Kiến tạo không gian phát triển mới cho lĩnh vực mua bán hàng hóa qua Sở giao dịch hàng hóa trên cơ sở hài hòa lợi ích, chia sẻ rủi ro

Theo Bộ Công Thương, qua 18 năm thực hiện công tác quản lý hoạt động mua bán hàng hóa qua Sở giao dịch hàng hóa, Nghị định số 158/2006/NĐ-CP, Nghị định số 51/2018/NĐ-CP và các văn bản quy phạm pháp luật có liên quan đã tạo khung khổ pháp lý thuận lợi cho hoạt động mua bán hàng hóa tại Việt Nam phát triển, thu hút được nhiều đối tượng tham gia giao dịch, tạo môi trường cho các doanh nghiệp sản xuất, kinh doanh và xuất nhập khẩu có được công cụ bảo hiểm giá để chủ động cho các hoạt động sản xuất, kinh doanh, cân đối cung cầu.

Tuy nhiên, trong những năm gần đây Quốc hội đã ban hành Luật Quản lý ngoại thương 2017, Luật An ninh mạng 2018, Luật Cạnh tranh 2018, Luật Đầu tư 2020, Luật Doanh nghiệp 2020, Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của luật ban hành văn bản quy phạm pháp luật 2020, Luật Giao dịch điện tử 2023, Luật Các tổ chức tín dụng 2024.

Theo đó để đồng bộ với quy định của pháp luật hiện hành cần thiết phải sửa đổi bổ sung các Nghị định quy định về hoạt động mua bán hàng hóa qua Sở giao dịch hàng hóa. Bên cạnh đó, quá trình thực hiện các văn bản quy phạm pháp luật về hoạt động mua bán hàng hóa qua Sở giao dịch hàng hóa cũng đã bộc lộ một số bất cập, vướng mắc, chồng chéo cần giải quyết.

Hơn nữa, Việt Nam đã tham gia và đàm phán, ký kết nhiều FTA ở cả cấp độ song phương và đa phương, kéo theo nhu cầu về việc xây dựng các hệ thống trung gian giao dịch cho hàng hóa xuất nhập khẩu với thị trường quốc tế.

Vì vậy, nhu cầu cấp thiết đặt ra đòi hỏi các quy định pháp luật về mua bán hàng hóa qua Sở giao dịch hàng hóa hiện hành cần được sửa đổi, bổ sung quy định về quản lý hoạt động này cho phù hợp với quy định pháp luật hiện hành có liên quan và sự phát triển của thị trường trong giai đoạn hiện nay.

Toàn cảnh Hội thảo do Bộ Công Thương tổ chức sáng ngày 25/9 tại TP. Hồ Chí Minh.

Phát biểu khai mạc Hội thảo, ông Bùi Nguyễn Anh Tuấn - Phó Vụ trưởng Vụ Thị trường trong nước (Bộ Công Thương) cho biết: Thực hiện nhiệm vụ được Chính phủ giao, Bộ Công Thương đã xây dựng Dự thảo Nghị định thay thế Nghị định số 158/2006/NĐ-CP và Nghị định số 51/2018/NĐ-CP về hoạt động mua bán hàng hóa qua Sở giao dịch hàng hóa.

Thực hiện quy trình xây dựng Nghị định, Bộ Công Thương đã tiến hành lấy ý kiến rộng rãi của các Bộ, ngành, địa phương, cơ quan, hiệp hội, doanh nghiệp và nhân dân về Dự thảo Nghị định. Hội thảo này và hội thảo tiếp theo đây tại Hà Nội nằm trong chuỗi hội thảo tiếp tục lấy ý kiến của các chủ thể liên quan để Ban soạn thảo, Tổ biên tập tổng hợp, tiếp thu, rà soát và giải trình đối với tất cả các ý kiến góp ý Dự thảo Nghị định theo đúng chỉ đạo của Lãnh đạo Chính phủ.

"Mục tiêu chung là hoàn thiện các quy định, chính sách để phát triển một cách hiệu quả, đáp ứng nhu cầu của thị trường và doanh nghiệp", ông Bùi Nguyễn Anh Tuấn cho biết.

Ông Bùi Nguyễn Anh Tuấn - Phó Vụ trưởng Vụ Thị trường trong nước (Bộ Công Thương)

Thường trực Ban soạn thảo, Tổ biên tập, ông Nguyễn Hoàng Khiêm - Vụ Thị trường trong nước (Bộ Công Thương) cho biết, việc xây dựng Dự thảo Nghị định thay thế Nghị định số 158/2006/NĐ-CP và Nghị định số 51/2018/NĐ-CP về hoạt động mua bán hàng hóa qua Sở giao dịch hàng hóa thực hiện theo chỉ đạo của Chính phủ.

