Lần đầu đưa an ninh cấp nước và chống ngập theo rủi ro vào Nghị định

Cần xây dựng khung pháp lý thống nhất

Dự thảo Nghị định Quản lý Cấp, Thoát nước đang được lấy ý kiến sẽ thay thế 2 nghị định trụ cột của ngành là Nghị định 117/2007/NĐ-CP và Nghị định 80/2014/NĐ-CP sau gần hai thập kỷ thi hành.

Ông Tạ Quang Vinh, Cục trưởng Cục Kết cấu hạ tầng xây dựng (Bộ Xây dựng) phát biểu tại hội thảo.

Với việc tích hợp quy định về an ninh cấp nước và chống ngập theo rủi ro, hai nội dung mới này được kỳ vọng sẽ khắc phục những lỗ hổng lớn của ngành nước, tạo nền pháp lý thống nhất, hiện đại hơn trong phát triển đô thị.

Phát biểu tại hội thảo, ông Tạ Quang Vinh, Cục trưởng Cục Kết cấu hạ tầng xây dựng (Bộ Xây dựng) nhấn mạnh, lĩnh vực cấp, thoát nước của Việt Nam thời gian qua đã đạt nhiều kết quả đáng ghi nhận, song vẫn còn những hạn chế lớn khiến yêu cầu hoàn thiện thể chế ngày càng trở nên cấp thiết.

Theo ông Tạ Quang Vinh, hệ thống cấp nước còn thiếu an toàn ở nhiều vùng sâu, vùng xa, biên giới, hải đảo. Tỷ lệ đấu nối nước thải còn thấp. Nhiều nhà máy xử lý hoạt động chưa hết công suất.

Đặc biệt, tốc độ đô thị hóa nhanh, thời tiết cực đoan, triều cường, xâm nhập mặn và biến đổi khí hậu khiến tình trạng ngập úng xảy ra thường xuyên, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến đời sống người dân.

Những vấn đề này cho thấy hai nghị định hiện hành, Nghị định 117/2007/NĐ-CP và Nghị định 80/2014/NĐ-CP đã không còn bao quát được thực tiễn mới.

Ông Tạ Quang Vinh cho biết, Bộ Xây dựng từng trình dự án Luật Cấp, Thoát nước, nhưng để phù hợp với yêu cầu mới, dự án được điều chỉnh để tiếp tục nghiên cứu. Trên cơ sở đó, Cục Kết cấu hạ tầng xây dựng đã rà soát toàn bộ quy định hiện hành, đối chiếu hệ thống luật mới như Luật Quy hoạch đô thị và nông thôn (2024), Luật Tài nguyên nước (2023), Luật Bảo vệ Môi trường (2020), Luật Giá (sửa đổi), cùng kinh nghiệm quốc tế để xây dựng dự thảo Nghị định Quản lý Cấp, Thoát nước.

Mục tiêu của nghị định mới là thay thế Nghị định 117/2007/NĐ-CP và Nghị định 80/2014/NĐ-CP; tạo lập khung pháp lý thống nhất cho toàn ngành nước, bao gồm cấp nước, thoát nước, nước mưa, nước thải, bùn thải; bảo đảm tính tương thích và nội luật hóa các quy định mới; phù hợp mô hình chính quyền địa phương hai cấp.

Ông Tạ Quang Vinh nhấn mạnh, hội thảo lần này nhằm đánh giá thực trạng quản lý cấp, thoát nước, nhận diện khó khăn vướng mắc, từ đó đề xuất giải pháp thể chế, kỹ thuật và tổ chức thực hiện để đảm bảo cấp nước an toàn, bền vững, giảm ngập úng, tăng năng lực quản lý đô thị và đáp ứng nhu cầu phát triển mới của địa phương.

Đảm bảo an ninh nguồn nước, giảm ngập úng đô thị

Dự thảo Nghị định Quản lý Cấp, Thoát nước gồm 33 điều, hợp nhất toàn bộ phạm vi của 2 nghị định hiện hành về cấp nước và thoát nước, tạo nên khung pháp lý thống nhất cho toàn ngành nước, bao gồm cấp nước, thoát nước, nước mưa, xử lý nước thải, bùn thải và an ninh nước.

Đây được xem là bước cải cách quan trọng nhằm khắc phục tình trạng phân tán chính sách, đồng bộ quy hoạch và tối ưu hóa đầu tư, hướng tới quản lý hiện đại dựa trên dữ liệu.

Trong đó, Điều 15 và Điều 17 được xem là hai điểm đột phá, giải quyết những "nút thắt" lớn nhất của ngành trong suốt nhiều năm qua.

Cụ thể, tại Điều 15, lần đầu tiên đưa ra quy định toàn diện về an ninh cấp nước, một nội dung hoàn toàn chưa có trong Nghị định 117/2007/NĐ-CP trước đây.

