Kinh tế tuần hoàn - hướng đi tất yếu cho nông nghiệp bền vững

Toàn cảnh Diễn đàn Nông nghiệp 2025

Kinh tế tuần hoàn - bước tiến chiến lược của nông nghiệp

Phát biểu khai mạc Diễn đàn, ông Hoàng Quang Phòng - Phó Chủ tịch VCCI, nhấn mạnh vai trò của kinh tế tuần hoàn như một động lực quan trọng trong tiến trình tái cơ cấu ngành nông nghiệp theo hướng hiện đại, bền vững. Theo ông, Việt Nam là quốc gia có truyền thống và thế mạnh về nông nghiệp, trong khi thế giới đang bước vào kỷ nguyên của công nghệ cao, phát triển xanh và yêu cầu ngày càng cao về môi trường sinh thái. Đây là thời điểm để ngành nông nghiệp chuyển từ tư duy sản xuất tuyến tính: “khai thác, tiêu dùng, thải bỏ”, sang tư duy tuần hoàn: “giảm thiểu, tái sử dụng, tái chế”.

Mô hình này không chỉ giúp tiết kiệm tài nguyên, giảm chi phí sản xuất, mà còn nâng cao giá trị gia tăng của nông sản, thay đổi thói quen canh tác lạc hậu và góp phần giảm phát thải khí nhà kính. Theo đó, nông nghiệp tuần hoàn vừa là yêu cầu bắt buộc, vừa là động lực tiến tới nền nông nghiệp xanh, chi phí thấp và phát triển bền vững.

Ông Hoàng Quang Phòng - Phó Chủ tịch VCCI phát biểu khai mạc

Tuy nhiên, trên hành trình chuyển đổi, ngành nông nghiệp vẫn gặp phải nhiều rào cản lớn, từ cơ chế chính sách, vốn, đất đai cho đến nhận thức và trình độ kỹ thuật. Theo Phó Chủ tịch VCCI, nhiều doanh nghiệp và hợp tác xã gặp khó khăn khi tiếp cận đất đai do quy hoạch thiếu đồng bộ, trong khi thủ tục tín dụng phức tạp, thiếu cơ chế tín dụng xanh và chưa phổ biến hình thức vay theo chuỗi giá trị. Ngoài ra, quy mô sản xuất còn nhỏ lẻ, manh mún; người tiêu dùng chưa thực sự tin tưởng sản phẩm hữu cơ; nông dân chưa được tiếp cận đầy đủ với khoa học công nghệ; và đặc biệt là thiếu hệ sinh thái hỗ trợ để thúc đẩy mô hình sản xuất tuần hoàn.

Trước thực trạng đó, ông Phòng kiến nghị cần xây dựng khung pháp lý hoàn thiện để hỗ trợ doanh nghiệp và nông dân tiếp cận thuận lợi hơn với đất đai, vốn và công nghệ. Đồng thời, Nhà nước cần có các cơ chế ưu đãi mạnh mẽ hơn để thu hút đầu tư vào nông nghiệp tuần hoàn, trong đó bao gồm mô hình tín dụng liên kết ba bên giữa ngân hàng - doanh nghiệp - hợp tác xã.

Ông Lê Đức Thịnh, Cục trưởng Cục Kinh tế hợp tác và Phát triển nông thôn, Bộ Nông nghiệp và Môi trường

Tại Diễn đàn, ông Lê Đức Thịnh, Cục trưởng Cục Kinh tế hợp tác và Phát triển nông thôn, Bộ Nông nghiệp và Môi trường cho rằng, mô hình tuần hoàn không chỉ là giải pháp kỹ thuật mà còn là nền tảng phát triển toàn diện, đa ngành, gắn với cộng đồng và thích ứng với biến đổi khí hậu.

Ông Thịnh nhấn mạnh, Việt Nam đang có lợi thế lớn với hơn 156 triệu tấn phụ phẩm nông nghiệp mỗi năm, song hiện tỷ lệ tái chế, tái sử dụng mới chỉ đạt dưới 35%, chủ yếu ở quy mô nhỏ, phân tán. Thiếu quy trình, tiêu chuẩn, nhãn mác chứng nhận cho sản phẩm tuần hoàn khiến doanh nghiệp gặp khó khăn khi đầu tư vào lĩnh vực này.