Quá trình soạn thảo dự thảo Nghị định đã tuân thủ đầy đủ các quy định của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật năm 2015 (được sửa đổi, bổ sung năm 2020), Nghị định số 34/2016/NĐ-CP (được sửa đổi, bổ sung bởi Nghị định số 154/2020/NĐ-CP).

Theo đó, Bộ Công Thương đã có các công văn đề nghị các cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp và đơn vị liên quan tiến hành rà soát, đánh giá việc thực hiện hoạt động mua bán hàng hóa qua Sở giao dịch hàng hóa quy định tại Nghị định số 158/2006/NĐ-CP, Nghị định số 51/2018/NĐ-CP và các văn bản quy phạm pháp luật hướng dẫn; các văn bản quy phạm pháp luật có liên quan đến hoạt động mua bán hàng hóa qua Sở giao dịch hàng hóa (thời gian từ năm 2005 tới nay).

Ngày 25/01/2024, Bộ Công Thương ban hành Quyết định số 170/QĐ-BCT về việc thành lập Ban soạn thảo, Tổ biên tập với sự tham gia của các bộ, ngành chức năng để xây dựng Nghị định thay thế Nghị định số 158/2006/NĐ-CP ngày 28 tháng 12 năm 2006 của Chính phủ quy định chi tiết Luật Thương mại về hoạt động mua bán hàng hóa qua Sở giao dịch hàng hóa và Nghị định số 51/2018/NĐ-CP ngày 09 tháng 4 năm 2018 sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 158/2006/NĐ-CP.

Tổ biên tập đã tổ chức các cuộc họp, thảo luận, trao đổi ý kiến, thống nhất những nội dung cơ bản của dự thảo Nghị định. Tiếp đó, Bộ Công Thương đã có Công văn gửi lấy ý kiến các bộ, cơ quan ngang bộ, Ủy ban nhân dân các tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương đối với nội dung dự thảo Nghị định. Dự thảo Nghị định đã được đăng tải công khai trên Cổng Thông tin điện tử của Chính phủ, Cổng Thông tin điện tử của Bộ Công Thương để lấy ý kiến tham gia của các cơ quan, tổ chức, cá nhân chịu sự tác động theo quy định của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật năm 2015, sửa đổi bổ sung năm 2020. Trên cơ sở đó, Bộ Công Thương đã tổng hợp các ý kiến góp ý và hoàn thiện dự thảo Nghị định.

Về quan điểm xây dựng Dự thảo Nghị định, có 4 quan điểm lớn.

Thứ nhất, tiếp tục kế thừa các quy định còn phù hợp của Nghị định số 158/2006/NĐ-CP, Nghị định số 51/2018/NĐ-CP về hoạt động mua bán hàng hóa qua Sở giao dịch hàng hóa;

Thứ hai, tuân thủ các quy định của Luật Thương mại, Luật đầu tư, Luật doanh nghiệp và các quy định pháp luật có liên quan để đảm bảo tính thống nhất, đồng bộ về khung pháp lý;

Thứ ba, sửa đổi, bổ sung, thay thế một số quy định để phù hợp với sự phát triển của hoạt động mua bán hàng hóa qua Sở giao dịch hàng hóa trong giai đoạn hiện nay, nâng cao hiệu quả quản lý, giám sát của nhà nước;

Thứ tư, tham khảo kinh nghiệm của một số quốc gia trong khu vực và trên thế giới về thể chế quản lý hoạt động mua bán hàng hóa qua Sở giao dịch hàng hóa, từ đó xây dựng các quy định của Nghị định phù hợp với thực tiễn cuộc sống và hệ thống pháp luật Việt Nam.

Ông Nguyễn Hoàng Khiêm - Vụ Thị trường trong nước, Thường trực Ban soạn thảo, Tổ biên tập thông tin về những nội dung chính của Dự thảo Nghị định.

Về định hướng xây dựng Nghị định, thứ nhất là theo hướng hoàn thiện các điều kiện, thủ tục gia nhập thị trường để đảm bảo cách tổ chức vận hành thị trường đủ năng lực có thể phù hợp với quy mô hoạt động hiện nay. Theo dự báo đây là lĩnh vực sẽ có quy mô cũng như sự phát triển trong thời gian tới.

