Kiểm toán chống lãng phí trong quản lý và sử dụng nhà đất công

Trụ sở 3 tầng nằm trên đường Trần Quốc Toản thuộc Xí nghiệp đồng hồ trước đây đã bỏ trống nhiều năm. Ảnh: N.LY

Nhiều vi phạm kéo dài gây thất thoát, lãng phí

Khai thác, sử dụng tài sản công, trong đó có nhà đất là vấn đề được quan tâm trên phạm vi cả nước. Để thực thi hiệu quả các quy định pháp luật và tăng cường quản lý tài sản công, các địa phương đã triển khai kiểm kê, rà soát quỹ nhà, đất, công trình và các tài sản gắn liền với đất thuộc SHNN; đồng thời thu hồi nhà đất sử dụng không đúng quy định.

Đơn cử như tại Hà Nội, kết quả rà soát, thống kê của Sở Xây dựng đối với 8 quỹ nhà thuộc SHNN Thành phố giao các đơn vị, doanh nghiệp kinh doanh quản lý, khai thác là 840 cơ sở nhà, đất. Từ năm 2023 đến nay, Sở Xây dựng đã tham mưu Ủy ban nhân dân Thành phố ban hành văn bản chấp thuận chủ trương, quyết định thu hồi, cưỡng chế thu hồi 113 địa điểm sử dụng không đúng quy định và đã thu hồi được 56 địa điểm. Về công tác thu nợ, tổng số nợ với quỹ nhà thuộc SHNN là trên 1.112 tỷ đồng, quá trình thu nợ từ 2022-2024 mới được 227 tỷ đồng.

Tương tự, TP. Hồ Chí Minh hiện cũng có khoảng 13.000 địa chỉ nhà, đất là tài sản công. Trong đó, các cơ quan trung ương quản lý hơn 2.000 địa chỉ, địa phương quản lý hơn 10.000 địa chỉ. Sở Tài chính TP. Hồ Chí Minh đánh giá, 95% tài sản công đang được quản lý tốt, nhưng hơn 1.000 địa chỉ đang bỏ trống nhiều năm nay.

Theo KTNN khu vực I, kết quả kiểm toán cho thấy, việc quản lý, sử dụng, xử lý nhà, đất thuộc SHNN còn nhiều hạn chế, bất cập như: Nhiều đơn vị sử dụng đất xây dựng trụ sở sai mục đích, bỏ trống; chưa xử lý dứt điểm tình trạng trụ sở, công trình sự nghiệp bị lấn chiếm, tranh chấp kéo dài qua các năm; chưa hoàn thành việc cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất. Một số đơn vị thực hiện liên doanh, liên kết, cho thuê không đúng mục đích, có nguy cơ mất quyền sử dụng; việc thực hiện sắp xếp, xử lý đất đai không đảm bảo tiến độ… Từ những phát hiện này, KTNN đã kiến nghị chấn chỉnh, xử lý các trường hợp vi phạm trong việc quản lý, sử dụng nhà đất công, đồng thời, đề xuất sửa đổi, bổ sung cơ chế, chính sách quản lý, sử dụng tài sản công cho phù hợp.

Xây dựng bộ tiêu chí đánh giá tính hiệu quả, tiết kiệm, chống lãng phí

Thực tế cho thấy, việc quản lý, sử dụng và xử lý nhà đất thuộc SHNN là một nội dung phức tạp, phạm vi rộng, liên quan đến nhiều đối tượng quản lý, sử dụng, nhiều địa điểm, cơ sở khác nhau. Hệ thống văn bản pháp luật về quản lý, sử dụng và xử lý nhà đất công còn chưa đồng bộ. Việc kê khai, quản lý nhà, đất thuộc SHNN ở nhiều đơn vị chưa đầy đủ, phản ánh không đúng thực trạng sử dụng nhà đất công. Những hạn chế này dẫn tới việc kiểm toán công tác quản lý, sử dụng và xử lý nhà đất thuộc SHNN tiềm ẩn nhiều rủi ro và gặp không ít khó khăn.

