Kinh tế tư nhân: Chính sách mở đường, khơi dậy khát vọng bứt phá

Khu vực kinh tế tư nhân đã có những bước phát triển mạnh mẽ cả về lượng và chất. Ảnh: ST

Bài 1: Mở cơ hội, gỡ điểm nghẽn cho kinh tế tư nhân

Nghị quyết số 68-NQ/TW của Bộ Chính trị và Nghị quyết số 198/2024/QH15 của Quốc hội mở ra những chính sách quan trọng nhằm phát triển kinh tế tư nhân. Tuy nhiên, để hiện thực hóa, cần tháo gỡ nhiều rào cản thể chế, thủ tục hành chính và hạn chế nội tại của doanh nghiệp, từ đó tạo nền tảng cho khu vực tư nhân bứt phá.

Chính sách mở ra cơ hội bứt phá

Trong những năm gần đây, Đảng và Nhà nước liên tục khẳng định vai trò động lực của khu vực kinh tế tư nhân. Nếu Nghị quyết số 10-NQ/TW năm 2017 lần đầu tiên xác định kinh tế tư nhân là một động lực quan trọng thì Nghị quyết số 68-NQ/TW tiếp tục thể hiện quyết tâm chính trị cao với nhiều chủ trương mới. Trên cơ sở đó, Quốc hội đã ban hành Nghị quyết số 198/2024/QH15, cụ thể hóa chính sách hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa, doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo, tạo hành lang pháp lý rõ ràng hơn.

Bà Phạm Thị Bích Huệ - Phó Chủ tịch Hội Doanh nhân trẻ Việt Nam, Chủ tịch HĐQT Công ty Cổ phần Western Pacific - cho rằng Nghị quyết 68 mang tính “đột phá”, mở ra kỳ vọng khơi thông nguồn lực đất đai và cơ chế sandbox cho đổi mới sáng tạo. Ông Nguyễn Văn Hùng - Chủ tịch Câu lạc bộ Đầu tư & Khởi nghiệp Doanh nhân trẻ Việt Nam, Chủ tịch HĐQT Tập đoàn CNCTech - nhấn mạnh: Nghị quyết giúp khơi dậy khát vọng dấn thân, nhưng doanh nghiệp cần chủ động tự lực, không chỉ trông chờ ưu đãi.

Còn theo bà Bùi Thu Thủy - Phó Cục trưởng Cục Phát triển doanh nghiệp tư nhân và kinh tế tập thể (Bộ Tài chính) - Nghị quyết 68 và Nghị quyết 198 mở ra cơ hội lớn cho doanh nghiệp. Các chính sách thuế, tín dụng, ưu đãi đầu tư và hỗ trợ khởi nghiệp sáng tạo không chỉ tạo môi trường thuận lợi hơn mà còn góp phần khuyến khích tinh thần đổi mới, sáng tạo trong khu vực tư nhân. “Bộ Tài chính đã có nhiều nỗ lực trong việc rà soát chính sách thuế, tín dụng để tháo gỡ khó khăn, nhưng điều quan trọng là doanh nghiệp cần nắm bắt cơ hội, nâng cao năng lực cạnh tranh” - bà Thủy nhấn mạnh.

Thể chế, thủ tục - rào cản cần tháo gỡ

Mặc dù Nghị quyết 68 khẳng định “sự bảo trợ chính trị vững chắc cho cộng đồng doanh nhân trẻ, doanh nghiệp tiên phong” như nhận định của bà Bích Huệ, nhưng không thể phủ nhận rằng hành trình đưa Nghị quyết vào cuộc sống vẫn còn nhiều thách thức. TS. Trần Văn Thế - Chủ tịch HĐQT Công ty Đầu tư và phát triển InDel - nhận định: Nghị quyết 68 đã cắt giảm nhiều thủ tục hành chính, nhưng việc triển khai vẫn phụ thuộc vào việc sửa đổi, đồng bộ hóa các văn bản pháp luật.

Nghị quyết 68 và Nghị quyết 198 mở ra cơ hội lớn cho doanh nghiệp tư nhân. Ảnh minh họa

Ông Thế phân tích: Ngay cả khi cắt giảm thủ tục, vẫn cần một cơ quan giám sát đủ mạnh để bảo đảm việc thực hiện nghiêm túc. Hiện nay, Cục Kiểm soát thủ tục hành chính thuộc Văn phòng Chính phủ mới chủ yếu lắng nghe báo cáo, chưa thực sự kiểm tra, giám sát thường xuyên. Điều này khiến nhiều thủ tục vẫn rườm rà, kéo dài.

Thực tế, các doanh nghiệp tư nhân gặp không ít bất cập trong quá trình triển khai dự án. Nhiều trường hợp, để xin quyết định chủ trương đầu tư, thời gian kéo dài từ 3 đến 6 năm, phải gửi hàng trăm văn bản xin ý kiến từ nhiều cơ quan, đơn vị. Quá trình đó, doanh nghiệp không biết bám vào đâu, trong khi khoảng 80% văn bản trả lời chỉ lặp lại một câu: “Căn cứ vào quy định của pháp luật; đề nghị thực hiện đúng quy định của pháp luật”. Vậy, việc lấy ý kiến còn ý nghĩa gì trong khi quá trình đó kéo dài nhiều năm - ông Thế bức xúc.

