Kết hợp đầu tư công và tư nhân để kiến tạo hạ tầng chiến lược

Làn sóng đầu tư công kết hợp tư nhân tạo ra các vòng lan tỏa sâu rộng tới khu vực doanh nghiệp. Ảnh minh họa

Đầu tư công dẫn dắt tăng trưởng

Theo nhận định của giới chuyên gia, điểm nhấn đáng chú ý nhất trong năm 2025 chính là đầu tư công - một trụ cột chiến lược trong nỗ lực duy trì đà tăng trưởng và đối phó với các biến số bất lợi từ bên ngoài. Trong bối cảnh nền kinh tế thế giới còn nhiều bất định và hoạt động xuất khẩu của Việt Nam phải đối mặt với không ít thách thức, đầu tư công nổi lên như một giải pháp chủ đạo, bù đắp và kích hoạt các động lực nội tại.

Với kế hoạch giải ngân ở quy mô kỷ lục, đầu tư công không chỉ là một điểm tựa ngắn hạn, mà còn được kỳ vọng sẽ kiến tạo nền tảng tăng trưởng dài hạn, đặc biệt khi chính sách tiền tệ tiếp tục được điều hành linh hoạt và dư địa kiểm soát lạm phát vẫn còn tương đối rộng.

Phân tích sâu về cấu trúc và vai trò của đầu tư công trong tăng trưởng kinh tế, ông Phạm Vũ Thăng Long - Giám đốc Cấp cao, Nghiên cứu Kinh tế Vĩ mô tại Chứng khoán HSC nhấn mạnh rằng, năm 2020 đã đặt ra một cột mốc quan trọng, khi Chính phủ đẩy mạnh đầu tư công như một công cụ tài khóa để đối phó với đại dịch. Năm đó, đầu tư công đạt mức 7,2% GDP - cao nhất trong giai đoạn 2015 - 2020. Dấu mốc này không chỉ mang ý nghĩa ứng phó ngắn hạn mà còn tạo tiền đề để hình thành một quỹ đạo tăng trưởng dựa trên hạ tầng trong trung và dài hạn.

Tiếp nối động lực đó, năm 2025 đánh dấu bước tiến mới với kế hoạch đầu tư công được Quốc hội thông qua ngay từ đầu năm ở mức 875.000 tỷ đồng, tăng gần 33% so với con số giải ngân sơ bộ của năm trước là 661.000 tỷ đồng. Từ đầu năm đến hết tháng 5/2025 cả nước ước giải ngân được 199.325,2 tỷ đồng vốn đầu tư công, đạt 24,1% kế hoạch Thủ tướng Chính phủ giao - một tỷ lệ đáng khích lệ, phản ánh quyết tâm chính trị và sự chuẩn bị kỹ lưỡng về mặt thể chế và điều phối.

Từ góc độ trung và dài hạn, chuyên gia từ HSC dự báo giai đoạn 2026 - 2030 sẽ là thời kỳ đầu tư công bước vào giai đoạn “tăng tốc”, với hàng loạt dự án hạ tầng trọng điểm được lên kế hoạch hoặc đang trong quá trình triển khai. Những cái tên nổi bật có thể kể đến như tuyến đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam, tuyến đường sắt Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng, các tuyến metro nội đô tại Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh, cùng hàng loạt dự án đường vành đai và cao tốc kết nối liên vùng.

Ba lớp doanh nghiệp hưởng lợi

Không chỉ đóng vai trò đầu tàu cho tăng trưởng kinh tế, làn sóng đầu tư công kết hợp tư nhân còn tạo ra các vòng lan tỏa sâu rộng tới khu vực doanh nghiệp.

Chuyên gia từ HSC nhận định rằng, điều này càng có cơ sở khi nhìn vào dư địa tài khóa mà Việt Nam đang nắm giữ. Trần nợ công của quốc gia được đặt ở mức 60% GDP, song thực tế hiện tại mới chỉ xoay quanh 37 - 38%, cho thấy còn nhiều không gian để mở rộng đầu tư mà không làm tổn hại đến an toàn nợ công.

