Hội nghị thượng đỉnh Bộ tứ 2024: Chia tay để tiếp nối

Các nhà lãnh đạo Nhóm Đối thoại An ninh bốn bên (Quad) gặp nhau tại Tokyo, Nhật Bản tháng 5.2022. Ảnh: Indian prime minister's Office/Wikipedia

Đón tiếp tại quê nhà

Hội nghị thượng đỉnh sẽ đánh dấu cuộc gặp trực tiếp lần thứ tư của ông Joe Biden với Thủ tướng Australia Anthony Albanese, Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi và Thủ tướng Nhật Bản Fumio Kishida. Ban đầu hội nghị dự kiến tổ chức tại Ấn Độ, song sau đó đã được chuyển đến Mỹ để phù hợp với lịch trình các nhà lãnh đạo thế giới tham dự khóa họp 79 Đại hội đồng Liên Hợp Quốc tại thành phố New York.

Quyết định đăng cai cuộc gặp với sự hiện diện của các nhà lãnh đạo Australia, Ấn Độ và Nhật Bản tại Wilmington thay vì New York, phản ánh cách tiếp cận ngoại giao mang tính cá nhân của ông Joe Biden, thể hiện cam kết chắc nịch của ông trong việc duy trì và củng cố các liên minh của Mỹ trong chiến lược Ấn Độ Dương -Thái Bình Dương. Đây cũng là lần đầu tiên ông Joe Biden tiếp đón các nhà lãnh đạo thế giới tại quê nhà kể từ khi nhậm chức.

“Mỏ neo” quan trọng

Quad là quan hệ đối tác chiến lược giữa Mỹ, Nhật Bản, Ấn Độ và Australia, được cựu Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe đề xuất vào năm 2007 và đã phát triển thành một liên minh ngoại giao và quân sự quan trọng nhằm thúc đẩy một khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương tự do, cởi mở và toàn diện.

Bên cạnh việc hợp tác an ninh, Quad còn tham gia các cuộc tập trận quân sự chung, chia sẻ thông tin tình báo và các sáng kiến hợp tác để giải quyết các thách thức chung như khủng bố, các mối đe dọa an ninh mạng và viện trợ nhân đạo. Các hội nghị thượng đỉnh gần đây đã nêu bật những nỗ lực nhằm tăng cường khả năng phục hồi của chuỗi cung ứng và thúc đẩy các dự án cơ sở hạ tầng tiêu chuẩn cao trên khắp khu vực.

Nhóm cũng đóng vai trò quan trọng trong việc giải quyết các vấn đề sức khỏe toàn cầu, đặc biệt là trong đại dịch Covid-19. Các sáng kiến như Quan hệ đối tác vaccine đã tập trung vào việc cải thiện việc phân phối vaccine trên khắp Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương; đồng thời thúc đẩy sự hợp tác giáo dục, chẳng hạn như Học bổng Quad, hỗ trợ sinh viên từ các quốc gia thành viên theo đuổi các bằng cấp nâng cao về khoa học, công nghệ, kỹ thuật và toán học (STEM).

Chính quyền Biden đã nhấn mạnh tầm quan trọng của nhóm Bộ tứ kể từ năm 2021, định vị đây là một “mỏ neo” để giải quyết các thách thức an ninh ở khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương.

Sự chuẩn bị cho tương lai

Hội nghị thượng đỉnh diễn ra trong bối cảnh chỉ còn vài tuần nữa là tới cuộc bầu cử Tổng thống Mỹ, do đó ông Joe Biden và các nhà lãnh đạo đặt mục tiêu bảo đảm tương lai của nhóm vẫn đi đúng hướng. Các quan chức đang xúc tiến để nhóm vẫn là ưu tiên chính sách đối ngoại lưỡng đảng tại Mỹ, trong đó có việc tài trợ dài hạn từ ngân sách quốc gia và sự hỗ trợ của cơ quan lập pháp cho các sáng kiến của nhóm.

Bất chấp việc ông Joe Biden sắp rời nhiệm sở vào tháng 1.2025, Quad vẫn được kỳ vọng sẽ tồn tại lâu dài. Một vị quan chức giấu tên cho biết: “Mặc dù Bộ tứ là nền tảng cho di sản Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương của Tổng thống Joe Biden, nhưng nhóm đang trở thành một thể chế sẽ tiếp tục định hình bối cảnh địa chính trị của khu vực”. Đặc biệt, hội nghị này cũng sẽ là lời tạm biệt tới Thủ tướng Nhật Bản Fumio Kishida, người sẽ từ chức sau khi quyết định không tái tranh cử Chủ tịch đảng Dân chủ tự do (LDP) cầm quyền; song người kế nhiệm của ông Kishida dự kiến sẽ duy trì cam kết đầy đủ của Nhật Bản đối với nhóm.

