Hướng dẫn xây dựng chỉ tiêu kinh tế - xã hội phục vụ Đại hội Đảng bộ cấp tỉnh, xã nhiệm kỳ 2025-2030

Hội nghị tập trung vào các nội dung, bao gồm: Giới thiệu về việc xây dựng và làm rõ nội hàm một số chỉ tiêu kinh tế - xã hội chủ yếu phục vụ Đại hội Đảng bộ cấp tỉnh, cấp xã nhiệm kỳ 2025 - 2030; Hướng dẫn hoàn thiện dãy số liệu giai đoạn 2010 - 2025, xác định các chỉ tiêu, mục tiêu giai đoạn 2025 - 2030 của các địa phương sau sáp nhập; Hướng dẫn các địa phương biên soạn dãy số liệu của cấp xã (mới) để đánh giá hiện trạng và xây dựng kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội giai đoạn tiếp theo...

Phát biểu tại hội nghị, Thứ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Thị Bích Ngọc nhấn mạnh: “Thống kê là công cụ quan trọng trong quản lý nhà nước và hoạch định chính sách phát triển. Trong giai đoạn hiện nay, yêu cầu về chất lượng thông tin thống kê ngày càng cao, nhất là trong việc phục vụ xây dựng văn kiện đại hội Đảng các cấp”.

Trên tinh thần đó, hội nghị không chỉ dừng lại ở hướng dẫn kỹ thuật, mà còn mở ra cách tiếp cận mới về phát triển – dựa trên nền tảng dữ liệu chính xác, có thể kiểm chứng và phản ánh toàn diện thực tế.

Đo lường, phản ánh thực trạng và định hướng phát triển

Đây là lần đầu tiên Bộ Tài chính đề xuất và chủ trì xây dựng bộ chỉ tiêu thống kê kinh tế – xã hội cấp tỉnh và cấp xã phục vụ đại hội Đảng bộ nhiệm kỳ mới. Việc này nhằm tạo sự thống nhất, đồng bộ, đảm bảo tính so sánh giữa các tỉnh, thành phố và giữa các xã, phường trong phạm vi cả nước. Bộ chỉ tiêu cấp tỉnh gồm 28 chỉ tiêu, bao trùm đầy đủ 3 lĩnh vực: kinh tế (7 chỉ tiêu), xã hội (16 chỉ tiêu) và môi trường (5 chỉ tiêu). Mỗi chỉ tiêu đều được thiết kế để có thể đo lường được, phản ánh thực trạng và định hướng phát triển phù hợp với đặc điểm địa phương.

Trên cơ sở đó, Cục Thống kê đã biên soạn và tổng hợp hướng dẫn hoàn thiện dãy số liệu giai đoạn 2010–2025 cho 34 tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương sau sáp nhập, đồng thời xây dựng kịch bản tăng trưởng cơ sở giai đoạn 2026–2030. Hội nghị lần này cũng giới thiệu, phân tích và làm rõ các chỉ tiêu then chốt để địa phương có thể sử dụng khi xây dựng văn kiện Đại hội.

Đáng chú ý, hội nghị còn hướng dẫn chi tiết phương pháp biên soạn dãy số liệu của cấp xã (mới), giúp các địa phương đánh giá hiện trạng và xây dựng kế hoạch phát triển kinh tế – xã hội phù hợp với điều kiện thực tiễn từng vùng, miền. Việc tiêu chuẩn hóa và chuyên môn hóa ngay từ cấp xã là minh chứng rõ nét cho định hướng phát triển “từ gốc”, bảo đảm chiến lược phát triển có cơ sở vững chắc.

GRDP và kịch bản tăng trưởng

Một trong những nội dung kỹ thuật trọng tâm tại hội nghị là chỉ tiêu Tổng sản phẩm trên địa bàn (GRDP) và phương pháp xây dựng kịch bản tăng trưởng giai đoạn 2026–2030. GRDP phản ánh kết quả sản xuất nội vùng và là chỉ tiêu nền tảng để đánh giá năng lực phát triển của địa phương.

Để phục vụ công tác lập văn kiện, các địa phương được hướng dẫn xây dựng hai loại kịch bản: cơ sở và mục tiêu. Kịch bản cơ sở phản ánh xu thế tăng trưởng dựa trên dữ liệu lịch sử từ 2010 đến Quý I/2025, trong khi kịch bản mục tiêu được thiết kế trên cơ sở định hướng chính sách, ưu tiên phát triển ngành và tiềm năng đặc thù.

