Làm gì để kinh tế tư nhân là đòn bẩy giúp Việt Nam thịnh vượng?

Cải thiện môi trường kinh doanh

Các chuyên gia cho rằng đây là điều kiện rất quan trọng để doanh nghiệp tư nhân có động lực phát triển mạnh mẽ.

Nguyên Phó Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội, TS. Nguyễn Sĩ Dũng nêu quan điểm: “Cần tiếp tục cải thiện môi trường kinh doanh, khuyến khích đầu tư và thúc đẩy tinh thần khởi nghiệp, nhằm tạo nền tảng cho một nền kinh tế phát triển bền vững và thịnh vượng”.

Doanh nghiệp tư nhân quy mô nhỏ chiếm tới 96% tổng số doanh nghiệp.

Theo ông Dũng, dù đóng góp 42-45% GDP nhưng khu vực kinh tế tư nhân vẫn chưa phát triển xứng tầm do thủ tục hành chính còn phức tạp, chi phí không chính thức cao và khả năng tiếp cận tín dụng còn hạn chế. “Hơn 50% doanh nghiệp tư nhân phản ánh rằng họ phải chịu nhiều đợt thanh tra, kiểm tra trong năm, gây lãng phí thời gian và chi phí”, ông Dũng dẫn chứng.

Hiện doanh nghiệp tư nhân quy mô nhỏ chiếm tới 96% tổng số doanh nghiệp, còn số doanh nghiệp lớn, có khả năng cạnh tranh toàn cầu vẫn ít ỏi. Nếu không sớm tạo môi trường đầu tư, kinh doanh thông thoáng, thuận lợi thì số lượng “sếu đầu đàn” sẽ khó tăng thêm.

Ông Dũng nêu những bài học từ Hàn Quốc và các nước phát triển: “Hàn Quốc vươn lên nhờ sự bùng nổ của các tập đoàn tư nhân. Việt Nam hoàn toàn có thể làm điều này nếu tạo ra một môi trường kinh doanh thuận lợi cho khu vực tư nhân.

Nếu rào cản về thể chế, vốn và công nghệ được tháo gỡ hiệu quả, khu vực tư nhân có thể tạo ra bước nhảy vọt, đưa nền kinh tế Việt Nam vào quỹ đạo tăng trưởng trên 10%/năm”, Tiến sĩ Nguyễn Sĩ Dũng nhận định.

GS. Vũ Minh Khương cũng nhấn mạnh các doanh nghiệp tư nhân đang chờ đợi một sự thay đổi đột phá về pháp lý, thủ tục hành chính. Ông Khương lấy ví dụ cụ thể về ngành vận tải biển. Hiện nay, nhiều doanh nghiệp sở hữu hàng triệu tấn hàng hóa nhưng phải đăng kiểm ở nước ngoài vì thủ tục ở đó thuận lợi hơn.

“Nếu áp dụng mô hình số hóa thống nhất như Singapore, chúng ta sẽ giải phóng một nguồn lực sản xuất khổng lồ. Hay trong lĩnh vực logistics, quy định hiện nay chỉ cho phép trung chuyển hàng hóa một lần trong nước, khiến nhiều tuyến vận tải phải chuyển hàng qua Hong Kong hay Singapore thay vì tối ưu hóa tuyến đường trong Việt Nam. Nếu tháo gỡ những điểm nghẽn này, nhiều ngành có thể tăng trưởng 10-20%”, ông phân tích.

Tuy nhiên, các chuyên gia cũng lạc quan cho rằng, với Nghị quyết sắp tới của Bộ Chính trị về kinh tế tư nhân, cơ hội phát triển của khu vực này đang được mở rộng.

Doanh nghiệp tư nhân đang chờ đợi một sự thay đổi đột phá về pháp lý, thủ tục hành chính.

GS.TS. Vũ Minh Khương

Trong những nhiệm vụ trọng yếu để phát triển kinh tế tư nhân, Tổng Bí thư Tô Lâm cũng đã nêu đầu tiên đến việc “hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường đầy đủ, theo định hướng xã hội chủ nghĩa, hiện đại, năng động và hội nhập”. Tổng Bí thư cho rằng đây là điều kiện tiên quyết để khu vực kinh tế tư nhân có thể phát triển nhanh và bền vững.

“Điểm cốt lõi của hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường là phân định mạch lạc vai trò của Nhà nước trong nền kinh tế, theo đó Nhà nước tập trung vào điều tiết vĩ mô, tạo môi trường kinh doanh thuận lợi, bảo đảm cơ chế thị trường vận hành hiệu quả, bảo đảm công bằng xã hội. Phải coi nhiệm vụ thúc đẩy phát triển kinh tế tư nhân là nhiệm vụ trọng tâm của của chúng ta hiện nay”, Tổng Bí thư nhấn mạnh.

