Khối ngoại M&A 'gom hàng' dược phẩm, y tế

Lĩnh vực y tế, dược phẩm đang được các nhà đầu tư nước ngoài săn đón. Trong ảnh: Sản xuất thuốc tại Traphaco

Sôi động

Báo cáo “Xu hướng M&A Toàn cầu của PwC: Triển vọng năm 2025” cho thấy, các CEO trên toàn cầu lạc quan về kế hoạch mua bán - sáp nhập (M&A) trong năm 2025. Theo đó, 81% CEO đã thực hiện ít nhất một thương vụ M&A lớn trong 3 năm qua, dự định sẽ thực hiện một hoặc nhiều thương vụ M&A trong 3 năm tới. Trong đó, y tế, dược phẩm tích cực vào cuộc đua M&A để nhanh chóng chuyển đổi mô hình kinh doanh.

Căng thẳng thương mại toàn cầu leo thang, kéo theo tình trạng thiếu hụt sản phẩm, rủi ro chuỗi cung ứng và những chính sách mới đang thúc đẩy các hoạt động M&A trong ngành y tế, dược phẩm.

Trong lĩnh vực dược phẩm và khoa học đời sống, các thương vụ chủ yếu tập trung vào công nghệ sinh học để đối phó với tình trạng sắp hết hạn độc quyền bằng sáng chế và thoái vốn các tài sản không trọng yếu, nhằm tối ưu hóa danh mục đầu tư.

Đồng thời, các công ty này cũng đang tái cấu trúc danh mục đầu tư trong quá trình đổi mới. Bên cạnh đó, sự quan tâm của các quỹ đầu tư tư nhân đối với công nghệ y tế (medtech) và sức khỏe kỹ thuật số ngày càng tăng, tạo ra nhiều cơ hội thoái vốn hấp dẫn đối với các công ty được đầu tư bởi các quỹ đầu tư tư nhân.

PwC Việt Nam dự báo, năm 2025, thị trường M&A trong lĩnh vực y tế của Việt Nam sẽ sôi động, chủ yếu do nhu cầu ngày càng tăng về dịch vụ y tế chất lượng cao và sự gia tăng tầng lớp trung lưu. Các công ty dược phẩm, bệnh viện tư nhân và cơ sở y tế chuyên khoa, đặc biệt là lĩnh vực nhãn khoa và ung thư, sẽ trở thành tâm điểm của các hoạt động M&A.

Theo ông Ong Tiong Hooi, Lãnh đạo Dịch vụ tư vấn thương vụ (PwC Việt Nam), bước vào năm 2025, hoạt động M&A toàn cầu trên đà phục hồi mạnh mẽ, được thúc đẩy bởi những tín hiệu cải thiện của nền kinh tế và các thương vụ mua bán chiến lược.

Xu hướng này cũng được phản ánh tại Việt Nam, với sự gia tăng hoạt động thương vụ trên nhiều lĩnh vực khác nhau. Các doanh nghiệp nội địa đang thể hiện vai trò chủ động, dẫn đầu trong các thương vụ giá trị cao, trong khi đó, các nhà đầu tư nước ngoài cũng đang quan tâm trở lại tới thị trường, đặc biệt tập trung vào hai lĩnh vực tiềm năng là y tế và giáo dục.

Khối ngoại gom hàng

Thời gian qua, M&A lĩnh vực y tế, dược phẩm tại Việt Nam được hâm nóng bởi các thương vụ lớn. Theo thống kê của công ty đầu tư vốn cổ phần Kirin Capital, năm 2023, hoạt động M&A ngành y tế sôi động nhất, với 11 thương vụ, tổng giá trị được công bố đạt 508 triệu USD. Đây là ngành có giao dịch M&A cao thứ ba, chỉ sau hai ngành truyền thống là tài chính và bất động sản. Đa số bên mua đều là các đơn vị đến từ nước ngoài.

Hàng loạt thương vụ đầu tư vào lĩnh vực y tế và chăm sóc sức khỏe được ký kết, nổi bật có Thomson Medical Group (TMG) mua lại Bệnh viện FV, hay Dongwha Pharm thâu tóm hơn một nửa vốn chuỗi nhà thuốc Trung Sơn.