Phương pháp dự báo sử dụng mô hình nhân tính (multiplicative model), kết hợp các yếu tố: xu thế (Trt), chu kỳ (CFt), mùa vụ (Snt) và yếu tố ngẫu nhiên (It). Dữ liệu đầu vào bao gồm GRDP theo ngành cấp I, chỉ số giảm phát, thuế sản phẩm trừ trợ cấp sản phẩm… Kết quả được tổng hợp cho ba khu vực kinh tế và GRDP toàn tỉnh theo cả giá so sánh và giá hiện hành.

Việc xây dựng kịch bản mục tiêu không chỉ phục vụ đại hội, mà còn là công cụ định hướng hành động sau đại hội. Các địa phương được hướng dẫn so sánh mức tăng trưởng kỳ vọng với mục tiêu nêu trong văn kiện, từ đó điều chỉnh chính sách, nguồn lực và giải pháp phù hợp.

Thứ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Thị Bích Ngọc phát biểu tại Hội nghị

HDI và kinh tế số – Bổ sung chiều sâu phát triển bền vững

Cùng với GRDP, hội nghị cũng đề cập đến các chỉ tiêu phản ánh chất lượng tăng trưởng, như chỉ số phát triển con người (HDI) và tỷ trọng giá trị tăng thêm của kinh tế số trong GRDP.

HDI được cấu thành từ ba hợp phần: chỉ số tuổi thọ, chỉ số giáo dục (gồm số năm đi học trung bình và số năm đi học kỳ vọng), và chỉ số thu nhập bình quân đầu người theo sức mua tương đương (PPP). Do không có số liệu GNI cấp tỉnh, GRDP được quy đổi và chuẩn hóa bằng hệ số GNI/GDP và chỉ số giá sinh hoạt theo không gian (SCOLI) do Cục Thống kê công bố.

Về kinh tế số, tỷ trọng giá trị tăng thêm được xác định qua hai nhóm hoạt động: kinh tế số lõi (ICT, phần mềm, viễn thông, thương mại điện tử...) và hoạt động số hóa trong các ngành truyền thống (giáo dục, y tế, nông nghiệp công nghệ cao…). Các nguồn dữ liệu bao gồm điều tra thống kê chuyên đề, báo cáo chi ứng dụng CNTT của địa phương, và dữ liệu hành chính theo ngành.

Việc lồng ghép hai chỉ tiêu này vào hệ thống thống kê phục vụ xây dựng văn kiện góp phần làm sâu sắc thêm định hướng phát triển bền vững và hiện đại hóa nền kinh tế. Đây cũng là phản hồi chính sách cần thiết trong bối cảnh kinh tế số ngày càng đóng vai trò trung tâm trong tăng trưởng.

TGTSP và thu nhập – Gắn sản xuất thực tế với chính sách an sinh

Ở cấp xã, hai chỉ tiêu then chốt được trình bày là Tổng giá trị sản phẩm (TGTSP) và thu nhập bình quân đầu người. Đây là cơ sở để lượng hóa thành quả sản xuất – kinh doanh cũng như phúc lợi thực tế tại đơn vị hành chính cơ sở.

TGTSP được tính bằng hai phương pháp: trực tiếp (với đơn vị đơn địa điểm) và phân bổ (với đơn vị đa địa điểm). Các ngành được phân bổ toàn bộ gồm điện, viễn thông, tài chính – ngân hàng, bảo hiểm… Các thông tin đầu vào gồm doanh thu, tồn kho, chi phí sản xuất, báo cáo ngân sách xã, và các dữ liệu hành chính khác.

Trong khi đó, thu nhập bình quân đầu người được xác định dựa trên tổng thu nhập các hộ gia đình sau khi trừ chi phí sản xuất, chia cho tổng số nhân khẩu thường trú. Nguồn dữ liệu là từ khảo sát mức sống dân cư hoặc khảo sát thiết kế độc lập do UBND cấp xã thực hiện dưới hướng dẫn chuyên môn của ngành thống kê.

Việc triển khai khảo sát đến cấp xã, đảm bảo tính đại diện và tương thích với hệ thống chỉ tiêu cấp tỉnh, cho phép các địa phương điều chỉnh chính sách giảm nghèo, an sinh, và phát triển toàn diện một cách thực chất hơn.

Lê Đỗ