Kỳ vọng lợi ích lan tỏa

Luật sư Phạm Ba Đô.

Phóng viên Báo Đại Đoàn Kết đã có cuộc trò chuyện với luật sư Phạm Ba Đô, Giám đốc Công ty Luật TNHH SJKLAW xung quanh vấn đề này.

PV: Thưa luật sư, ông đánh giá như thế nào về tác động kinh tế - xã hội của Quỹ nhà ở quốc gia?

Luật sư Phạm Ba Đô: Việc phát triển nhà ở xã hội (NOXH) thông qua Quỹ nhà ở quốc gia được kỳ vọng mang lại nhiều lợi ích lan tỏa cho xã hội và nền kinh tế. Trước hết, đối với người thu nhập thấp, có thêm nguồn cung nhà ở giá phù hợp sẽ nâng cao mức sống và an sinh cho họ. Khi có chỗ ở ổn định, họ yên tâm lao động sản xuất, góp phần tăng năng suất lao động và cải thiện phúc lợi xã hội. Nhà ở giá rẻ cũng giúp giảm bớt áp lực chi tiêu (tiền thuê nhà) cho người lao động, từ đó họ có thể dành thu nhập cho giáo dục, y tế và các nhu cầu thiết yếu khác, tạo hiệu ứng tích cực về xóa đói giảm nghèo và bình đẳng xã hội.

Đối với thị trường bất động sản, Quỹ nhà ở quốc gia sẽ đóng vai trò như một kênh điều tiết, bổ sung phân khúc nhà giá rẻ mà thị trường thương mại ít mặn mà. Việc gia tăng nguồn cung NOXH sẽ giúp cân bằng thị trường, giảm tình trạng lệch pha cung cầu ở phân khúc nhà bình dân.

Hiện nay, do thiếu hụt nhà ở giá rẻ, giá căn hộ bình dân tại đô thị bị đẩy lên rất cao. Có dự án NOXH còn chưa bàn giao xong đã bị môi giới rao bán “ủy quyền” chênh lệch giá gấp đôi. Điều này cho thấy mất cân đối cung – cầu về nhà ở đã tạo sức ép tăng giá. Nếu Quỹ nhà ở quốc gia huy động được nguồn lực để xây dựng nhiều căn hộ giá rẻ, tình trạng khan hiếm sẽ dần được cải thiện, giúp ổn định mặt bằng giá nhà, người thu nhập thấp thực sự hưởng lợi thay vì bị đẩy ra khỏi thị trường.

Về hiệu ứng kinh tế vĩ mô, đầu tư vào nhà ở (đặc biệt là phân khúc xã hội) có hệ số lan tỏa cao. Ngành xây dựng, bất động sản liên thông với khoảng 35 ngành kinh tế khác; khi Quỹ nhà ở quốc gia bơm vốn vào các dự án nhà ở, sẽ kích thích sản xuất vật liệu xây dựng (xi măng, sắt thép), tạo việc làm cho lao động ,...

Ngoài ra, NOXH phát triển còn kéo theo phát triển hạ tầng đô thị... tác động tích cực lên nền kinh tế, vừa nâng cao chất lượng đô thị hóa, vừa kích cầu tiêu dùng nội địa (do người dân ổn định chỗ ở sẽ an tâm chi tiêu).

Để Quỹ nhà ở quốc gia phát huy hiệu quả trong bối cảnh hiện nay, cần những giải pháp gì thưa ông?

Nhà nước cần coi đầu tư NOXH là hạng mục chi tiêu trung - dài hạn quan trọng, bố trí một tỷ lệ nhất định trong ngân sách hàng năm cho Quỹ (ví dụ, trích một phần thu từ đất đai, hoặc từ đấu giá đất công). Đồng thời, nghiên cứu cơ chế huy động vốn từ người lao động tương tự mô hình quỹ tiết kiệm nhà ở ở một số nước. Chẳng hạn, như kinh nghiệm Kenya, có thể trích một tỷ lệ nhỏ (1-3%) từ quỹ bảo hiểm xã hội hoặc lương của người lao động đưa vào quỹ nhà ở. Tuy nhiên, giải pháp này cần cân nhắc kỹ lưỡng và có sự đồng thuận, tránh tạo gánh nặng bắt buộc đóng góp khi thu nhập người dân còn thấp.

Bên cạnh đó, để có kinh phí, Quỹ nên phát hành các trái phiếu công trình hoặc trái phiếu Chính phủ chuyên cho phát triển nhà ở với lãi suất hấp dẫn, kỳ hạn dài (10-20 năm) để huy động vốn nhàn rỗi trong dân và từ tổ chức (quỹ đầu tư, bảo hiểm nhân thọ…). Bảo lãnh của Chính phủ cho trái phiếu quỹ sẽ tạo độ tin cậy cao. Ngoài ra, có thể kêu gọi nguồn vốn ưu đãi từ các tổ chức quốc tế (World Bank, ADB…) thông qua các dự án vay ODA cho NOXH. Kết hợp mô hình PPP (hợp tác công tư). Việc này giảm bớt gánh nặng tài chính cho quỹ và tăng niềm tin cho khu vực tư nhân tham gia.

Muốn cho thị trường bất động sản nói chung và Quỹ nhà ở quốc gia vận hành minh bạch và hiệu quả thì việc đồng bộ hóa dữ liệu đất đai là quan trọng. Song, dường như việc này còn khó khăn?

Tôi cho rằng, vẫn phải tiếp tục cải cách thủ tục hành chính. Thiết lập cơ chế một cửa liên thông hoặc tổ công tác đặc biệt cho dự án nhà ở xã hội. Nghĩa là nhà đầu tư khi đăng ký dự án NOXH sẽ làm việc với một đầu mối (ví dụ Sở Xây dựng) thay vì chạy vòng qua nhiều sở, ngành. Đầu mối này chịu trách nhiệm phối hợp nội bộ để rút ngắn thời gian thẩm định. Bên cạnh đó, ban hành hướng dẫn rõ ràng về trình tự, thời hạn tối đa cho từng bước (quy hoạch 1/500, giao đất, cấp phép, nghiệm thu…). Nếu quá thời hạn mà cơ quan chức năng chưa trả lời, coi như chấp thuận mặc nhiên để tránh dây dưa.

Trân trọng cảm ơn ông!

H.Hương (thực hiện)