Thứ hai là hoàn thiện, sửa đổi các quy định về tổ chức, hoạt động của các chủ thể doanh nghiệp, cá nhân tham gia trên thị trường mua bán hàng hóa thông qua Sở giao dịch hàng hóa.

Thứ ba là hoàn thiện các nội dung về công tác quản lý nhà nước liên quan đến quản lý, giám sát cũng như liên quan đến vấn đề thực thi pháp luật và vấn đề điều tra, xử lý những sai phạm trong lĩnh vực hoạt động này.

Về bố cục, Dự thảo Nghị định bao gồm 16 chương và 140 điều quy định về hoạt động mua bán hàng hóa qua Sở giao dịch hàng hóa. Trong đó:

Chương I (Những quy định chung): gồm 05 Điều, từ Điều 1 đến Điều 5, quy định về phạm vi điều chỉnh, đối tượng áp dụng, giải thích từ ngữ, các hành vi bị cấm trong hoạt động sở giao dịch hàng hóa, tổ chức xã hội - nghề nghiệp về hàng hóa tương lai.

Chương II (Sở giao dịch hàng hóa): gồm 06 Mục, 29 Điều, từ Điều 6 đến Điều 34, quy định về việc thành lập Sở giao dịch hàng hóa, thẩm quyền và trình tự cấp phép thành lập Sở giao dịch hàng hóa, các điều chỉnh về giấy phép, điều lệ hoạt động, thay đổi về cơ cấu tổ chức của Sở giao dịch hàng hóa, quyền và trách nhiệm của Sở giao dịch hàng hóa, Ủy ban kiểm soát Sở giao dịch hàng hóa, liên thông giao dịch qua Sở giao dịch hàng hóa ở nước ngoài.

Chương III (Thành viên của Sở giao dịch hàng hóa): gồm 02 Mục, 21 Điều, từ Điều 35 đến Điều 55, quy định về đăng ký hoạt động kinh doanh hàng hóa tương lai, thành viên của Sở giao dịch hàng hóa.

Chương IV (Tổ chức thanh toán bù trừ hàng hóa tương lai và tổ chức giao nhận hàng hóa): gồm 07 Điều, từ Điều 56 đến Điều 62, quy định về tổ chức thanh toán bù trừ hàng hóa tương lai, chức năng của tổ chức thanh toán bù trừ hàng hóa tương lai, quyền của tổ chức thanh toán bù trừ hàng hóa tương lai, nghĩa vụ của tổ chức thanh toán bù trừ hàng hóa tương lai, tổ chức giao nhận hàng hóa, quyền của tổ chức giao nhận hàng hóa, nghĩa vụ của tổ chức giao nhận hàng hóa.

Chương V (Hoạt động giao dịch hàng hóa tương lai): gồm 03 Mục, 22 Điều, từ Điều 63 đến Điều 84, quy định về niêm yết và giao dịch hàng hóa tương lai, giao dịch hàng hóa tương lai, ủy thác giao dịch hàng hóa tương lai.

Chương VI (Sự tham gia của nhà đầu tư nước ngoài trong hoạt động của giao dịch hàng hóa): gồm 04 Điều, từ Điều 85 đến Điều 88, quy định về nhà đầu tư nước ngoài tham gia góp vốn, mua cổ phần của Sở Giao dịch hàng hóa tại Việt Nam, nhà đầu tư nước ngoài tham gia hoạt động mua bán hàng hóa trên Sở giao dịch hàng hóa tại Việt Nam.

Chương VII (Quản lý người môi giới hàng hóa tương lai): gồm 04 Điều, từ Điều 89 đến Điều 92, quy định về người môi giới hàng hóa tương lai, quyền và trách nhiệm của người môi giới hàng hóa tương lai, hợp đồng thực hiện nghiệp vụ môi giới hàng hóa tương lai, chấm dứt hợp đồng thực hiện nghiệp vụ môi giới hàng hóa tương lai.

Chương VIII (Quản lý đào tạo nghiệp vụ kinh doanh và nghiệp vụ môi giới hàng hóa tương lai), gồm 06 Điều, từ Điều 93 đến Điều 98, quy định về chương trình đào tạo, cơ sở đào tạo nghiệp vụ môi giới hàng hóa tương lai, hồ sơ, trình tự, thủ tục công nhận cơ sở đào tạo nghiệp vụ môi giới hàng hóa tương lai, chứng chỉ đào tạo nghiệp vụ môi giới hàng hóa tương lai.

