Kiến nghị thiết kế lại cơ chế xử lý tài sản bảo đảm

Tại Hội thảo “Xử lý nợ xấu: Đâu là giải pháp hài hòa” do Báo Tiền Phong tổ chức ngày 27/5, các luật sư, chuyên gia kinh tế và doanh nghiệp bất động sản đã phân tích các vướng mắc và đề xuất giải pháp thực tiễn, khả thi để đẩy nhanh quá trình xử lý nợ xấu và tài sản bảo đảm của các khoản nợ xấu tại các tổ chức tín dụng.

Ông Đỗ Thiên Anh Tuấn - giảng viên Trường Chính sách công và quản lý Fulbright Việt Nam, cho rằng điều cốt lõi là phải luật hóa cơ chế "power of sale", tức tổ chức tín dụng được quyền xử lý tài sản bảo đảm theo hợp đồng thế chấp, không cần chờ phán quyết của tòa án. Tuy nhiên, cơ chế này phải được thiết kế chặt chẽ, minh bạch và có giới hạn rõ ràng.

“Người vay cần được thông báo trước trong thời hạn hợp lý để có cơ hội trả nợ, tái đàm phán hoặc tự xử lý tài sản. Việc định giá phải khách quan, phản ánh giá thị trường, tránh thất thoát giá trị. Nếu có chênh lệch sau khi phát mãi, phần dư phải trả lại người vay”, ông Tuấn đề xuất.

Để đảm bảo tính minh bạch, quá trình bán tài sản cần được công khai, ông Tuấn cho rằng có thể qua đấu giá hoặc sàn giao dịch độc lập. Đây không chỉ là yêu cầu về pháp lý mà còn để tránh xung đột lợi ích và khiếu kiện sau này.

Doanh nghiệp bất động sản cho rằng nhiều dự án không xử lý được do thiếu cơ sở pháp lý - Ảnh: Đình Hải

Theo Luật sư Lê Trung Phát - Giám đốc Hãng luật Lê Trung Phát (Đoàn Luật sư TP. Hồ Chí Minh), hiện chưa có đạo luật nào cho phép ngân hàng tự xử lý tài sản một cách trọn vẹn. Trong khi Bộ luật Dân sự chỉ coi thế chấp là biện pháp bảo đảm nghĩa vụ dân sự, thì việc phát mãi tài sản lại phải thông qua kênh thi hành án dân sự vốn mất nhiều thời gian và dễ phát sinh tranh chấp.

“Khi không có công cụ pháp lý đủ mạnh, tài sản bảo đảm đáng lẽ là lá chắn rủi ro cho tín dụng lại trở thành gánh nặng, làm nợ xấu bị đóng băng và dòng vốn tắc nghẽn”, ông Phát cho biết.

Thành viên Đoàn Luật sư TP. Hồ Chí Minh cũng cho rằng, muốn xử lý nhanh tài sản bảo đảm, cần có luật riêng hoặc một chương trong Luật các Tổ chức tín dụng sửa đổi, cho phép ngân hàng có quyền thu giữ, phát mãi tài sản nếu đủ điều kiện pháp lý, với sự giám sát của cơ quan quản lý nhà nước.

Ở góc độ doanh nghiệp, ông Lê Hoàng Châu - Chủ tịch Hiệp hội Bất động sản TP. Hồ Chí Minh (HoREA) cho rằng, hàng loạt dự án bất động sản hiện nay đang bị “đắp chiếu” vì vướng thủ tục pháp lý, tranh chấp và không thể xử lý tài sản thế chấp. Vì thế, xử lý nợ xấu hiện nay không chỉ là thu hồi vốn mà còn là cơ hội phục hồi thị trường.

“Các doanh nghiệp bất động sản tại TP. Hồ Chí Minh kiến nghị thành lập tổ công tác liên ngành để phân loại, rà soát các dự án vướng mắc, từ đó đưa ra giải pháp phù hợp từng nhóm nợ xấu. Đồng thời, hoàn thiện khung pháp lý cho phép phát mãi tài sản thông qua đấu giá hoặc chuyển nhượng minh bạch, rút ngắn quy trình xử lý”, ông Châu nêu kiến nghị.

Đồng quan điểm, ông Võ Hồng Thắng, Phó Tổng giám đốc DKRA Group cho rằng trên thực tế hiện nay, không ít dự án thu giữ xong thì ngân hàng không biết làm gì tiếp theo vì bán không được, giữ cũng tốn chi phí. Trong bối cảnh dòng vốn đứt gãy, tài sản bảo đảm nếu không được xử lý linh hoạt sẽ trở thành gánh nặng tài chính.

Để đẩy nhanh quá trình xử lý nợ xấu, theo ông Thắng, cần hoàn thiện khung pháp lý cho quyền thu giữ và phát mãi tài sản bảo đảm theo hướng công khai, minh bạch, có giám sát độc lập như thông lệ quốc tế. Đồng thời, phải cho phép phát triển các phương thức xử lý như chuyển nhượng dự án, hợp tác phát triển lại tài sản, thay vì chỉ trông chờ vào đấu giá tài sản.

Các chuyên gia tại hội thảo cũng có chung nhận định rằng, trong thời gian tới, Việt Nam cần nhanh chóng triển khai luật hóa cơ chế mới về xử lý nợ xấu, từ đó “mở khóa tài sản, giải cứu dòng tiền”. Trong đó, cốt lõi của vấn đề là thiết kế lại cơ chế xử lý tài sản bảo đảm một cách thực chất, với điều kiện tiên quyết là không phải qua tòa án nếu hợp đồng thế chấp có thỏa thuận rõ ràng. Đây không chỉ là bài toán kỹ thuật pháp lý, mà còn là “van an toàn” để ngăn chặn đà tăng nợ xấu và hồi phục chuỗi cung - cầu trên thị trường.

Thạch Bình