Cải cách thể chế để phục vụ doanh nghiệp

Chuyên gia kinh tế Lê Đăng Doanh, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu Quản lý Kinh tế Trung ương (CIEM) nhấn mạnh, thể chế và pháp luật vẫn là "điểm nghẽn của điểm nghẽn", trở thành rào cản lớn đối với sự phát triển của doanh nghiệp. Nếu không sớm tháo gỡ, những vướng mắc này có thể kìm hãm đà tiến của khu vực kinh tế tư nhân.

Ông Doanh rất đồng tình với chỉ đạo của Tổng Bí thư Tô Lâm là cần quyết liệt cải cách thể chế trên nền tảng đổi mới tư duy trong cải cách mạnh mẽ nền hành chính hướng đến phục vụ người dân, doanh nghiệp.

Ông Doanh cũng nhấn mạnh bản thân các doanh nghiệp cũng phải tìm cách để lớn nhanh nhất có thể. Nếu muốn nâng cao vị thế, bắt buộc doanh nghiệp trong nước phải bắt tay nhau để tạo thành một chuỗi liên kết để cùng nhau phát triển. Đồng thời, tạo ra các mô hình kinh tế theo hành lang dọc.

Lấy ví dụ, ông Doanh dẫn chứng việc Vingroup đã tạo một chuỗi giá trị từ sản xuất đến kinh doanh để ai cũng có thể chung tay. Ngoài ra, về lĩnh vực đào tạo, Vingroup cũng thành lập trường đại học thu hút sinh viên cả trong nước và quốc tế.

“Tôi cho rằng đây là một mô hình rất hiệu quả, chứng minh được vị thế của những doanh nghiệp tư nhân trong nền kinh tế. Không chỉ Vingroup, Việt Nam cũng đã có những doanh nghiệp tư nhân có tầm vóc, đủ sức vươn ra thị trường khu vực và thế giới. Như vậy, khối tư nhân hoàn toàn có thể tự tin đủ sức để lớn mạnh", ông nói.

Đồng quan điểm, TS. Võ Trí Thành - Viện trưởng Viện Nghiên cứu chiến lược thương hiệu và cạnh tranh - cho rằng, cần có các giải pháp đột phá từ môi trường chính sách, hạ tầng, nguồn nhân lực, công nghệ, vốn...

Bên cạnh đó, Nghị quyết về phát triển kinh tế tư nhân cũng cần tạo điều kiện cho phát triển start-up, chuyển đổi chất lượng hơn cho doanh nghiệp vừa và nhỏ để nhanh chóng tạo ra những doanh nghiệp dẫn dắt, đi đầu.

Đại biểu Quốc hội Nguyễn Thị Việt Nga thì khuyến nghị: “Chúng ta phải rà soát xem hệ thống chính sách hiện nay có những khó khăn, vướng mắc gì gây ảnh hưởng đến kinh tế tư nhân. Có thể chính sách mà các doanh nghiệp cần nhất không phải là hưởng mức lãi suất ưu đãi mà chính là thủ tục hành chính. Vì vậy, cần lắng nghe doanh nghiệp, phải rà soát kỹ, từ đó nhanh chóng sửa đổi để hỗ trợ tốt nhất cho khu vực này”.

Bà Mã Thị Thanh, Phó Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp tỉnh Sóc Trăng, dẫn chứng thực trạng vướng mắc với doanh nghiệp tư nhân ở một số địa phương. Đó là những quy định mới về quy hoạch, về Luật Đất đai khiến không ít doanh nghiệp không xoay sở kịp.

“Tôi được biết nhiều doanh nghiệp phải vất vả đi ngược, xuôi rất nhiều, gây tốn kém không ít. Cùng với đó là các văn bản mới ban hành bị ràng buộc khiến không ai dám làm, không ai dám sửa, gây khó cho doanh nghiệp trong quá trình sản xuất, kinh doanh. Doanh nghiệp tư nhân vì thế hiện rất cần sự thay đổi để thuận lợi hơn, dễ làm ăn hơn.

Chúng tôi rất phấn khởi vì Tổng Bí thư Tô Lâm đã chỉ đạo sát sao để tạo điều kiện cho doanh nghiệp tư nhân phát triển. Chúng tôi kỳ vọng các cấp chính quyền sẽ nhanh chóng có sự thay đổi tư duy, vào cuộc để tháo gỡ khó khăn, vướng mắc cho doanh nghiệp, tạo điều kiện cho doanh nghiệp tư nhân phát triển, đừng để doanh nghiệp cảm thấy chán nản, mệt mỏi về thủ tục hành chính và từ bỏ động lực đầu tư”, bà Thanh nói.

