Sức mạnh Nghị quyết 68: Mở cơ hội cho đường sắt cao tốc, metro

Giấc mơ đường sắt cao tốc ở nước ta đang dần thành hiện thực - Ảnh minh họa

Nghị quyết 68/-NQ/TW (gọi tắt là Nghị quyết 68) của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân, coi kinh tế tư nhân là động lực quan trọng nhất cho tăng trưởng kinh tế; Nghị quyết 198 của Quốc hội về một số cơ chế, chính sách đặc biệt phát triển kinh tế tư nhân; Nghị quyết số 138/NQ-CP về kế hoạch hành động của Chính phủ thực hiện Nghị quyết số 68 của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân đều thể hiện rõ quan điểm nhất quán: đặt niềm tin vào khu vực kinh tế tư nhân. Điều này đã mở ra một không gian mới cho doanh nghiệp (DN) tư nhân tham gia các lĩnh vực kinh tế, phát triển xã hội trọng yếu của đất nước, trong đó có đường sắt cao tốc, metro lẫn cao tốc đường bộ.

Sự cạnh tranh lành mạnh, đáng mừng

Khi Chính phủ triển khai chủ trương làm tuyến đường sắt cao tốc Bắc - Nam với nhiều phương án đưa ra, gần như ngay lập tức các DN tư nhân nước ta hưởng ứng tức thì.

Đầu tiên là Tập đoàn Vingroup với kế hoạch đề xuất nghiêm túc và cụ thể. Theo đó, ngày 14.5, Công ty cổ phần Đầu tư và phát triển đường sắt cao tốc VinSpeed đã chính thức đăng ký đầu tư dự án đường sắt cao tốc Bắc - Nam. Dự án có vốn đầu tư khoảng 1.562.000 tỉ đồng (khoảng 61,35 tỉ USD), không bao gồm chi phí bồi thường, hỗ trợ di dời, tái định cư để giải phóng mặt bằng. Trong đó, VinSpeed chịu trách nhiệm thu xếp 20% tổng vốn đầu tư của dự án, tương đương 312.330 tỉ đồng (khoảng 12,27 tỉ USD). 80% số còn lại (không bao gồm chi phí bồi thường, hỗ trợ di dời, tái định cư để giải phóng mặt bằng), VinSpeed đề xuất vay vốn nhà nước không tính lãi suất trong vòng 35 năm kể từ ngày giải ngân.

Phối cảnh tuyến đường sắt đô thị tốc độ cao kết nối từ trung tâm TP.HCM đến khu đô thị lấn biển Cần Giờ - Vinhomes Green Paradise - Tập đoàn Vingroup

Đề xuất này của VinSpeed là kết quả cụ thể hưởng ứng Nghị quyết 57-NQ/TW về đẩy mạnh khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia; và Nghị quyết 68 về phát triển kinh tế tư nhân của Đảng và Nhà nước.

Lãnh đạo VinSpeed cam kết sẽ tạo ra nguồn thu, bù đắp chi phí đầu tư, góp phần hoàn trả đúng hạn các khoản vay và cam kết phát triển ngành công nghiệp đường sắt cao tốc của Việt Nam.

Theo VinSpeed, công ty đang thỏa thuận với đối tác đến từ các quốc gia có ngành công nghiệp đường sắt phát triển hàng đầu thế giới như Trung Quốc, Đức, Nhật Bản để nhận chuyển giao công nghệ và sản xuất đầu máy, toa xe cùng hệ thống tín hiệu, điều khiển tại Việt Nam. Song song đó là triển khai tổ chức đào tạo nhân sự, làm chủ công nghệ nhằm tạo sự chủ động trong việc phát triển công nghiệp đường sắt cho quốc gia.

Đề xuất của VinSpeed rất táo bạo và tất nhiên trên mạng xã hội có những ý kiến trái chiều nhưng cũng được nhiều chuyên gia, nhà kinh tế đồng tình và ủng hộ, bởi đó là đề xuất nghiêm túc và khoa học của một công ty tư nhân.

Trước đó Vingroup cũng đã đề xuất xây dựng tuyến metro (đường sắt tốc độ cao) dài 48,5km, điểm đầu từ đường Nguyễn Văn Linh (đoạn giữa nút giao đường Nguyễn Thị Thập và đường Lý Phục Man), điểm cuối giáp dự án khu đô thị du lịch lấn biển Cần Giờ (huyện Cần Giờ). Tuyến metro này sẽ có tốc độ 250km/giờ, rút ngắn thời gian từ TP.HCM đến Cần Giờ chỉ còn khoảng 16 phút.