Điều khoản yêu cầu các đơn vị cấp nước và cơ quan quản lý đánh giá đầy đủ các rủi ro: Ô nhiễm nguồn nước, vỡ tuyến ống truyền tải, tấn công mạng vào hệ thống SCADA (giám sát điều khiển và thu thập dữ liệu) sự cố điện hoặc thiếu nguồn dự phòng.

Đây là yêu cầu phù hợp với các tiêu chuẩn quốc tế về Water Security (an ninh nguồn nước), giúp giảm thiểu rủi ro sự cố diện rộng.

Bên cạnh đó, các đô thị phải xây dựng kế hoạch an ninh nước, bao gồm cấp nước khẩn cấp khi nguồn sông hồ ô nhiễm, vận hành mạng lưới dự phòng (tuyến ống vòng, bể chứa, liên thông vùng cấp nước) và huy động nguồn thay thế khi hạn hán, xâm nhập mặn.

Toàn cảnh Hội thảo.

Điều 15 cũng thiết lập cơ chế cảnh báo sớm, ứng phó sự cố thông tin minh bạch đến người dân và yêu cầu phối hợp liên ngành giữa cấp nước, môi trường, y tế, chính quyền địa phương.

Những nội dung này được đánh giá là "điểm tựa an toàn" để ứng phó biến đổi khí hậu và rủi ro an ninh phi truyền thống.

Đặc biệt, dự thảo Nghị định lần này cũng dành riêng Điều 17 về dự báo rủi ro chống ngập úng. Theo đó, chuyển cách tiếp cận từ thoát nước đơn thuần sang quản lý ngập dựa trên rủi ro tổng hợp.

Điều khoản quy định khảo sát, phân vùng rủi ro theo mưa lớn, triều cường, lũ sông, nước biển dâng và quá tải hệ thống cống.

Đáng chú ý, nghị định lần đầu tiên đưa các mô hình thiết kế đô thị thích ứng với nước vào khung pháp lý, bao gồm hồ điều hòa, trạm bơm, không gian thoát lũ, vùng trữ nước, tăng thấm, giữ nước tại chỗ, bề mặt thấm và vỉa hè sinh thái. Cách tiếp cận này phù hợp với xu hướng của Hà Lan, Nhật Bản, Singapore.

Điều 17 cũng yêu cầu đô thị xây dựng kịch bản vận hành mưa, triều, lũ phối hợp giữa thoát nước, thủy lợi, phòng chống thiên tai, giao thông và môi trường; đồng thời kiểm soát ô nhiễm khi hệ thống quá tải nhằm hạn chế nước thải tràn ra sông hồ.

Dự kiến trình dự án Luật Cấp, Thoát nước vào tháng 8/2026

Tại hội thảo, đại biểu các tỉnh, thành phố như TP.HCM, Đồng Nai, Cần Thơ, Khánh Hòa đều đánh giá cao và tập trung góp ý các nội dung liên quan đến cơ chế giá dịch vụ thoát nước, nguồn lực đầu tư, tính khả thi của mô hình vùng cấp nước, lưu vực thoát nước…; các ý kiến cũng kiến nghị xây dựng cơ sở dữ liệu cấp, thoát nước thống nhất.

Đại diện Vụ Pháp chế (Bộ Xây dựng) nhấn mạnh nghị định phải đảm bảo hài hòa với Luật Giá, Luật Quy hoạch, Luật Tài nguyên nước và Luật Bảo vệ Môi trường.

Kết luận hội thảo, ông Tạ Quang Vinh khẳng định: "Dự thảo Nghị định hướng tới xây dựng thể chế thống nhất, nâng cao hiệu quả đầu tư, thúc đẩy chuyển đổi số và xây dựng cơ sở dữ liệu quốc gia về cấp, thoát nước, đồng thời bảo đảm an ninh nước, môi trường, chống ngập".

Cũng theo ông Tạ Quang Vinh, bên cạnh việc lấy ý kiến cho dự thảo Nghị định, Cục đang đồng thời triển khai nhiều nhiệm vụ quan trọng như Dự án Luật Cấp, Thoát nước; Định hướng phát triển cấp, thoát nước đến 2035, tầm nhìn 2050; Chương trình quốc gia bảo đảm cấp nước an toàn 2026-2035. Do vậy, đề nghị các bộ, ngành, chuyên gia và địa phương tiếp tục đóng góp ý kiến cho dự thảo Nghị định Quản lý Cấp, Thoát nước, tạo cơ sở để Cục Kết cấu hạ tầng xây dựng hoàn thiện hồ sơ và trình Chính phủ xem xét vào tháng 8/2026.

Kim Thoa