Để khắc phục tình trạng trên, ông Thịnh đề xuất xây dựng chiến lược riêng về nông nghiệp tuần hoàn, hướng tới tăng tỷ lệ tái chế lên trên 70% vào năm 2030, tập trung vào các ngành hàng chủ lực như lúa gạo, cà phê, chăn nuôi… Mô hình nông nghiệp tích hợp trồng trọt - chăn nuôi - chế biến - du lịch - năng lượng tái tạo sẽ là hướng phát triển tiềm năng, kết hợp chuyển đổi số, sinh học và công nghệ xanh.

Ngoài ra, hệ thống khuyến nông cần đóng vai trò trung tâm trong việc chuyển giao công nghệ, đào tạo nông dân và thúc đẩy mô hình nông nghiệp sinh thái như VAC, OCOP hay các làng nghề sinh thái.

Phối hợp giữa nhà nước - doanh nghiệp - nông dân - thị trường

Ông Hà Văn Thắng - Chủ tịch Hội đồng Doanh nghiệp Nông nghiệp Việt Nam (VCAC), Chủ tịch HĐQT Công ty CP T&T 159, cũng đồng tình rằng mô hình kinh tế tuần hoàn đã trở thành xu thế không thể đảo ngược trong bối cảnh toàn cầu hóa và biến đổi khí hậu. Việc triển khai kinh tế tuần hoàn sẽ là một trong những động lực giúp ngành nông nghiệp Việt Nam chuyển đổi sang mô hình phát triển hiện đại, thích ứng với biến đổi khí hậu. Theo ông Thắng, thời gian qua, một số doanh nghiệp và nông hộ đã chủ động áp dụng kinh tế tuần hoàn vào sản xuất. Tại nhiều địa phương, rơm rạ và chất thải chăn nuôi đã được tận dụng để sản xuất phân bón hữu cơ thông qua chế phẩm vi sinh, hỗ trợ canh tác lúa và rau màu theo hướng hữu cơ. Các mô hình này giúp tiết giảm chi phí đầu vào, đồng thời nâng cao giá trị đầu ra thông qua việc tạo ra sản phẩm an toàn, thân thiện với môi trường. Tuy nhiên trong triển khai kinh tế tuần hoàn ở nông nghiệp vẫn còn nhiều rào cản như thiếu cơ chế, chính sách cụ thể; thiếu và yếu về công nghệ…

Ông Hà Văn Thắng - Chủ tịch Hội đồng Doanh nghiệp Nông nghiệp Việt Nam (VCAC)

Để hiện thực hóa điều này, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa Nhà nước, doanh nghiệp, nông dân, giới khoa học và nhà đầu tư. Trong đó, hành động trực tiếp từ người dân làm nông nghiệp - những người đứng đầu chuỗi sản xuất sẽ có vai trò quyết định trong việc xây dựng một nền nông nghiệp tuần hoàn, xanh và hiện đại, ông Hà Văn Thắng nhấn mạnh.

Đồng quan điểm, Anh hùng Lao động Trần Mạnh Báo, Chủ tịch VSTA, Chủ tịch ThaiBinh Seed cũng khẳng định, phát triển ngành lúa gạo theo mô hình kinh tế tuần hoàn không chỉ là hướng đi tất yếu để nâng cao giá trị chuỗi ngành hàng mà còn là giải pháp cốt lõi để xây dựng một nền nông nghiệp bền vững thân thiện với môi trường, đảm bảo sinh kế cho nông dân và đáp ứng nhu cầu ngày càng cao về lương thực trong tương lai. Để làm được điều đó cần có sự phối hợp đồng bộ giữa nhà nước - doanh nghiệp - nông dân - thị trường”.

Các diễn giả tham gia diễn đàn

Tại diễn đàn, các chuyên gia, nhà khoa học, doanh nghiệp đã có những trao đổi những vấn đề thực tế, chia sẻ những kinh nghiệm từ chính những doanh nghiệp, từ đó nhìn nhận vai trò, trách nhiệm của mỗi bên trong hành trình chuyển đổi sang nông nghiệp tuần hoàn. Theo đó, việc phát triển kinh tế tuần hoàn trong nông nghiệp là cơ hội để Việt Nam từng bước hiện thực hóa chiến lược tăng trưởng xanh, phát triển bền vững và hội nhập sâu rộng vào chuỗi giá trị toàn cầu. Nhưng để điều đó trở thành hiện thực, cần có quyết tâm chính trị, hành động cụ thể và sự vào cuộc đồng bộ từ Trung ương đến địa phương, từ doanh nghiệp đến người nông dân.

Nguyễn Minh