Kế hoạch tăng lãi suất của Ngân hàng Trung ương Nhật Bản gặp trở ngại?

GDP quý IV yếu hơn dự báo

Theo số liệu điều chỉnh vừa được Văn phòng Nội các Nhật Bản công bố ngày 11/3, nền kinh tế Nhật Bản đạt tốc độ tăng trưởng 2,2% trong quý IV/2024, thấp hơn nhiều so với báo cáo lần đầu. Sự điều chỉnh này là một dấu hiệu cho thấy tiêu dùng trong nước còn yếu, có thể làm khó BoJ nếu cơ quan này đang có ý định sớm có đợt tăng lãi suất tiếp theo.

Trước đó, trong lần công bố sơ bộ, tổng sản phẩm trong nước (GDP) của Nhật Bản đạt mức tăng 2,8% (số liệu đã được hiệu chỉnh theo các yếu tố mùa vụ để phản ánh mức tăng theo kỳ 1 năm) trong quý cuối cùng của năm ngoái. Không chỉ thấp hơn số liệu sơ bộ, số liệu điều chỉnh cũng thấp hơn so với dự báo của giới phân tích. Nếu so với quý trước, GDP quý IV của Nhật Bản tăng 0,6% sau điều chỉnh, thấp hơn so với mức tăng 0,7% của lần công bố sơ bộ.

Giới phân tích hiện đang dự báo BoJ sẽ giữ nguyên lãi suất trong cuộc họp chính sách tiền tệ tiếp theo dự kiến diễn ra từ ngày 18 - 19/3. Tuy nhiên, cơ quan này có thể sẽ thảo luận về đợt tăng lãi suất tiếp theo có khả năng diễn ra sớm nhất vào tháng 5, do lo ngại về áp lực lạm phát leo thang vì tiền lương tăng và xu hướng tăng kéo dài của giá thực phẩm.

"Tôi không loại trừ khả năng lần tăng lãi suất tiếp theo sẽ được BoJ đẩy sớm lên tháng 5. Chỉ số giá tiêu dùng có khả năng tiếp tục vượt dự báo trong thời gian tới cùng với kỳ vọng vào kết quả tích cực từ các cuộc đàm phán lương vào mùa Xuân” - chuyên gia kinh tế Ryutaro Kono tại BNP Paribas SA nhận định.

Thống đốc BoJ Kazuo Ueda phát biểu tại buổi họp báo ở Tokyo vào tháng 7/2023. Ảnh: Bloomberg

BoJ mới chấm dứt lãi suất âm vào tháng 3 năm ngoái bằng đợt tăng lãi suất đầu tiên sau 17 năm. Đến nay, BoJ đã nâng lãi suất 3 lần, đưa lãi suất ngắn hạn lên 0,5% vào tháng 1 vừa qua - mức cao nhất từ khủng hoảng tài chính 2008.

“Dù gây thất vọng, số liệu GDP sau điều chỉnh của Nhật Bản trong quý cuối cùng năm ngoái vẫn cho thấy sự tăng tốc so với quý trước đó. Trong quý III/2024, kinh tế Nhật chỉ đạt mức tăng hằng năm 1,2%. Điều này ủng hộ khả năng BoJ tiếp tục thắt chặt chính sách tiền tệ, nghĩa là lãi suất sẽ tiếp tục tăng” - Giám đốc đầu tư Sonal Desai của Công ty Franklin Templeton Fixed Income nhận định trong một báo cáo.

Theo dự báo của chuyên gia Desai, BoJ có thể sẽ tăng lãi suất thêm ít nhất 2 lần trong năm nay và lãi suất cuối cùng trong chu kỳ tăng này của BoJ sẽ cao hơn mức 1%.

Lạm phát dai dẳng

Thống đốc BoJ Kazuo Ueda và các thành viên khác của hội đồng chính sách tiền tệ đã phát tín hiệu tiếp tục tăng lãi suất nếu lạm phát vẫn còn cách khá xa so với mức mục tiêu 2% của BoJ. Lập trường cứng rắn này đã đưa lợi suất trái phiếu Chính phủ Nhật Bản kỳ hạn 10 năm gần đây tăng lên mức cao nhất kể từ tháng 10/2008.

Ngoài ra, lợi suất trái phiếu Nhật còn tăng do xu hướng bán tháo trái phiếu trên toàn cầu và tuyên bố của BoJ về việc sẽ tiếp tục giảm chương trình mua trái phiếu.

