John Honeyman - điệp viên tài ba của cách mạng Mỹ

Kể từ khi Tuyên ngôn độc lập được thông qua 5 tháng trước đó, đường tiến quân của Lục quân lục địa đầy những thảm họa. Các cứ điểm Long Island và White Plains bị đánh phá tơi bời, 2.800 lính bị bắt giữ tại Fort Washington, hàng nghìn người đói lả.

Quân đội Anh dưới quyền của ngài William Howe đã đóng quân an toàn tại New York, trong khi đó lãnh chúa Cornwallis (chỉ huy lực lượng Anh chiến thắng ở New Jersey) bắt đầu thu xếp để quay về Anh. Cornwallis tin rằng cái đói và lạnh giá sẽ dập tắt những tia lửa nổi loạn cuối cùng. Ngay cả Washington cũng có vẻ đồng ý.

Từ đại bản doanh của mình ở Pennsylvania, ông đã viết thư cho một trong những người em của mình là John Augustine: “Tôi nghĩ canh bạc đã gần đến hồi kết. Anh tin là chưa từng có ai đối mặt với nhiều thứ khó khăn và ít lựa chọn để thoát khỏi họ (đối phương)”. Đó là ngày 18/12/1776. 7 ngày sau, ngay đêm Giáng sinh, Washington bất ngờ cho quân của mình vượt sông Delaware, đến thẳng Trenton lúc bình minh, đánh bại quân đội Hessian tại đó. Trận đánh diễn ra hoàn hảo, tính toán thời gian hoàn hảo, không có người Mỹ nào hy sinh, thị trấn hoàn toàn bị chế ngự!

Chân dung điệp viên John Honeyman.

John Honeyman là ai ?

Đó là chiến thắng lớn đầu tiên của Mỹ. Lãnh chúa Cornwallis giật mình chạy trốn, nhưng Washington nhanh chóng đón bên sườn của ông ta và mạnh tay đập tan đội quân bảo vệ lãnh chúa bọc hậu phía sau trong trận Princeton, rồi tản vào những ngọn đồi New Jersey tại Morristown trong mùa Đông còn lại. Chỉ bằng một cú đánh bất ngờ, Washington đã hoàn toàn thay đổi cục diện cuộc chiến tranh giành độc lập. Điều gì đã xảy ra trong 7 ngày (18-25/12/1776) để làm sống dậy bức tranh chiến tranh? Trong đêm Giáng sinh khi điều binh đến Trenton, Washington viết thư ủy lạo binh sĩ: “Chiến thắng hay là chết!” Trong các hồ sơ của một gia đình và những tìm kiếm của một thẩm phán Tòa thượng phẩm New Jersey cũng như từ một sử gia nổi tiếng về Cuộc cách mạng Mỹ, bí mật đã được hé lộ.

Đây là câu chuyên kể về John Honeyman, một thợ dệt giản dị, kín tiếng, “gián điệp của Washington” tại Trenton. Vợ Honeyman là người duy nhất trong gia đình biết được bí mật của chồng ngay từ đầu. Sau đó, cháu trai của Honeyman là thẩm phán John Van Dyke của Tòa thượng phẩm New Jersey đã ghi chép và chú thích cẩn thận. William S. Stryker, sử gia về thế kỷ 19 kiêm phụ tá vị tướng ở New Jersey đã điều tra sâu. John Honeyman, gốc người Scotland-Ireland, sống ở làng Hessian thuộc Trenton. Đó là buổi chiều ngày 22/11/1776. John Honeyman, một đảng viên đảng Bảo thủ phục vụ cho người Anh. Cách sông Delaware vài dặm, nghĩa quân của Washington không có lều, chăn, một nửa trong số họ đi chân đất, co ro quanh đống lửa trại ở nơi khuất gió, cố gắng sống sót bằng khẩu phần bột thô ít ỏi được nướng trên các hòn đá quanh đống lửa.

