Indonesia: Tranh cãi sau quyết định tăng tiền bản quyền khai thác khoáng sản

Mục tiêu tối ưu hóa nguồn thu ngân sách nhà nước

Indonesia, quốc gia dẫn đầu thế giới về khai thác niken, đã áp dụng chính sách tăng tiền bản quyền đối với các mặt hàng khoáng sản chủ chốt như niken, đồng, thiếc, vàng và boxit. Quyết định này nhằm mục tiêu tối ưu hóa nguồn thu ngân sách nhà nước, hỗ trợ tài trợ cho các chương trình phát triển của Tổng thống Prabowo Subianto. Tuy nhiên, chính sách này đang gặp phải sự phản đối mạnh mẽ từ các doanh nghiệp khai khoáng trong nước.

Theo quy định mới, tiền bản quyền đối với niken đã tăng từ mức cố định 10% lên phạm vi từ 14% đến 19%, tùy thuộc vào giá thị trường. Chính phủ Indonesia cho biết việc điều chỉnh này là cần thiết để đảm bảo các nguồn tài nguyên thiên nhiên của đất nước được khai thác hiệu quả và mang lại lợi ích tối ưu cho người dân.

Ông Cecep Mochammad Yasin, Giám đốc phát triển kinh doanh khoáng sản tại Bộ Năng lượng và Tài nguyên Khoáng sản Indonesia, cho biết: “Chính sách này là một bước tiến quan trọng nhằm đảm bảo các nguồn tài nguyên thiên nhiên của chúng tôi được khai thác hiệu quả và công bằng hơn.”

Theo ông Yasin, nguồn thu tăng thêm từ tiền bản quyền sẽ giúp tài trợ cho các chương trình phát triển quốc gia, bao gồm quỹ đầu tư quốc gia và chương trình bữa ăn miễn phí cho trẻ em và bà mẹ mang thai.

Hoạt động khai thác niken ở Quần đảo Raja Ampat của Indonesia. Ảnh: Auriga Nusantara

Dữ liệu từ Bộ Thương mại Indonesia cho thấy năm 2023, xuất khẩu niken đã qua chế biến đạt 22 tỷ USD, chiếm 9% tổng kim ngạch xuất khẩu của quốc gia này, tăng mạnh so với chỉ 2% vào năm 2019. Chính phủ kỳ vọng việc tăng tiền bản quyền sẽ giúp tối ưu hóa nguồn thu từ tài nguyên thiên nhiên, đảm bảo Indonesia không chỉ là một nước xuất khẩu nguyên liệu thô mà còn phát triển ngành công nghiệp chế biến và sản xuất.

Phản ứng từ ngành khai khoáng và lo ngại tác động

Tuy nhiên, chính sách này đã vấp phải sự phản đối từ các doanh nghiệp khai khoáng. Ông Hendra Sinadia, Giám đốc điều hành Hiệp hội khai khoáng Indonesia, cho biết các công ty trong ngành cảm thấy bị bất ngờ vì quy định mới được ban hành mà không có sự tham vấn rộng rãi với doanh nghiệp.

“Ngành khai khoáng có khả năng phục hồi, nhưng vẫn có những lo ngại, đặc biệt là với các công ty quy mô nhỏ. Việc tăng tiền bản quyền trong bối cảnh giá niken giảm có thể khiến họ phải đối mặt với áp lực tài chính đáng kể” - ông Hendra nhận định.

Hiệp hội khai thác niken Indonesia cho rằng tiền bản quyền cao hơn có thể làm giảm sự quan tâm đầu tư vào lĩnh vực niken thượng nguồn và hạ nguồn, làm suy yếu khả năng cạnh tranh của các sản phẩm niken của Indonesia trên thị trường toàn cầu và dẫn đến tình trạng sa thải hàng loạt do áp lực biên lợi nhuận.

Ông Alexander Barus, Chủ tịch Diễn đàn Công nghiệp Niken Indonesia (FINI), đã đề xuất chính phủ nên trì hoãn việc áp dụng mức tiền bản quyền mới cho đến khi giá niken trên Sàn giao dịch kim loại London (LME) đạt ít nhất 17.000 USD/tấn. Ông cho rằng đây sẽ là ngưỡng giá an toàn để các doanh nghiệp có thể duy trì hoạt động mà không bị thiệt hại tài chính.

Các nhà phân tích tại CRU Group cảnh báo việc tăng tiền bản quyền có thể làm tăng chi phí sản xuất niken pig iron (NPI) lên tới 190 USD/tấn, gây áp lực lên biên lợi nhuận của các doanh nghiệp. Dù vậy, họ cũng nhận định các công ty khai khoáng lớn tại Indonesia vẫn có khả năng cạnh tranh trên thị trường toàn cầu nhờ lợi thế về quy mô.

Ông Josua Pardede, nhà kinh tế trưởng tại Ngân hàng Permata, cho rằng chính sách tăng tiền bản quyền là một thay đổi quan trọng trong chiến lược công nghiệp khai thác của Indonesia, nhắm đến việc tối ưu hóa doanh thu từ tài nguyên thiên nhiên. Tuy nhiên, ông cũng nhấn mạnh chính phủ cần lắng nghe ý kiến của các doanh nghiệp để tránh gây ra tác động tiêu cực đến đầu tư và việc làm.

Chính sách tăng tiền bản quyền của Indonesia được thiết kế nhằm cân bằng giữa lợi ích tài chính của nhà nước và phát triển bền vững trong ngành công nghiệp khai khoáng. Tuy nhiên, giới chuyên gia cho rằng việc triển khai chính sách này cần được thực hiện thận trọng để tránh gây ra bất ổn cho các doanh nghiệp trong ngành.

Ông Ahmad Zuhdi Dwi Kusuma, nhà phân tích ngành khai khoáng của Ngân hàng Mandiri, cho rằng chính phủ nên ưu tiên các chính sách hỗ trợ năng lực cạnh tranh của ngành khai khoáng. “Thay vì chỉ tập trung vào việc tăng tiền bản quyền, chính phủ cần khuyến khích đầu tư vào công nghệ khai thác tiên tiến và nâng cao giá trị gia tăng của sản phẩm khoáng sản” - ông đề xuất.

Ông Kevin O'Rourke, tác giả của Reformasi Weekly - một bản tin phân tích chính sách của Indonesia, nhận định chính sách tiền bản quyền mới có thể gây ảnh hưởng tiêu cực đến môi trường đầu tư khai khoáng, nhất là trong bối cảnh giá niken đang giảm và nền kinh tế toàn cầu còn nhiều bất ổn.

Chính sách tăng tiền bản quyền khoáng sản của Indonesia được kỳ vọng sẽ giúp tăng thu ngân sách và hỗ trợ phát triển các chương trình quốc gia. Tuy nhiên, trong bối cảnh giá niken giảm và tình hình kinh tế toàn cầu còn nhiều bất ổn, việc triển khai chính sách này cần được điều chỉnh linh hoạt và có sự tham vấn với các doanh nghiệp trong ngành.

Luật Anh