Nội dung kiểm toán công tác quản lý, sử dụng và xử lý nhà đất thuộc SHNN của KTNN thường tập trung vào đối tượng là trụ sở các cơ quan, đơn vị sự nghiệp, chưa chú trọng kiểm toán nhà ở công vụ, nhà đất chuyên dùng, nhà ở tái định cư, nhà ở cũ được đầu tư xây dựng bằng vốn ngân sách nhà nước hoặc được xác lập sở hữu toàn dân. Nội dung và kết quả kiểm toán tập trung vào tính tuân thủ trong quản lý, sử dụng, chưa có kết quả đánh giá sâu về hiệu quả sử dụng, đặc biệt là về chống lãng phí, tuân thủ định mức sử dụng đất, sàn làm việc; bán, cho thuê nhà ở thuộc SHNN, định giá tài sản là nhà, đất khi bán, chuyển đổi mục đích sử dụng.

Theo ông Phạm Tiến Dũng - Phó Kiểm toán trưởng KTNN khu vực I, nội dung kiểm toán công tác quản lý, sử dụng và xử lý nhà đất thuộc SHNN thường được lồng ghép trong các cuộc kiểm toán ngân sách địa phương và giao cho một tổ kiểm toán kiểm tra, đánh giá thông qua báo cáo hiện trạng nhà, đất do Sở Tài chính cung cấp, sau đó chọn mẫu kiểm toán. Để đánh giá được tính hiệu quả trong công tác quản lý, kiểm toán viên phải xuống hiện trường kiểm tra, đối chiếu, trong khi đó thời gian và nhân lực của tổ kiểm toán lại có hạn.

Giải pháp thời gian tới là KTNN tổ chức thành cuộc kiểm toán chuyên đề toàn Ngành, hoặc các cuộc kiểm toán hoạt động riêng, đặc biệt là trên địa bàn thành phố lớn hoặc đối với các Bộ, ngành sở hữu nhiều cơ sở hoạt động sự nghiệp như Bộ Giáo dục và Đào tạo, Bộ Xây dựng. Trường hợp kiểm toán lồng ghép, nên kiểm toán từng nội dung theo lộ trình, áp dụng phương pháp kiểm toán trên cơ sở đánh giá rủi ro, tập trung kiểm toán các đơn vị có dấu hiệu vi phạm hoặc có quy mô lớn về nhà đất công. Chẳng hạn, trong giai đoạn hiện nay, kiểm toán việc xử lý các trụ sở, cơ sở nhà đất, đảm bảo sử dụng hiệu quả, tiết kiệm sau khi sắp xếp, tinh gọn bộ máy.

KTNN cần xây dựng và ban hành hướng dẫn kiểm toán chuyên sâu về quản lý, sử dụng, xử lý nhà, đất thuộc SHNN. Trong đó, xác định rõ hệ thống tiêu chí đánh giá tính hiệu quả, tiết kiệm, chống lãng phí. Tiêu chí đánh giá tính hiệu quả gồm: cơ sở nhà, đất có được sử dụng đúng mục đích và phù hợp, đáp ứng nhu cầu hoạt động và chức năng, nhiệm vụ được giao; đơn vị sự nghiệp công lập sử dụng cơ sở nhà, đất vào mục đích kinh doanh, cho thuê, liên doanh, liên kết có đạt hiệu quả tài chính tương xứng với vị trí, giá trị nhà, đất; nhà ở thuộc SHNN có được giao cho thuê đúng mục đích, đúng chính sách, đúng đối tượng, đảm bảo hiệu quả tài chính.

Đánh giá tính tiết kiệm, chống lãng phí có thể dựa trên các tiêu chí: Việc sử dụng nhà, đất phải đảm bảo đúng tiêu chuẩn, định mức; đầu tư xây dựng trụ sở làm việc và lập quỹ nhà ở bằng nguồn ngân sách phải phù hợp quy định, đúng tiến độ và phù hợp với suất đầu tư xây dựng đã được ban hành. Cần lưu ý đặc biệt đến việc bố trí, sử dụng quỹ đất giành cho xây dựng cơ sở nhà, đất đảm bảo đúng quy hoạch, mức sử dụng đất cần phù hợp quy chuẩn quy hoạch, tiêu chuẩn xây dựng./.

THÙY LÊ