Đằng sau Honeyman, dân làng Hessian có đủ bánh mì họ cần và cả rượu rum, nhưng không đủ thịt, họ cần 2 con bò hoặc hơn. John Honeyman có vóc người to lớn, nói bằng thứ giọng Scotland khàn khàn. Honeyman biết viên chỉ huy Washington đang tìm mình. Phần đông nông dân trong vùng vẫn trung thành với người Anh. Honeyman cảnh giác di chuyển thận trọng qua các cánh đồng băng giá. Honeyman nói với thuộc cấp của Washington rằng mình chỉ là người buôn gia súc. Khi nhận ra đúng người cần tìm, những người lạ đã chở ông bằng ngựa tới đại bản doanh của Washington. Honeyman phải ở một mình với Washington trong phòng, lính canh bên ngoài, và sẽ bắn chết nếu có ý đồ trốn thoát. Theo lời của người dân Honeyman thì đây là lần thứ 2, họ gặp nhau.

Lần gặp đầu tiên là một năm rưỡi trước đó ở Philadelphia sau khi Quốc hội lục địa bổ nhiệm George Washington làm thủ lĩnh lực lượng lục địa. Trước đó, Honeyman đã kết hôn với một người phụ nữ Philadelphia gốc người Ireland và định cư ở đó. Có 2 tài liệu quan trọng của Honeyman: 1) Giấy xuất ngũ danh dự khỏi quân đội Anh năm 1763 sau chiến tranh Pháp và người da đỏ, trong đó Washington là một cựu binh; 2) Lá thư của tướng Wolfe, vị anh hùng Anh, công bố đã bổ nhiệm Honeyman làm vệ sĩ cho mình.

Cá tính Ái Nhĩ Lan chiếm ưu thế trong con người của Honeyman. Anh ta đã đi lính trong chiến tranh Pháp và da đỏ, đã từng cứu Wolfe khỏi bị ngã trên thuyền lúc bước xuống thang. Lá thư này là niềm vinh dự cho Honeyman. Với chất giọng Scotland, Honeyman chỉ cho Washington thấy rằng mình có thể làm gián điệp cho người Anh, song thực chất là làm gián điệp cho Washington.

Làm gián điệp ở Anh

Một kế hoạch táo bạo đã được vạch ra. John Honeyman chỉ chịu trách nhiệm trước Washington, và vợ của Honeyman là người duy nhất trong gia đình biết được công việc của chồng. Rất nhanh chóng Honeyman đã chuyển vợ và các con đến New Jersey - xứ sở của những người trung thành. Họ định cư tại làng Griggstown, cách Princeton vài dặm về hướng Bắc. Giữa tháng 11/1776 diễn ra cuộc gặp thứ 3 với Washington tại Hackensack (Bắc New Jersey). Washington làm hết sức để cứu lấy đội quân đang suy yếu của mình.

Bị đuổi khỏi New York và quân Anh theo sát nút, mệnh lệnh từ Washington cho Honeyman rất rõ ràng: gia nhập quân Anh và ở lại đó cho đến khi Washington cần ông hoặc Honeyman cảm thấy mình có điều gì muốn nói. Cuộc gặp gỡ lần thứ 4 của họ diễn ra trong một căn phòng lớn ở điền trang Keith (Nam Delaware). Chỉ 8 ngày trước đó, Washington đã viết thư gửi các tướng sĩ của mình với lời lẽ khẩn thiết: “Đại bản doanh tại Keith, ngày 14/12/1776. Tôi xin các đồng chí hãy gấp rút tìm ai đó để vượt sông (sông Delaware) làm gián điệp, nếu có thể tôi muốn một số thông tin về tình hình, hành quân, và mưu đồ của địch: cụ thể là điệp viên cần chuẩn bị gì để vượt sông; có con thuyền nào được đóng không và đóng ở đâu; từ Brunswick có ai qua đất liền không; có các đàn ngựa lớn không và mục đích là gì. Tôi sẵn sàng trả tiền. Chúng ta có những người hàng xóm rất bất mãn, do đó cũng phải thận trọng để họ không phản bội chúng ta...”.