Bên cạnh đó, ông Thế nhấn mạnh: Sự chồng chéo giữa các luật, đặc biệt là Luật Đất đai và Luật Đầu tư khiến doanh nghiệp lúng túng không biết phải thực hiện theo quy định nào. Đơn cử, với việc chuyển nhượng một dự án đầu tư, cơ quan quản lý đầu tư yêu cầu xin phép chấp thuận theo Luật Đầu tư, trong khi cơ quan tài nguyên lại cho rằng chỉ cần thủ tục chuyển nhượng tài sản đã hình thành. Sự thiếu thống nhất này không chỉ gây mất thời gian, chi phí mà còn làm giảm cơ hội kinh doanh của doanh nghiệp.

Nội lực doanh nghiệp - điểm yếu cần vượt qua

Bên cạnh rào cản thể chế, bản thân khu vực kinh tế tư nhân cũng bộc lộ nhiều điểm yếu. Theo ông Trần Văn Thế, Việt Nam hiện có khoảng 98% doanh nghiệp là nhỏ và vừa, trong đó 70% là siêu nhỏ, chủ yếu dựa vào hộ cá thể kinh doanh. Điều này khiến vốn và lao động bình quân của doanh nghiệp tư nhân rất thấp so với khu vực doanh nghiệp nhà nước và doanh nghiệp FDI.

Cần hoàn thiện thể chế và nâng cao năng lực doanh nghiệp. Ảnh minh họa

Khả năng tham gia vào chuỗi giá trị toàn cầu còn hạn chế, chủ yếu dừng ở mức độ gia công, giá trị gia tăng thấp. Trình độ quản trị, năng lực cạnh tranh còn yếu; nhiều doanh nghiệp thiếu liên kết trong chuỗi giá trị, thiếu chiến lược dài hạn.

Đặc biệt, văn hóa kinh doanh và ý thức tuân thủ pháp luật của một số doanh nghiệp vẫn chưa cao. Có những trường hợp dù biết sai vẫn cố tình vi phạm. Đây là vấn đề không thể xem nhẹ, bởi muốn phát triển bền vững, doanh nghiệp không chỉ dựa vào chính sách hỗ trợ mà còn phải nâng cao tính tự giác, chuyên nghiệp trong hoạt động kinh doanh.

Một rào cản khác là đa số doanh nghiệp nhỏ và vừa, doanh nghiệp khởi nghiệp gặp khó khăn trong vay vốn do thiếu tài sản bảo đảm. Quỹ đất dành cho doanh nghiệp đổi mới sáng tạo cũng chưa thực sự sẵn có. Ngay cả khi có ý tưởng tốt, nhiều doanh nghiệp vẫn loay hoay tìm chỗ đứng trên thị trường.

Hợp lực thúc đẩy đột phá tư nhân

Các chuyên gia kinh tế đều cho rằng, để khu vực kinh tế tư nhân phát triển, cần đồng thời hai yếu tố: Hoàn thiện thể chế và nâng cao năng lực doanh nghiệp. Nhà nước cần tiếp tục rà soát, loại bỏ thủ tục không cần thiết, khắc phục sự chồng chéo giữa các luật, bảo đảm tính ổn định của chính sách. Đồng thời, cần có cơ chế thử nghiệm linh hoạt, cho phép doanh nghiệp sáng tạo trong khung pháp lý an toàn.

Ở chiều ngược lại, doanh nghiệp cũng cần thay đổi tư duy, chủ động thích ứng với bối cảnh mới, nhất là xu thế chuyển đổi số, kinh tế xanh và đổi mới sáng tạo. Ông Nguyễn Văn Hùng (CNCTech) chia sẻ: “Không thể trông chờ mãi vào chính sách hỗ trợ, doanh nhân phải tự khẳng định bằng năng lực và tinh thần khởi nghiệp”. Đồng quan điểm, ông Trần Văn Thế nhấn mạnh, cải cách hành chính dù đã có tiến bộ nhưng nếu thiếu sự giám sát chặt chẽ, doanh nghiệp sẽ tiếp tục mất nhiều năm chỉ để hoàn tất thủ tục đầu tư.

Những cơ hội lớn từ Nghị quyết 68 và Nghị quyết 198 chỉ thực sự phát huy nếu tinh thần dấn thân, khát vọng vươn lên của đội ngũ doanh nhân được khơi dậy mạnh mẽ. Bởi lẽ, chính những doanh nhân trẻ đầy nhiệt huyết mới là yếu tố quyết định, biến chính sách thành sức sống trong nền kinh tế. Đây là nội dung trọng tâm sẽ được đề cập trong bài 2./.

THÙY ANH