Chương IX (Xếp hạng tín nhiệm trong hoạt động Sở giao dịch hàng hóa), gồm 02 Điều, từ Điều 99 đến Điều 100, quy định về các dịch vụ xếp hàng tín nhiệm trong hoạt động Sở giao dịch hàng hóa, doanh nghiệp xếp hạng tín nhiệm trong hoạt động Sở giao dịch hàng hóa. Chương X (Công bố thông tin): gồm 07 Điều, từ Điều 101 đến Điều 107, quy định về đối tượng công bố thông tin, nguyên tắc công bố thông tin, công bố thông tin của Sở giao dịch hàng hóa, Công bố thông tin của thành viên Sở giao dịch hàng hóa, Công bố thông tin của cổ đông lớn, nhóm người có liên quan của Sở giao dịch hàng hóa, Công bố thông tin của người nội bộ của Sở giao dịch hàng hóa, Công bố thông tin của Nhóm nhà đầu tư nước ngoài.

Chương XI (Chế độ báo cáo): gồm 02 Điều, từ Điều 108 đến Điều 109, quy định về chế độ báo cáo của Sở giao dịch hàng hóa, chế độ báo cáo của thành viên kinh doanh.

Chương XII (Ký quỹ): gồm 05 Điều, từ Điều 110 đến Điều 104, quy định về tiền ký quỹ, rút tiền ký quỹ, hồ sơ, trình tự, thủ tục rút tiền ký quỹ, xử lý khoản tiền đã ký quỹ.

Chương XIII (Các biện pháp bảo đảm an ninh, an toàn hoạt động Sở giao dịch hàng hóa và thị trường hàng hóa tương lai), gồm 02 Mục, 08 Điều, từ Điều 115 đến Điều 123, quy định về áp dụng biện pháp bảo đảm an ninh, an toàn trong quản lý giám sát hoạt động Sở giao dịch hàng hóa, và áp dụng biện pháp bảo đảm an ninh, an toàn trong phòng ngừa, ngăn chặn vi phạm pháp luật về hoạt động Sở giao dịch hàng hóa.

Chương XIV (Xử lý vi phạm, giải quyết khiếu nại, tố cáo và giải quyết tranh chấp), gồm 03 Mục, 12 Điều, từ Điều 124 đến Điều 135, quy định về xử lý vi phạm, giải quyết khiếu nại, tố cáo, giải quyết tranh chấp.

Chương XV (Trách nhiệm quản lý nhà nước đối với hoạt động mua bán hàng hóa qua Sở giao dịch hàng hóa): gồm 03 Điều, từ Điều 136 đến Điều 138, quy định về trách nhiệm của Bộ Công Thương, trách nhiệm của các bộ, cơ quan ngang bộ, trách nhiệm của UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương.

Chương XVI (Hiệu lực thi hành và tổ chức thực hiện): gồm 02 Điều, từ Điều 139 đến Điều 140, quy định về trách nhiệm thi hành và tổ chức thực hiện.

Thảo luận tại Hội thảo, đại diện các cơ quan, doanh nghiệp, hiệp hội ngành hàng đến từ: Viện Nghiên cứu Chiến lược, Chính sách Công Thương (Bộ Công Thương), Hiệp hội Hồ tiêu và cây gia vị Việt Nam (VPSA), Công ty TNHH Đầu tư giao dịch hàng hóa TVT... và các chuyên gia đều khẳng định sự cần thiết, quan trọng của Dự thảo Nghị định thay thế Nghị định số 158/2006/NĐ-CP và Nghị định số 51/2018/NĐ-CP về hoạt động mua bán hàng hóa qua Sở giao dịch hàng hóa do Bộ Công Thương chủ trì xây dựng, soạn thảo.

Đồng thời các đại biểu cũng trao đổi, góp ý kiến thêm xung quanh những nội dung liên quan về: vai trò, vị trí của Sở giao dịch hàng hóa; điều kiện kinh doanh, thủ tục hành chính, quản lý hoạt động cấp phép mua bán hàng hóa tại Sở giao dịch hàng hóa; quy định, yêu cầu đối với người tham gia thị trường giao dịch;…

Trân trọng cảm ơn những ý kiến thảo luận, trao đổi của đại diện các cơ quan, hiệp hội, doanh nghiệp tại Hội thảo, Lãnh đạo Vụ Thị trường trong nước cho biết Ban soạn thảo, Tổ biên tập sẽ nghiêm túc nghiên cứu, rà soát, tiếp thu và báo cáo cấp có thẩm quyền về toàn bộ nội dung ý kiến góp ý của các đại biểu đối với Dự thảo Nghị định.

Việt Hằng - Kim Huệ