Gần đây, Tập đoàn dược phẩm Livzon (Trung Quốc), thông qua công ty con tại Singapore là Lian SGP Holding Pte. Ltd., (Livzon sở hữu 100% vốn) dự chi hơn 5.730 tỷ đồng tiền mặt để mua lại gần 65% cổ phần Công ty Dược phẩm Imexpharm (HoSE: IMP). Khi giao dịch được hoàn tất, Imexpharm sẽ trở thành công ty con gián tiếp của Livzon.

Livzon hoạt động trong ngành dược phẩm, là một trong những doanh nghiệp hàng đầu trong lĩnh vực thuốc hóa dược, dược phẩm sinh học, dược chất (API), y học cổ truyền Trung Quốc (TCM)… Hiện Tổng công ty Dược Việt Nam vẫn nắm 22,04% vốn tại Imexpharm, doanh nghiệp đặt mục tiêu tăng trưởng doanh thu gộp bình quân 15% mỗi năm trong giai đoạn 2024 - 2030.

Hồi tháng 3, Quỹ Mekong Enterprise Fund IV (MEF IV) thuộc Mekong Capital lần đầu mở rộng sang lĩnh vực y tế tư nhân khi rót vốn cho Tập đoàn Bệnh viện TNH - một trong những hệ thống bệnh viện tư nổi bật ở khu vực trung du và miền núi phía Bắc. Ông Chris Freund, nhà sáng lập, kiêm CEO Mekong Capital cho biết, đã dành hơn 10 năm tìm kiếm cơ hội đầu tư vào các bệnh viện tiềm năng, nhưng chưa tìm được đối tác phù hợp. Quỹ này lựa chọn TNH vì ban lãnh đạo có tầm nhìn đột phá.

Thời gian gần đây, TNH thu hút nhiều vốn ngoại. Quỹ đầu tư Blooming Earth (Singapore) vừa mua hơn 6,72 triệu cổ phiếu TNH, nâng sở hữu lên 13,74%. Trước đó, Access S.A., SICAV-SIF - Asia Top Picks (Luxembourg) cũng gom vào hơn 1,6 triệu cổ phiếu TNH, nâng tỷ lệ sở hữu tại đây lên 8,05%.

Công ty cổ phần Dược - Trang thiết bị y tế Bình Định (mã DBD) cũng nổi sóng cùng động thái “gom hàng” của nhà đầu tư nước ngoài. Vào giữa tháng 12/2024, quỹ ngoại KWE Beteilgungen AG đến từ Thụy Sỹ thông báo mua thêm 79.500 cổ phiếu DBD, nâng sở hữu từ 9,93% lên 10,01%. KWE Beteilgungen AG là cổ đông lớn thứ 2 tại Công ty cổ phần Dược - Trang thiết bị y tế Bình Định, sau cổ đông nhà nước (nắm 13,34% vốn).

KWE Beteilgungen AG từng là cổ đông lớn của IMP trước khi bán toàn bộ 10 triệu cổ phiếu cho SK Investment Vina III Pte. Ltd vào tháng 2/2022. Quỹ này cũng đang là cổ đông lớn tại TNH, với tỷ lệ sở hữu 10,5%. Không loại trừ khả năng, “kịch bản cũ” tại IMP sẽ lặp lại tại DBD nếu công ty tìm được nhà đầu tư chiến lược.

Các doanh nghiệp sản xuất dược hàng đầu như Dược Hậu Giang, Domesco, Traphaco, Pymepharco… đều có cổ đông chiến lược nước ngoài. Một số đã tiến đến nắm quyền chi phối trên 51%, thậm chí thâu tóm toàn bộ.

Dù việc thâu tóm lượng lớn cổ phần tại các doanh nghiệp dược không hề đơn giản, có thương vụ kéo dài đến hàng năm, số tiền mà các đại gia nước ngoài phải chi ra lên đến hàng ngàn tỷ đồng. Song, tiềm năng lớn của ngành dược phẩm, y tế Việt Nam vẫn thu hút sự quan tâm của nhiều nhà đầu tư nước ngoài.

Anh Hoa