Hồn thiêng nơi cửa biển

Đền thờ Bích Châu- Chế Thắng phu nhân

Truyền kỳ về bậc nữ trung hào kiệt

Nguyễn Thị Bích Châu – người phụ nữ tài sắc ấy sinh ra ở vùng Bảo Lộc, Hải Hậu, Nam Định vào thế kỷ XIV, dưới thời nhà Trần. Là con gái một đại thần, bà sớm được hun đúc nền nếp gia phong, tinh thông văn chương, giỏi cả binh pháp lẫn lễ nghi. Sắc đẹp nổi danh, đức hạnh vẹn toàn, bà được tuyển vào cung, trở thành quý phi của vua Trần Duệ Tông.

Lịch sử còn ghi lại, bà không chỉ là bậc giai nhân mà còn là người dốc lòng vì vận nước. Trong bối cảnh triều Trần suy yếu, giặc ngoài lăm le, bà dâng lên nhà vua bản “Kê minh thập sách” – mười điều can gián, hiến kế trị quốc an dân. Những lời lẽ vừa sắc sảo, vừa chân thành, thể hiện tầm nhìn của một bậc nữ trung hào kiệt. Nhưng tiếc thay, giữa thời cuộc rối ren, bản sớ ấy không thể cứu vãn cục diện.

Năm 1377, trong cuộc nam chinh đánh Chiêm Thành, vua Duệ Tông đưa đại quân vượt cửa biển Kỳ Hoa. Linh cảm trước họa lớn, Bích Châu phu nhân đã tự nguyện hiến mình làm lễ tế trời đất cầu quốc thái dân an. Nàng gieo mình xuống cửa biển, thân xác tan vào sóng nước, để lại tiếng thơm muôn thuở. Quân Trần sau đó vẫn thảm bại, vua tử trận. Song sự hy sinh của bà trở thành biểu tượng cho tiết hạnh, khí phách của người phụ nữ Việt.

Ngôi đền cổ giữa miền cát trắng

Sau cái chết bi hùng của Bích Châu phu nhân, dân làng Kỳ Hoa lập miếu thờ bà ngay nơi cửa biển bà gieo mình. Đến năm 1470, vua Lê Thánh Tông trong lần nam chinh cũng qua đây, cảm phục trước đức hạnh và khí tiết của bà, đã sắc phong là “Chế Thắng phu nhân” – người giúp vua, dẹp loạn. Nhà vua cho dựng lại đền thờ, ban sắc lệnh hằng năm hương khói.

Ngôi đền ấy được dựng trên cồn cát cao, tựa núi nhìn ra biển, tạo thế vững chãi mà thanh thoát. Trải qua bao dâu bể, đền Bích Châu vẫn giữ được kiến trúc cổ kính với ba tòa chính điện: Hạ điện, Trung điện, Thượng điện nối liền nhau, kết cấu kiểu chữ “Công”. Nền đền lát gạch Bát Tràng cũ, mái lợp ngói mũi hài rêu phong. Những hoành phi, câu đối, bức đại tự chạm khắc tinh xảo, ca ngợi công đức bà.

Bao quanh đền là rặng phi lao chắn cát, che gió, là những hàng cây cổ thụ xòe bóng mát. Mỗi dịp lễ hội, nhân dân khắp vùng lại nô nức về dâng hương tưởng niệm. Họ không chỉ cầu cho mưa thuận gió hòa, mùa biển bội thu, mà còn để lắng nghe câu chuyện về một bậc nữ lưu đã hóa thân vào hồn thiêng sông núi.

Giá trị văn hóa - tâm linh trường tồn cùng năm tháng

Không phải ngẫu nhiên mà đền Bích Châu được xếp hạng di tích quốc gia, trở thành một trong những địa chỉ tâm linh nổi tiếng của Hà Tĩnh. Đền không chỉ lưu giữ ký ức về một người phụ nữ khí tiết mà còn là chứng nhân cho tinh thần trọng nghĩa, trọng lễ, trọng trung hiếu của dân tộc.

Điều đặc biệt ở nơi này là lễ giỗ Bích Châu phu nhân tổ chức đều đặn vào ngày 12 tháng 2 âm lịch hằng năm. Lễ hội không cầu kỳ phô trương mà trang trọng, đậm bản sắc dân gian. Những nghi thức tế lễ cổ xưa được gìn giữ nguyên vẹn, những câu chuyện về bà lại được các bậc cao niên truyền lại cho lớp trẻ, như ngọn lửa nhỏ không tắt giữa lòng người Kỳ Anh.

Đền cũng là nơi lưu giữ nhiều hiện vật quý giá: những tấm bia đá khắc chữ Nho kể lại công đức bà, những đồ tế lễ, tráp sơn son thếp vàng, bộ long ngai bài vị… Tất cả là những tư liệu sống động cho người hôm nay và mai sau tìm hiểu về một giai đoạn lịch sử nhiều biến động.

Khát vọng giữ gìn hồn cốt tiền nhân

Ngày nay, giữa dòng chảy hối hả của đời sống hiện đại, đền Bích Châu vẫn là điểm tựa tâm linh cho bao người con xứ biển. Người ta về với đền để tìm sự bình yên, để lắng nghe câu chuyện về một người đàn bà đã lấy cái chết làm lời khuyên răn hậu thế.

Hà Tĩnh đang từng bước bảo tồn, tôn tạo di tích này như một cách tri ân tiền nhân. Tuy nhiên, hơn cả những hạng mục trùng tu, chính cách ứng xử của con người hôm nay với di sản mới là điều quan trọng nhất. Bởi lẽ, mỗi ngọn cây, viên đá nơi đây đều thấm đẫm hồn cốt của bao thế hệ vun đắp.

Đền Bích Châu - Chế Thắng phu nhân không chỉ là một ngôi đền, mà là biểu tượng của lòng trung trinh, của trí tuệ và nghĩa khí. Giữa đất trời Kỳ Anh, đền như cánh cửa nối liền quá khứ với hiện tại, nhắc nhở con người hôm nay về những giá trị vĩnh hằng của lịch sử và đạo lý làm người.

THANH HOA