“So sánh với các quốc gia trong khu vực như Indonesia, Thái Lan hay Malaysia - nơi tỷ lệ nợ công thường từ 60 - 70% GDP, Việt Nam vẫn giữ được một biên độ an toàn tương đối cao. Bên cạnh đó, tỷ lệ đô thị hóa mới chỉ ở mức khoảng 40%, thấp hơn đáng kể so với các quốc gia có quy mô dân số tương đương như Philippines. Đây không chỉ là thách thức, mà còn mở ra tiềm năng lớn cho việc phát triển hạ tầng và các đô thị vệ tinh trong giai đoạn tới” - ông Long giải thích.

Thêm vào đó, chuyên gia từ HSC cũng chỉ ra, chiến lược chuyển đổi mô hình tăng trưởng của Việt Nam từ phụ thuộc vào xuất khẩu sang tăng cường các động lực nội địa càng làm nổi bật vai trò của đầu tư công. Hiện tại, tỷ lệ đầu tư toàn xã hội trên GDP của Việt Nam mới dừng ở mức 33%, trong khi con số này tại Trung Quốc dao động trong khoảng 40 - 50%.

“Cùng với dư địa tài khóa còn rộng, nền kinh tế Việt Nam vẫn có nhiều điều kiện để duy trì xu hướng mở rộng đầu tư công, từ đó thúc đẩy tăng trưởng và tạo hiệu ứng lan tỏa sang các lĩnh vực khác” - ông Long nhấn mạnh.

Trên thực tế, hiện tại, nhiều dự án hạ tầng lớn đang được đẩy mạnh với sự tham gia tích cực của khu vực tư nhân. Đáng chú ý là cao tốc Bắc - Nam với mục tiêu hoàn thành 2.000 km trong năm nay, trong đó hơn 700 km thuộc giai đoạn hai có sự góp mặt của nhiều doanh nghiệp tư nhân lớn. Dự án metro số 2 tại Hà Nội sẽ khởi động lại vào tháng 12 tới với vốn đầu tư khoảng 1,5 tỷ USD, trong khi tuyến vành đai 3 TP. Hồ Chí Minh cũng đang được tăng tốc thi công với tổng vốn khoảng 4,3 tỷ USD.

Không dừng lại ở đó, sự phát triển của đầu tư công còn tạo ra những lớp doanh nghiệp hưởng lợi ở các mức độ khác nhau. Theo bà Vũ Thị Thu Thủy - Giám đốc Thông tin và Nhận định Thị trường của HSC, các doanh nghiệp này có thể được chia thành 3 nhóm chính. Nhóm đầu tiên là các doanh nghiệp hưởng lợi trực tiếp từ việc triển khai dự án, bao gồm các nhà thầu, nhà đầu tư xây dựng, nhà cung cấp vật liệu xây dựng và ngân hàng thương mại nhà nước cung ứng vốn.

Nhóm thứ hai là các doanh nghiệp hưởng lợi gián tiếp, bao gồm các đơn vị logistics, vận tải, sản xuất ô tô tải, bất động sản khu công nghiệp và nhà ở tại các vùng hưởng lợi từ phát triển hạ tầng. Cùng với đó là các ngân hàng có tỷ trọng cho vay bất động sản lớn, nhờ nhu cầu đầu tư và giá trị tài sản gia tăng tại các khu vực kết nối hạ tầng.

Nhóm cuối cùng bao gồm các doanh nghiệp hưởng lợi trong giai đoạn khai thác và vận hành dự án sau khi hoàn thành. Những đơn vị như ACV, CII, HHV, Tasco và các công ty con sẽ được hưởng lợi từ dòng tiền ổn định đến từ hoạt động thu phí, khai thác cầu cảng và sân bay. Ngoài ra, các ngành như du lịch, nông sản, vận tải, bán lẻ và tiêu dùng cũng sẽ được hưởng lợi gián tiếp khi hạ tầng phát triển đồng bộ, góp phần giảm chi phí logistics và tăng cường lưu thông hàng hóa và lưu lượng người di chuyển trên phạm vi toàn quốc./.

Thu Hương