Kinh nghiệm để dần loại bỏ xe động cơ đốt trong của 'vương quốc xe điện' Na Uy với thế giới

Năm 2017, Na Uy đã đặt mục tiêu xóa bỏ việc bán ô tô chạy bằng nhiên liệu hóa thạch vào năm 2025. Vào thời điểm đó, mục tiêu quan trọng thực chất là việc “làm dịu” hình ảnh của chính phủ vốn có quan điểm bảo thủ sản xuất dầu mỏ. Nhưng trong quá trình triển khai, Na Uy đã có nhiều bước tiến bất ngờ.

Các ưu đãi về thuế và trợ cấp hào phóng của Na Uy dành cho xe điện và cơ sở hạ tầng sạc điện đã tạo ra thị trường thành công nhất thế giới cho ô tô chạy bằng pin.

Năm 2022, chính phủ Na Uy ước tính, các ưu đãi EV đã tiêu tốn của kho bạc 4 tỷ USD doanh thu thuế, chiếm tới 2% tổng số. Điều đó đã giúp giảm mức tiêu thụ nhiên liệu hóa thạch, nhưng tiền không còn có sẵn để bảo trì đường xá ở một quốc gia nơi các cộng đồng xa xôi, thời tiết khắc nghiệt và phương tiện giao thông công cộng liên thành phố hạn chế khiến hầu hết mọi người đều cần lái xe. Vì vậy, các nhà hoạch định chính sách ở Oslo đã tìm cách điều chỉnh lại gánh nặng thuế để hỗ trợ chi tiêu như vậy ngay cả khi thị trường xe điện đạt đến mức trưởng thành mà các quốc gia tiên tiến khác khó có thể đạt được trong một thập kỷ trở lên.

Thực tế, thành tích này đã được tạo điều kiện thuận lợi còn nhờ vào việc xuất khẩu nhiên liệu hóa thạch của quốc gia này vào khoảng 108 tỷ USD vào năm 2023, nhưng nó nổi bật trong bối cảnh doanh số bán xe điện đang giảm trên khắp châu Âu và tiến độ chậm chạp ở Mỹ, nơi việc áp dụng xe điện đang gặp nguy hiểm khi Tổng thống đắc cử Donald Trump trở lại nắm quyền.

Mục tiêu ban đầu là "không tưởng", Harald Andersen, người đứng đầu hiệp hội nhập khẩu ô tô của Na Uy, đại diện cho các công ty từ những công ty mới thành lập của Trung Quốc đến Volkswagen AG của Đức, cho biết. "Chúng tôi đặt ra những mục tiêu đầy tham vọng", ông nói, "nhưng những mục tiêu đó được theo sau bằng các chính sách đúng đắn".

Các chính sách của Na Uy cần nhắc đến thời gian đầu chủ yếu là các ưu đãi có từ năm 1994, khi Think City - một chiếc xe điện nhỏ hình hộp ra mắt tại Thế vận hội mùa đông Lillehammer - được miễn thuế đăng ký. Khi công nghệ này trở nên phổ biến sau một hoặc hai thập kỷ, chính phủ liên tiếp đưa ra nhiều đặc quyền cho người lái xe điện: đỗ xe miễn phí, được vào làn xe buýt và được miễn phí cầu đường, phí đường bộ và thuế giá trị gia tăng v.v...

Trong khi Na Uy đã bắt đầu gỡ bỏ một số lợi ích, ví dụ, kể từ năm 2023, người mua các mẫu xe đắt tiền hơn phải trả một số thuế GTGT, thì những lợi ích quan trọng nhất vẫn còn, khiến xe điện trở thành trụ cột trên đường bộ Na Uy.

Circle K Grelland, một trạm sạc ở xa lộ phía nam Oslo. Ảnh: Bloomberg.

Do đó, các cửa hàng sửa chữa đang đầu tư vào đào tạo các nhân lực có trình độ về điện áp cao và các cơ sở phù hợp để làm việc với pin. Các chuỗi trạm xăng như Circle K đang phá bỏ các máy bơm xăng để nhường chỗ cho phích cắm điện. Và các nhà điều hành lưới điện đang bị “ngập” trong các đơn xin cấp các liên kết điện áp cao hơn cần thiết cho các điểm sạc.

Xe điện ban đầu bén rễ ở các thành phố như Oslo và Bergen, nhưng hiện chúng đang xuất hiện ở các tiền đồn xa xôi như đảo Svalbard và Kirkenes ở Bắc Cực, cách biên giới Nga chỉ vài km.

Vào tháng 9, pin cung cấp năng lượng cho ít nhất 90% số ô tô mới được bán ở mọi quận của Na Uy và lên tới 98% ở một số nơi. Mặc dù vậy, xe điện hiện nay chỉ chiếm 1/4 số xe ô tô trên đường và có thể sẽ không đạt một nửa trước năm 2030.

Hiện có khoảng 170 mẫu xe chạy bằng điện để lựa chọn tại Na Uy. Tesla đã vượt qua Toyota và VW để trở thành thương hiệu bán chạy nhất. Các nhà sản xuất Trung Quốc như Xpeng, BYD và Nio đang tranh giành các loại bất động sản hạng sang ở trung tâm thành phố Oslo. Và các đại lý đã đưa ra rất nhiều gói khuyến mại để thu hút khách hàng.

Khi các quốc gia khác tìm cách đẩy nhanh quá trình chuyển đổi khỏi nhiên liệu hóa thạch, họ cũng có thể áp dụng chiến lược của Na Uy là cung cấp các gói ưu đãi hấp dẫn nhưng tránh lệnh cấm hoàn toàn đối với ô tô đốt trong. Mặc dù xe xăng vẫn có thể được bán vào năm 2025 trở đi, xét đến quy mô của các ưu đãi - đồng nghĩa với việc mất hàng tỷ USD tiền thuế - xe điện có chi phí sở hữu thấp hơn nhiều.

Christina Bu, tổng thư ký của hiệp hội EV, cho biết sức hấp dẫn ban đầu của EV phần lớn chỉ giới hạn ở những người Na Uy có ý thức bảo vệ môi trường nhất, nhưng điều đó đang thay đổi khi niềm tin vào công nghệ ngày càng tăng và các tùy chọn sạc tăng lên.

Vào thời kỳ đầu, người mua thường giữ xe đốt trong của họ làm phương tiện dự phòng, nhưng ngày nay gần 2/3 hộ gia đình ở Na Uy có EV chỉ sử dụng pin.

Bu thông tin: "Mọi người đến với tôi với đôi mắt sáng ngời và nói rằng họ chưa bao giờ muốn có một chiếc EV, nhưng giờ đây họ rất tự hào khi sở hữu một chiếc. Đây là kinh nghiệm cho các quốc gia khác có thể tham khảo.

Nam Nguyễn