chúng tôi sẽ hy vọng có thể từ một người cho chết não có thể chia gan cho 2 người lớn. Tiếp tục triển khai ghép gan đồng thời với ghép tạng khác như chúng tôi đã làm, ghép tim - gan, gan - thận kèm theo. Ngoài ra còn ghép thêm một số tạng mới trong ổ bụng như ghép tụy, ghép ruột…"

Trong năm 2024, số lượng ca ghép gan tại Bệnh viện Hữu nghị Việt Đức đã thực hiện được 29 trường hợp, nhiều nhất từ trước đến nay. Để đạt được thành công như vậy, PGS.TS. Nguyễn Quang Nghĩa chia sẻ thêm: "Việt Nam tự tin về kỹ thuật ghép gan so với các nước trong khu vực. Ghép gan về mặt kỹ thuật không có nhiều những biến đổi. Tuy nhiên trong năm 2024 chúng tôi cũng đã thay đổi một kỹ thuật mới trong ghép gan toàn bộ từ người hiến chết não. Với kỹ thuật mới này, chúng tôi đã rút ngắn được thời gian mổ, hạn chế mất máu và làm cho bệnh nhân hồi phục nhanh sau mổ. Chúng tôi đã triển khai được khoảng 10 bệnh nhân, với sự thay đổi kỹ thuật cơ bản này hầu hết các bệnh nhân diễn biến sau mổ thuận lợi. Hy vọng trong thời gian tới có thể có những báo cáo bước đầu về kỹ thuật mới cải tiến này. Nếu kỹ thuật phát triển thành công có thể xem là bước đột phá trong ghép gan".

Kim Dung