Tốc độ lạm phát toàn phần ở Nhật Bản đã duy trì trên mục tiêu 2% của BoJ trong suốt 34 tháng. Số liệu gần đây nhất cho thấy lạm phát toàn phần ở nước này đã lên tới 4%, cao nhất trong 2 năm. Trong khi đó, lạm phát “lõi của lõi” - thước đo không bao gồm giá thực phẩm tươi sống và năng lượng, được BoJ coi là căn cứ sát thực nhất của lạm phát - tăng tốc nhẹ lên 2,5% trong tháng 1 - mức cao nhất kể từ tháng 3/2024.

Bên cạnh đó, số liệu do Bộ Nội vụ Nhật Bản công bố đầu tuần này cũng cho thấy chi tiêu của các hộ gia đình nước này trong tháng 1 tăng 0,8% so với cùng kỳ năm ngoái, thấp hơn nhiều so với dự báo tăng 3,6% mà các nhà kinh tế đưa ra trong một cuộc khảo sát của Reuters. Tiêu dùng tư nhân - lĩnh vực chiếm hơn một nửa nền kinh tế Nhật Bản, đi ngang trong quý IV/2024, thay vì tăng 0,1% như số liệu sơ bộ và sau khi tăng 0,7% trong quý trước đó.

Trong dự báo mới nhất về kế hoạch lãi suất của BoJ, nhà kinh tế Masato Koike của Công ty SOMPO Institute Plus nhận định: “Việc số liệu tiêu dùng bị điều chỉnh giảm đặt ra bất lợi cho chủ trương tăng lãi suất của BoJ, nhưng có lẽ sẽ không dẫn tới thay đổi lớn trong đánh giá về nền kinh tế”.

BoJ có thể tăng lãi suất vào giữa năm nay

Chuyên gia kinh tế Kazuo Momma tại Công ty Nghiên cứu Mizuho Research & Technologies Ltd - cựu quan chức của BoJ, nhận định cơ quan này nhiều khả năng sẽ chờ đến giữa năm nay mới quyết định tăng lãi suất trở lại nhằm duy trì tốc độ tăng 6 tháng một lần. Dự đoán này trái với những đồn đoán gần đây của thị trường về một động thái siết chặt chính sách tiền tệ sớm hơn.

Theo ông Momma, tháng 6 là lựa chọn ưu tiên, nhưng thời điểm này có thể bị đẩy lùi đến tháng 9 hoặc muộn hơn, tùy thuộc vào tình hình kinh tế và thị trường tài chính. Vị chuyên gia này cho rằng BoJ chỉ tăng lãi suất sớm nếu có nguy cơ lớn rằng họ sẽ "tụt hậu" so với thị trường, chẳng hạn như khi đồng yen mất giá quá nhanh hoặc khi các cuộc đàm phán về lương cho kết quả quá cao, gây ra lo ngại về lạm phát.

Chuyên gia Momma dự đoán, Thống đốc BoJ Kazuo Ueda và các thành viên Hội đồng quản trị có thể sẽ giữ nguyên lập trường sau cuộc họp chính sách kéo dài hai ngày vào ngày 19/3, sau khi đã nâng lãi suất lên 0,5% vào tháng 1 vừa qua. Ông cũng nhận định, với chính sách thuế quan khó lường của chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump, Hội đồng quản trị của BoJ có thể thận trọng hơn và sẽ tránh đưa ra bất kỳ gợi ý nào về thời điểm tăng lãi suất tiếp theo.

Các nhà giao dịch hiện đặt cược khoảng 28% khả năng BoJ sẽ tăng lãi suất tại cuộc họp chính sách kết thúc vào ngày 1/5 tới, cao hơn gấp đôi so với tỷ lệ dự đoán sau cuộc họp tháng 1. Trong khi đó, theo kết quả cuộc khảo sát mới nhất của Bloomberg, các nhà kinh tế cho rằng tháng 7 là thời điểm có khả năng nhất cho đợt thắt chặt chính sách tiếp theo của BoJ.

"Việc tăng lãi suất nhanh chóng là không cần thiết trong bối cảnh nền kinh tế toàn cầu có nhiều bất ổn, bao gồm cả tác động tiêu cực từ chính sách thuế quan của Mỹ. Tôi dự đoán đợt nâng lãi suất tiếp theo của BoJ sẽ diễn ra vào tháng 7” - nhà kinh tế trưởng Shinichiro Kobayashi tại Mitsubishi UFJ Research & Consulting, nhận định trong báo cáo mới nhất.

Nguyễn Phương