Khai thác đất mặt ruộng trái phép, trách nhiệm thuộc về ai?

Khu vực khai thác đất mặt ruộng cách tuyến Đường giao thông phục vụ phát triển công nghiệp phía Đông khoảng 800 m.

Trước đó, theo phản ánh của Báo Ấp Bắc, những ngày qua, tình trạng khai thác đất mặt ruộng đang diễn ra khá phổ biến tại khu vực giáp biển của huyện Gò Công Đông, tỉnh Tiền Giang, có khu vực việc khai thác đất mặt ruộng diễn ra rầm rộ. Không riêng huyện Gò Công Đông, tại huyện Gò Công Tây, hoạt động khai thác đất mặt ruộng cũng đang diễn ra.

NHIỀU HỆ LỤY

Gắn bó mấy chục năm qua với đồng ruộng, anh Trần Bình Tân (xã Kiểng Phước, huyện Gò Công Đông) đã chứng kiến những bài học đắt giá về việc khai thác đất mặt ruộng. Theo anh Tân, cách đây hơn 7 - 8 năm, công trình đến khai thác đất tại khu vực giáp ranh giữa ấp Xóm Rẫy và Cầu Xây, xã Kiểng Phước. Người dân cho đào hơn sâu hơn 0,5 m đất mặt ruộng.

Các phương tiện bắt cầu tạm qua sông để chở đất mặt ruộng.

Đến nay, việc canh tác lúa năng suất giảm mạnh so với những ruộng xung quanh không lấy lớp đất mặt, chỉ khoảng 7 tấn/ha. Chưa kể, gió mạnh, mưa lớn là lúa bị ngã, gây thất thoát dẫn đến thua lỗ. Hay trong vụ đông xuân, vùng Gò Công phải tích trữ nước, các ruộng cho lấy lớp đất mặt do trũng sâu nên ngập hơn 2/3 cây lúa. Lúa phát triển không bình thường, yếu cây, dễ đổ ngã, năng suất thấp. “Nếu để tình trạng khai thác đất mặt ruộng tràn lan như thế này, sau này hối hận không kịp”, anh Tân bày tỏ lo lắng.

Hoạt động khai thác đất mặt ruộng tại ấp 3, xã Tân Phước, huyện Gò Công Đông.

Theo Phó Giáo sư - Tiến sĩ Châu Minh Khôi, Phó Hiệu trưởng Trường Nông nghiệp, Đại học Cần Thơ, đất mặt ruộng là tầng canh tác được hình thành trong thời gian rất dài. Đặc tính của đất mặt ruộng là có hàm lượng chất hữu cơ cao. Nếu chúng ta khai thác lớp đất mặt ruộng thì coi như đã lấy đi tầng có chất hữu cơ cao, tầng còn lại hàm lượng sét rất cao.

Do đó, khi mất tầng canh tác, cây trồng sẽ thiếu chất dinh dưỡng. Tầng bên dưới nén chặt hơn nên việc cày xới sẽ tốn nhiều công lao động, phân bón hơn và mất nhiều thời gian để khôi phục lại. Ngoài những hệ lụy liên quan đến hoạt động sản xuất nông nghiệp, việc người dân tự thỏa thuận mua bán đất mặt ruộng cũng dẫn đến việc thất thoát ngân sách nhà nước.

Hầu như hiện nay, có rất ít trường hợp đóng thuế liên quan đến việc mua bán đất mặt ruộng, vì đây cũng là một loại tài nguyên.

AI CHỊU TRÁCH NHIỆM?

Theo Khoản 1 Điều 2 Luật Khoáng sản quy định: “Khoáng sản là khoáng vật, khoáng chất có ích được tích tụ tự nhiên ở thể rắn, thể lỏng, thể khí tồn tại trong lòng đất, trên mặt đất, bao gồm cả khoáng vật, khoáng chất ở bãi thải của mỏ”.

