Khi Bắc phạt lần thứ tư, dù đang áp đảo quân Tào Ngụy nhưng tại sao Gia Cát Lượng lại rút quân? Ý nghĩa cực thâm sâu

Tháng 2/231, Gia Cát Lượng dẫn đại binh xuất phát từ Kỳ Sơn, mở cuộc Bắc phạt lần thứ tư khi Thục Hán đã trị vì được 9 năm. Mục tiêu chiến dịch vẫn là vùng Lũng Hữu, nhưng lần này tiền đồn được đẩy tới Vũ Đô và Bình Dương. Đội quân Thục sử dụng xe trâu gỗ, ngựa máy để vận chuyển lương thảo, tiến vào Kỳ Sơn Bảo, huyện Lễ, tỉnh Cam Túc, mở màn cuộc tấn công vào quân Ngụy.

Vua Ngụy Tào Duệ trực tiếp đến Trường An chỉ huy, giao cho Tư Mã Ý thống soái các tướng Phí Diệu, Đới Lăng, Quách Hoài làm tiên phong, trong khi bản thân dẫn đại quân đến Kỳ Sơn. Sau khi Tào Chân qua đời, Tư Mã Ý được bổ nhiệm thay thế, trở thành đối thủ trực tiếp của Gia Cát Lượng.

Gia Cát Lượng triển khai một cánh quân vây hãm Kỳ Sơn, còn bản thân chỉ huy lực lượng chủ lực chuẩn bị đối đầu với viện binh Ngụy. Ông cẩn trọng chiếm cứ các địa thế hiểm trở, bố trí trận địa sẵn sàng nghênh chiến. Hai đạo quân Ngụy và Thục giằng co, cờ xí tung bay, chỉ chờ hiệu lệnh khai chiến.

Ảnh minh họa

Tư Mã Ý là một tướng tài am hiểu binh pháp, nhận định quân Thục thiếu lương thực nên không thể kéo dài chiến dịch. Ông chọn chiến lược cố thủ, không giao chiến, chờ quân Thục rơi vào thế khó khăn. Chiến thuật này khiến các tướng Ngụy chế nhạo, gọi ông nhút nhát, nhưng Tư Mã Ý vẫn kiên trì bám sát kế hoạch.

Gia Cát Lượng chờ đợi không được, buộc phải rút quân về phía Kỳ Sơn để dụ quân Ngụy rời vị trí phòng thủ. Tư Mã Ý cẩn trọng đuổi theo nhưng chỉ đóng trại cố thủ khi quân Thục dừng chân. Dù bị các tướng dưới quyền chê cười, ông vẫn kiên quyết không giao chiến trực diện.

Trước áp lực từ các tướng lĩnh, Tư Mã Ý cuối cùng phải ra lệnh cho Trương Cáp dẫn quân tấn công Kỳ Sơn. Gia Cát Lượng phái Ngụy Diên, Ngô Ban, Cao Tường nghênh địch. Trận chiến kết thúc với thất bại nặng nề của quân Ngụy, hơn 3.000 lính Ngụy bị giết, 500 bộ giáp và 3.000 nỏ bị thu giữ.

Đến tháng 6/231, mưa lớn kéo dài khiến việc vận lương gặp khó khăn. Lý Nghiêm, phụ trách vận lương, giả mạo chiếu chỉ yêu cầu Gia Cát Lượng rút quân. Bên cạnh đó, tám vạn binh sĩ đã hết hạn quân dịch cũng cần được thay thế, khiến lực lượng quân Thục càng thêm yếu thế.

Nhiều tướng lĩnh đề nghị giữ lại số quân này để tiếp tục chiến đấu, nhưng Gia Cát Lượng từ chối, khẳng định rằng: "Thống soái ba quân phải giữ chữ tín làm đầu. Ta không thể vì lợi ích nhất thời mà mất lòng tin của dân." Quyết định này khiến binh sĩ cảm kích, nhiều người tình nguyện ở lại chiến đấu.

Trên đường rút quân, Gia Cát Lượng bày kế phục kích tại Mộc Môn, dụ quân Ngụy vào bẫy. Tướng Ngụy Trương Cáp bị mai phục và thiệt mạng tại đây. Chiến thắng này khiến quân Thục sĩ khí dâng cao, buộc Tư Mã Ý phải rút quân.

Về cái chết của Trương Cáp, các nguồn sử liệu khác nhau đưa ra nhận định trái chiều. "Tam Quốc chí" cho rằng Tư Mã Ý từng khuyên Trương Cáp không nên đuổi theo quân Thục, nhưng ông không nghe. Trong khi đó, "Ngụy Lược" lại ám chỉ Tư Mã Ý cố tình hại Trương Cáp để củng cố quyền lực.

Trong buổi khao quân sau trận chiến, Gia Cát Lượng ca ngợi những binh sĩ đã tình nguyện ở lại chiến đấu. Tuy chiến dịch không đạt kết quả như mong muốn, lòng tin yêu của binh sĩ dành cho Gia Cát Lượng được củng cố mạnh mẽ. Đây chính là thành công lớn nhất của ông trong lần Bắc phạt này.

Bảo Ngọc (t/h)