Cách tiếp cận của ông Joe Biden đối với nhóm mang tính cá nhân sâu sắc, được hình thành từ niềm tin lâu dài của ông vào việc thúc đẩy mối quan hệ chặt chẽ với các nhà lãnh đạo nước ngoài. Khi chuyển trọng tâm sang chính sách đối ngoại trong những tháng cuối cùng nhiệm kỳ, ông Biden dự kiến sẽ tiếp tục hợp tác với các đối tác quốc tế, với lịch tham dự các Hội nghị Thượng đỉnh G20 tại Brazil và Diễn đàn Hợp tác kinh tế châu Á - Thái Bình Dương (APEC) tại Peru vào tháng 11 tới.

Thêm vào đó, đội ngũ của ông cũng đang tính đến đến các chuyến đi đến Đức và châu Phi, cùng với cuộc đối thoại đang diễn ra với Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình. Căng thẳng với Trung Quốc, đặc biệt liên quan đến các liên minh của Mỹ ở Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương, vẫn là vấn đề trọng tâm khi ông Biden tìm cách củng cố di sản của mình trong ngoại giao toàn cầu.

Mục tiêu và kỳ vọng

Trọng tâm của hội nghị thượng đỉnh sẽ là củng cố các quan hệ đối tác hiện có, các nhà lãnh đạo cũng sẽ hướng tới mục tiêu mang lại kết quả hữu hình trên nhiều lĩnh vực, tập trung vào việc củng cố hợp tác trong lĩnh vực y tế, cứu trợ thiên tai và an ninh hàng hải - những lĩnh vực mà nhóm đã đạt được những bước tiến đáng kể. Các quan chức cấp cao cho biết, các mục tiêu cụ thể từ hội nghị thượng đỉnh dự kiến sẽ bao gồm một sáng kiến quan trọng về y tế toàn cầu và an ninh y tế, hợp tác nhân đạo và các nỗ lực hơn nữa nhằm tăng cường Đối tác Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương về Nhận thức trong Lĩnh vực Hàng hải (IPMDA).

Phó thư ký báo chí Karine Jean-Pierre cho biết, hội nghị lần này sẽ tập trung vào việc củng cố sự hội tụ chiến lược giữa các quốc gia, thúc đẩy tầm nhìn chung về một khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương tự do và rộng mở, cũng như mang lại những lợi ích cụ thể cho các đối tác ở Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương trong các lĩnh vực trọng điểm. Thêm vào đó, các nhà lãnh đạo nhóm Bộ tứ sẽ xem xét lại những tiến bộ mà Quad đã đạt được trong một năm qua và đặt ra chương trình nghị sự cho năm tới, để hỗ trợ các quốc gia trong khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương đạt được các mục tiêu và nguyện vọng phát triển của họ.

Phát ngôn viên Hội đồng An ninh Quốc gia Mỹ (NSC) John Kirby cho biết: “Tổng thống Joe Biden sẽ gặp riêng từng lãnh đạo, và sau đó họp lại trong một phiên họp toàn thể để cùng thảo luận về việc mở rộng hợp tác trên một loạt các vấn đề cực kỳ quan trọng”.

Hơn nữa, trong bối cảnh Mỹ chuẩn bị cho cuộc bầu cử quan trọng vào tháng 11 tới, các nhà lãnh đạo thế giới sẽ theo dõi chặt chẽ để xem liệu những nỗ lực của ông Joe Biden nhằm củng cố các liên minh trong khu vực có được tiếp tục trong chính quyền tiếp theo hay không, dù Phó Tổng thống Kamala Harris hay cựu Tổng thống Donald Trump lên nắm quyền vào năm 2025. Và với việc ông Kishida từ chức và ông Biden sắp mãn nhiệm, hội nghị thượng đỉnh sắp tới được xem là cuộc hội ngộ lần cuối cùng giữa các nhà lãnh đạo này trong khuôn khổ Bộ tứ. Cuộc gặp, như một lời chia tay cá nhân nhưng cũng nhằm đặt nền móng để cho sự tiếp nối giữa các thế hệ lãnh đạo khác của nhóm. Dự kiến, hội nghị thượng đỉnh tiếp theo sẽ do Ấn Độ đăng cai vào năm 2025.

Châu Anh