Đất mặt ruộng được tập kết thành những đống to.

Theo quy định nêu trên thì đất của các ruộng sản xuất nông nghiệp là khoáng sản, việc khai thác đất mặt của ruộng sản xuất nông nghiệp để sử dụng vào mục đích như san lấp nền nhà, bán làm vật liệu sản xuất nông nghiệp cho những nơi khác là hoạt động khai thác khoáng sản, nếu hoạt động này chưa được cơ quan có thẩm quyền cho phép thì đó là khai thác khoáng sản trái phép.

Xe máy cày chở đất không che chắn ngang nhiên lưu thông trên đường.

Các hành vi khai thác khoáng sản trái phép bị xử phạt vi phạm hành chính theo quy định tại Nghị định 36/2020/NĐ-CP ngày 24-3-2020 của Chính phủ quy định về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực tài nguyên nước và khoáng sản và Nghị định 04/2022/NĐ-CP ngày 6-1-2022 của Chính phủ về sửa đổi, bổ sung một số điều của các nghị định về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực đất đai; tài nguyên nước và khoáng sản; khí tượng thủy văn; đo đạc và bản đồ.

Theo Chủ tịch UBND huyện Gò Công Đông Lê Văn Sơn, trong ngày 19-3, UBND huyện đã có cuộc họp với ngành, xã, thị trấn liên quan đến tình hình khai thác đất mặt ruộng trên địa bàn. Theo đó, huyện đã chỉ đạo các xã, thị trấn tăng cường kiểm tra, chấn chỉnh, không cho các phương tiện khai thác đất mặt ruộng trái phép.

Xe chở đất che chắn theo kiểu đối phó lưu thông trên tuyến huyện lộ 07.

Đồng chí Lê Văn Sơn cho biết thêm: “Hoạt động khai thác đất mặt ruộng đã diễn ra từ nhiều năm nay chứ không phải mới đây. Hoạt động này không chỉ diễn ra ở huyện Gò Công Đông mà còn xảy ra ở các huyện, thành phố khác trong vùng phía Đông tỉnh Tiền Giang. Trước giờ, Sở Tài nguyên và Môi trường nay là Sở Nông nghiệp và Môi trường đâu cấp phép thai thác được cho ai. Về nguyên tắc là tỉnh cấp giấy phép khai thác, chứ huyện không có cấp. Việc để xảy ra tình khai thác đất mặt ruộng trái phép là thuộc trách nhiệm của Bí thư và Chủ tịch UBND cấp xã, bởi ở cơ sở hiện đã đầy đủ công cụ để thực hiện việc quản lý. Hiện nay, vấn đề trong khai thác đất mặt ruộng người dân phản ánh là xe chở đất phóng bạt mạng, gây bụi trên đường”.

Theo Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Tiền Giang Đoàn Văn Phương, hiện Sở đã chỉ đạo Thanh tra Sở phối hợp các phòng chuyên môn cùng các địa phương xuống kiểm tra để ngăn chặn tình trạng khai thác đất mặt ruộng trái phép; đồng thời, đưa ra hướng xử lý hợp tình, hợp lý.

Đồng chí Đoàn Văn Phương cho biết: “Theo quy định, việc khai thác đất mặt ruộng áp dụng gần như đối với khoáng sản. Tuy nhiên, nếu áp dụng theo như khai thác khoáng sản thì phải có nằm trong quy hoạch… rất khó. Những trường hợp nhỏ lẻ này phải tính toán, bởi việc này vừa liên quan đến quản lý sử dụng đất đai, vừa liên quan đến khai thác khoáng sản, đều chưa được hướng dẫn rõ ràng, cụ thể. Nếu thực hiện theo Luật Khoáng sản thì cực kỳ khó, bởi theo Luật khoáng sản, việc khai thác phải đưa vào quy hoạch giống như mỏ đất…”.

Ý PHƯƠNG - HÀ NAM