Đối xử bình đẳng với doanh nghiệp tư nhân

Ở bài phát biểu mới đây, Tổng Bí thư Tô Lâm đã thẳng thắn chỉ rõ thực trạng các chính sách ưu đãi, hỗ trợ của Chính phủ chưa thực sự hiệu quả và công bằng giữa các khu vực kinh tế và không dễ tiếp cận đối với kinh tế tư nhân. Trong nhiều trường hợp, doanh nghiệp Nhà nước và doanh nghiệp nước ngoài vẫn nhận được nhiều ưu đãi hơn so với khu vực tư nhân.

Nhà nước cần có chính sách khuyến khích đầu tư vào các ngành nghề, lĩnh vực mới, dựa trên tri thức và đổi mới sáng tạo.

Doanh nghiệp Nhà nước cũng thường thuận lợi hơn trong tiếp cận đất đai, vốn, tín dụng; trong khi doanh nghiệp nước ngoài thường được hỗ trợ tốt hơn về thuế, thủ tục hải quan, và cả tiếp cận đất đai.

Ngoài ra, hiện tượng nhũng nhiễu, chi phí không chính thức vẫn còn tồn tại, tạo ra một gánh nặng vô hình đối với doanh nghiệp tư nhân, làm giảm hiệu quả sản xuất kinh doanh và gây tâm lý e ngại khi mở rộng đầu tư.

Nhận định về chỉ đạo này của Tổng Bí thư, chuyên gia kinh tế, TS. Nguyễn Minh Phong, khẳng định đó là tầm nhìn đột phá.

“Chúng ta cần xóa bỏ ngay tư duy trọng kinh tế khu vực công hơn kinh tế khu vực tư nhân. Chỉ khi tư duy được đổi mới và có sự thống nhất cao trong nhận thức, hành động thì chúng ta mới có thể có được các cơ chế, chính sách thực sự phù hợp và thúc đẩy sự phát triển của khu vực này”, ông Phong nói.

Phải là bộ máy hỗ trợ, phục vụ doanh nghiệp chứ không phải thành lập bộ máy quản lý, thậm chí gây khó khăn, cản trở hay chỉ chăm chăm thu phí, phạt lỗi của doanh nghiệp.

Chuyên gia kinh tế, TS. Nguyễn Minh Phong

Ông cho rằng kinh tế tư nhân cần được tạo mọi điều kiện thuận lợi để phát triển bình đẳng với các khu vực kinh tế khác, được tham gia hoạt động và phát triển ở tất cả các ngành, lĩnh vực mà pháp luật không cấm.

Ông Phong thằng thắn nói: “Phải là bộ máy hỗ trợ, phục vụ doanh nghiệp chứ không phải thành lập bộ máy quản lý, thậm chí gây khó khăn, cản trở hay chỉ chăm chăm thu phí, phạt lỗi của doanh nghiệp”.

Đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga cũng bày tỏ quan điểm: Đã có thời gian dài chúng ta chưa thực sự coi trọng kinh tế tư nhân. Tuy nhiên, cùng với thời kỳ đổi mới, dần dần chúng ta đã nhìn nhận đúng vấn đề về kinh tế tư nhân - lực lượng đóng góp rất lớn cho sự phát triển của mỗi quốc gia. Từ đó đã có nhiều chính sách, giải pháp phát triển kinh tế tư nhân.

Và hiện nay, để kinh tế tư nhân phát triển hơn nữa thì tư duy này cần tiếp tục được đổi mới.

Ví dụ, với các doanh nghiệp nhỏ và vừa, cần tiếp tục có sự hỗ trợ, khích lệ bằng chính sách về ưu đãi.

“Muốn trở thành doanh nghiệp lớn, đầu tiên khi thành lập họ phải là doanh nghiệp nhỏ và vừa, không phải doanh nghiệp nào mới thành lập cũng lớn mạnh ngay. Nếu ngay từ thuở trứng nước chúng ta không hỗ trợ, không có giải pháp để giúp đỡ các doanh nghiệp mới thành lập lớn dần lên thì không thể nào có doanh nghiệp lớn được ngay. Cũng giống như muốn một cây cho nhiều trái ngọt thì chúng ta phải che chở, chăm sóc ngay từ khi mới trồng để nó phát triển vững mạnh”, bà Nga ví von.

Vì thế, bà Nga cho rằng, ngay cả trong cộng đồng doanh nghiệp tư nhân cũng cần sự bình đẳng giữa doanh nghiệp lớn và doanh nghiệp vừa hay nhỏ. Muốn thế thì cần có những chính sách cụ thể, phù hợp để hỗ trợ được chính xác.

“Chúng ta không nên ban hành một chính sách chung cho tất cả các doanh nghiệp, mà phải cụ thể cho từng loại hình, lĩnh vực doanh nghiệp hoạt động để hỗ trợ đúng, trúng, hiệu quả, nhất là doanh nghiệp non trẻ, mới thành lập”, bà Nga khuyến nghị.

PHẠM DUY – THÀNH LÂM