Tập đoàn Vingroup vừa có văn bản gửi UBND TP.HCM, Sở Xây dựng, các quận huyện và đơn vị liên quan về đề nghị cho phép khoan khảo sát địa chất nhằm phục vụ thiết kế tuyến đường sắt đô thị này. Thời gian khảo sát dự kiến kéo dài 60 ngày, do Trung tâm Nghiên cứu địa chất kỹ thuật, Trường đại học Mỏ - Địa chất thực hiện.

Ngay sau đó, ngày 26.5.2025 Tập đoàn Trường Hải (THACO) đã gửi văn bản đến Chính phủ đề xuất đầu tư dự án đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam. Theo ông Trần Bá Dương - Chủ tịch Hội đồng Quản trị THACO, dự án này có quy mô rất lớn và thách thức về nhiều công nghệ, kỹ thuật đặc thù. Mặc dù trực tiếp không mang lại lợi nhuận, nhưng dự án sẽ giúp THACO và cộng đồng DN Việt Nam phát triển các ngành công nghiệp luyện kim, cơ khí nặng và chính xác, công nghiệp số, tín hiệu và điều khiển, qua đó rút ngắn khoảng cách với các nước phát triển.

Về nguồn vốn, THACO sẽ đầu tư dự án với tổng vốn khoảng 61,35 tỉ USD, trong đó 20% là vốn tự có và huy động hợp pháp trong nước, tương đương 12,27 tỉ USD.

80% còn lại gần 49,08 tỉ USD sẽ vay từ các tổ chức tín dụng trong và ngoài nước. THACO đề nghị Chính phủ bảo lãnh khoản vay này và hỗ trợ lãi vay trong 30 năm.

Điểm đặc biệt trong đề xuất của THACO là định hướng phát triển công nghiệp đường sắt nội địa. Với nền tảng cơ khí chế tạo hiện có, THACO sẽ phối hợp cùng các doanh nghiệp trong nước nhận chuyển giao công nghệ, sản xuất đầu máy, toa tàu, thiết bị vận hành... đồng thời phát triển khu công nghiệp cơ khí hỗ trợ mới tại Bình Dương và Bắc Ninh.

Khi Nghị quyết 68 được kích hoạt

Lần đầu tiên ở nước ta, với một dự án cấp quốc gia, với vốn đầu tư rất lớn, lên đến 67 tỉ USD như vậy, có hai tập đoàn tư nhân cạnh tranh lành mạnh với nhau xin đầu tư. Và cũng là lần đầu tiên một tập đoàn tư nhân đề xuất làm tuyến metro TP.HCM - Cần Giờ.

Ngay lập tức Tập đoàn Sovico là cổ đông sáng lập Hãng Vietjet Air cũng vừa đề xuất UBND TP.HCM việc tham gia nghiên cứu, đầu tư tuyến metro số 4 Đông Thạnh (Hóc Môn) - khu đô thị Hiệp Phước, có tổng chiều dài 47,3km.

Theo ông Trần Quang Lâm - quyền Giám đốc Sở Xây dựng TP.HCM, từ cơ chế nghị quyết 188 của Quốc hội, TP đặt mục tiêu đến năm 2035 hoàn thành 355km, đến năm 2045 hoàn thành 510km. Nếu tính thêm tuyến đường sắt đô thị kết nối từ trung tâm TP đến Cần Giờ và tuyến Thủ Thiêm - Long Thành, mạng lưới đường sắt đô thị của TP dài gần 600km. Với bệ đỡ là Nghị quyết 68 và từ cơ chế Nghị quyết 188 của Quốc hội, TP.HCM sẽ có thể đẩy nhanh hơn tiến độ này.

Hiện có nhiều nhà đầu tư quan tâm đến hệ thống đường sắt đô thị, UBND TP.HCM đã đón nhiều nhà đầu tư quan tâm, tìm hiểu. Mới đây liên danh Tập đoàn Đại Dũng, Tổng công ty Xây dựng số 1 (CC1) và Tập đoàn Hòa Phát vừa có văn bản gửi UBND TP.HCM đề xuất tham gia với vai trò là tổng thầu EPC (thiết kế, thi công xây lắp, cung cấp thiết bị) cho các dự án đường sắt đô thị trên địa bàn. Liên danh bày tỏ mong muốn nghiên cứu và triển khai đầu tư 3 tuyến đường sắt trọng điểm gồm tuyến metro số 2 (Bến Thành - Tham Lương), tuyến đường sắt Thủ Thiêm - Long Thành và tuyến Thành phố mới Bình Dương - Suối Tiên.