Trong các kho lưu trữ về Cách mạng Mỹ đã hé lộ việc Tổng thống Washington sở hữu một cơ quan mật vụ tuyệt vời cũng như hoàn toàn bằng lời nói ông đã tiếp cận với hầu hết những người này. Có thể đó là lý do, lý do khác chính là sự im lặng tự mãn của chính John Honeyman. Honeyman mật báo cho Washington về những gì ông nghe được từ Trenton. Là người buôn gia súc, Honeyman được cho phép đi đến bất kỳ đâu ông ta muốn sau phòng tuyến của người Anh.

Đại tá Johann Gottlieb Rail (Chỉ huy các trung đoàn canh giữ Trenton của quân Anh) tỏ ra khinh thường đội quân nông dân của Washington đến mức ông ta không thèm quan tâm đến việc xây dựng công sự. Washington lập mưu cho Honeyman qua đất Anh làm gián điệp. Đó là vào một đêm nọ, đống cỏ khô gần nông trại Keith bị cháy. Trong lúc lính gác chạy tới để dập lửa thì cánh cửa ở đó không khóa và Honeyman đã chạy vào trong.

Lính gác bắn về phía Honeyman lúc ông biến trong màn đêm. Honeyman vượt sông Delaware khi nước sông đóng băng và chạy đến khi kiệt sức trước một trong những tiền đồn của quân Hessian. Khi được đưa đến phòng của Đại tá Rail, Honeyman kể một câu chuyện ly kỳ và nói rằng mình đã phá cửa sổ để trốn thoát đám lính gác. Honeyman không đả động gì tới Washington nhưng ông ta nói rằng mình có thứ thông tin và tay chỉ huy người Đức quan tâm: đội quân bên kia sông đang vô vọng, hỗn loạn. Rail khoái trá ra mặt. Và điềm nhiên tất bật chuẩn bị lễ Giáng sinh hoành tráng.

Sáng hôm sau tại điền trang Keith bên kia sông, Washington được cho là hết sức giận dữ vì một tên tù nhân trốn thoát. Cũng ngày hôm đó Washington đã gửi thông điệp cho các tướng lĩnh của mình: “Đêm Giáng sinh, 1 tiếng trước khi trời sáng, là thời khắc cho chúng ta tiến đánh Trenton”. Washington lệnh cho quân đội phải chuẩn bị và dự trữ khẩu phần thức ăn nấu chín đủ dùng trong 3 ngày.

Tổng thống đầu tiên của Hợp chủng quốc Hoa Kỳ, George Washington.

Chiến thắng giòn giã

Tại Trenton, Đại tá Rail không phải là chủ quan hoàn toàn. Nông dân Tory trong các khu dân cư đã phao tin rằng nghĩa quân đang chuẩn bị hành quân. Lúc Đại tá Rail đang đánh bài và uống rượu tại nhà ở Trenton trong đêm Giáng sinh thì thình lình có một nông dân Tory đập cửa nhà ầm ĩ. Người hầu không cho vào buộc người lạ viết một dòng ghi chú đại khái nói rằng quân Lục địa đang đến. Rail cầm mẩu giấy, thờ ơ nhét vào túi, lại quay vào đánh bài, chè chén. Sáng hôm sau, Rail vẫn say nhừ như hầu hết lính tráng trong đồn khi quân của Washington đến, nhiều người lính đi chân đất và quấn vải lên đôi chân đẫm máu. Họ hành quân thần tốc vào 2 con đường King và Queen không hề có ai trấn giữ và điềm nhiên tiến vào làng. Mọi chuyện kết thúc không đầy 1 giờ đồng hồ. Đại tá Rail bị thương và bị bắn khi đang cố gắng điều binh phản công ngay giữa làng.

106 lính đánh thuê đã bị giết hoặc bị thương. Khoảng 900 tù nhân được chở vượt sông tiến vào Pennsylvania, nhiều người trong số họ bị ép diễu hành qua các đường phố Philadelphia. Trong số những người ái quốc chỉ có 2 sĩ quan và 2 lính nhập ngũ bị thương. Ông Stryker, sử gia về Cách mạng Mỹ sống ở New Jersey, quả quyết: “Không còn nghi ngờ gì nữa, những thông tin của John Honeyman vào đêm mùa Đông đó đã trực tiếp khiến quân đội Mỹ hành binh thần tốc đến Trenton 3 ngày sau đó”.

Honeyman không nằm trong số những tù nhân bị bắt ở Trenton. Sau cuộc gặp với Đại tá Rail, ông đã kín đáo chuồn đến New Brunswick, song tin tức về vụ ông bị “bắt giữ” và đào tẩu từ “kế hoạch” của Washington đã lan tới ngôi làng của Honeyman. Năm đó 10 tuổi, người con gái đầu của Honeyman rùng mình khi nhớ lại cảnh đám đông đe dọa sẽ đốt nhà cô vì nghi cha cô trốn trong đó.

Vợ Honeyman nói chồng không có ở nhà. Khi đám đông tiến gần nhà, bà Honeyman đưa ra một lá thư. Nội dung trong thư có đoạn: “Trại lính Mỹ, tháng 11/1776. Người vợ và các con của John Honeyman giờ đây đang ở ngay trong biên giới Anh có thể hoạt động gián điệp, hãy bảo vệ họ”. Người lính nhìn thấy chữ ký của Washington trên lá thư, xác nhận rằng nó không thể giả mạo được và hô đám đông giải tán. Cho đến cuối chiến tranh, gia đình vẫn không thấy Honeyman cũng như không có chi tiết nào về các hoạt động của ông sau trận đánh Trenton. Năm 1779, tài sản của những người Tory theo đảng Bảo thủ đã bị tịch thu và bị bán bởi chính quyền Cách mạng New Jersey. Năm 1783, John Honeyman đột ngột xuất hiện ở nhà.

Anh hùng thầm lặng

Chính quyền cách mạng trả lại cho ông 3 con ngựa và 1 con ngựa cái. Không nông dân Tory nào được ưu đãi như thế. Khi chiến tranh kết thúc, người con gái Jane Honeyman được đón chào Tướng George Washington và đoàn quân của ông đến nhà mình, ông giơ tay chào cha cô vì đã tận tâm phụng sự Tổ quốc. Khi đó, gia đình cô mới được phục hồi danh dự trọn vẹn. John Honeyman sống đến năm 93 tuổi và trở thành nông dân giàu có ở làng Lamington, nơi mà ông từ Griggstown chuyển đến đây 10 năm sau chiến tranh. Cựu điệp viên có 5 người con trai và 2 con gái.

Với những người con trai, Honeyman không bao giờ kể về thời đi lính và làm gián điệp của mình, ông không muốn tô hồng về bản thân. John Van Dyke, người cháu nội khi tròn 15 tuổi thì người ông qua đời. Lúc còn là luật sư trẻ, Van Dyke đã về lại Griggstown và tìm thấy một trong những sĩ quan sống cùng thời với đám đông khi đang vây quanh nhà ông nội Honeyman khi trước. Người này quả quyết: “Ông ấy (John Honeyman) đã làm được nhiều hơn thế, ông ấy là một anh hùng sáng ngời”.

Mãi đến năm 1873, thẩm phán John Van Dyke mới thẩm tra xong mọi tài liệu có liên quan đến nhiệm vụ mật của ông nội mình. Tại công viên tiểu bang Washigton Crossing, nơi đại quân Washington đổ bộ và tiến vào Trenton, có một đài phun nước bằng đá với một tấm bảng đồng trên đó. Nó được dựng bởi Hội những người con ái quốc Mỹ và các quan chức cao cấp của tiểu bang New Jersey khi dự lễ khánh thành vào ngày 26/12/1930. Tấm bảng đồng viết: “John Honeyman, người cho rằng sự thỏa mãn nội tâm sướng hơn nhiều so với sự tán thán bên ngoài về thành tựu của mình”.

Phan Bình (Tổng hợp)