Mới đây, Chủ tịch UBND TP.HCM Nguyễn Văn Được đã tiếp ông Liew Bing Fooi, Chủ tịch HĐQT Công ty cổ phần Gamuda Land nhằm trao đổi về cơ hội hợp tác đầu tư tại TP.HCM. Tại buổi làm việc này, Gamuda Land mong muốn nghiên cứu tuyến metro kết nối TP.HCM với sân bay Long Thành và các tuyến đường sắt đô thị khác của TP.HCM. Gamuda Land là công ty phát triển bất động sản trực thuộc Tập đoàn Gamuda Berhad - hoạt động lâu năm trong lĩnh vực xây dựng, phát triển các dự án bất động sản dân dụng, nghỉ dưỡng, xử lý nước thải, hạ tầng giao thông và hạ tầng kỹ thuật có trụ sở chính tại Malaysia.

Rõ ràng Nghị quyết 68 của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân như một cú hích lớn, tạo điều kiện cho các DN tư nhân có tiềm lực tham gia xây dựng, phát triển đất nước ở các công trình trọng điểm quốc gia, mà nếu không có nghị quyết này, chưa chắc các DN này dám tham gia.

Hướng tuyến metro số 4 trong mạng lưới metro tổng thể của TP.HCM - Ảnh: Đề án metro TP.HCM

Nghị quyết này cũng giúp các DN dám mạnh dạn đầu tư những công nghệ tiên tiến trong sản xuất. Như Tập đoàn Hòa Phát là đơn vị duy nhất có khả năng sản xuất và cung cấp cáp thép dự ứng lực và thép dự ứng lực chất lượng cao tại Việt Nam bằng công nghệ châu Âu. Hiện Hòa Phát đang tập trung đẩy mạnh sản xuất các dòng thép chất lượng cao, thép đặc biệt phục vụ ngành công nghiệp ô tô, đóng tàu, cơ khí, dầu khí, công nghiệp quốc phòng và sẵn sàng cung ứng thép dự ứng lực cho ngành đường sắt.

Nghị quyết 68 nêu rõ nhiệm vụ, giải pháp để hình thành và phát triển nhanh các DN lớn và vừa, các tập đoàn kinh tế tư nhân tầm cỡ khu vực và toàn cầu.

Trong đó, nghị quyết yêu cầu mở rộng sự tham gia của DN tư nhân vào các dự án quan trọng quốc gia; nhà nước chủ động có chính sách đặt hàng, đấu thầu hạn chế hoặc chỉ định thầu hoặc có chính sách ưu đãi khuyến khích khu vực kinh tế tư nhân tham gia cùng nhà nước vào các lĩnh vực chiến lược, các dự án, nhiệm vụ nghiên cứu khoa học trọng điểm, quan trọng của quốc gia, những nhiệm vụ khẩn cấp, cấp bách.

Trong bối cảnh ngân sách công có hạn, trong khi nhu cầu phát triển hạ tầng ngày càng tăng, nhiều quốc gia đang chủ động khuyến khích khu vực tư nhân tham gia đầu tư vào các dự án trọng điểm - đặc biệt trong lĩnh vực đường sắt và giao thông, Việt Nam đang đi đúng hướng với các quyết sách đúng đắn để khơi thông tiềm lực kinh tế tư nhân.

Trong tờ trình về dự án Luật Đường sắt (sửa đổi), Bộ trưởng Bộ Xây dựng Trần Hồng Minh đề xuất loạt cơ chế, khuyến khích tư nhân tham gia đầu tư đường sắt. Bộ trưởng Minh cho rằng việc huy động tối đa nguồn lực phát triển hạ tầng đường sắt, ngân sách nhà nước giữ vai trò chủ đạo, thu hút mọi thành phần kinh tế để đẩy nhanh tiến độ, nhằm đáp ứng yêu cầu đa phương thức vận tải, nhu cầu đi lại của nhân dân trong bối cảnh đất nước đang bước vào thời kỳ phát triển mới.

Lưu Vĩnh Hy