Hồi chuông cảnh tỉnh

BĐBP Bình Định kiểm tra tàu cá trước khi ra khơi đánh bắt hải sản. Ảnh: Công Cường

Năm 2024, ngành nông, thủy sản Việt Nam vươn mình mạnh mẽ, mang về gần 4,5 tỷ USD từ Liên minh châu Âu (EU) - tăng 25% so với năm 2023 và 55% so với năm 2020. Thành tựu ấy như những ngọn gió mát lành thổi qua cánh đồng lúa, ruộng tôm. Nhưng niềm vui chưa kịp trọn vẹn thì bóng mây cảnh báo đã kéo đến: 114 lần EC giơ “thẻ vàng” vì dư lượng hóa chất và kháng sinh, gấp đôi năm trước. Sang năm 2025, chỉ trong hai tháng đầu, 16 cảnh báo nữa xuất hiện.

Một thực tế đáng lo ngại là xuất khẩu tăng, vi phạm cũng leo thang. Đây là thực trạng được mổ xẻ tại một hội nghị trực tuyến gần đây về an toàn thực phẩm theo chuẩn EU. Nhưng liệu chúng ta có thể nhún vai cho qua, coi đó là “cái giá phải trả” khi vươn ra biển lớn? Chắc chắn là không, bởi lẽ, trong cuộc đua toàn cầu, nơi các thị trường lớn dựng lên những hàng rào tiêu chuẩn ngày càng cao, sự cẩu thả chẳng khác nào tự vác đá ghè chân mình. Hậu quả không chỉ là những lô hàng bị trả về mà còn là viễn cảnh thị trường đóng sập, cuốn trôi giấc mơ của hàng triệu nông dân đang cày sâu cuốc bẫm bên luống cày của mình.

Câu chuyện sầu riêng đầu năm 2025 là một “vết cắt đau”: Cuối năm 2024, Trung Quốc phát hiện hóa chất độc hại bị cấm trong sầu riêng Thái Lan và từ ngày 10/1/2025, sầu riêng Việt Nam cũng bị cuốn vào vòng xoáy kiểm soát. Mỗi lô hàng giờ đây cần giấy chứng nhận từ phòng xét nghiệm được phê duyệt - một yêu cầu bất ngờ khiến doanh nghiệp Việt lao đao. Kết quả: Xuất khẩu sầu riêng sang Trung Quốc tụt dốc thê thảm, chỉ đạt 3.500 tấn từ đầu năm đến giữa tháng 2, giảm 80% so với cùng kỳ. Giá sầu riêng rơi tự do từ 230.000 đồng/kg xuống 90.000 đồng/kg, hàng loạt container trị giá hàng tỷ đồng phải quay đầu, như những con thuyền lạc lối giữa cơn bão.

Nhưng sóng gió không dừng ở sầu riêng. Từ EU đến Trung Quốc, các cảnh báo đều vẽ nên một bức tranh u ám: Nông dân chưa tuân thủ nghiêm ngặt quy định về thuốc bảo vệ thực vật, trong khi chuỗi cung ứng lỏng lẻo như sợi dây chùng, dễ đứt. Dù mã số vùng trồng đã được phân cấp, nhiều địa phương chỉ mải mê mở rộng diện tích mà quên giăng lưới giám sát. Hệ quả là những lô hàng “mù mờ” vẫn trôi ra biển lớn, chỉ để rồi bị nước nhập khẩu thẳng tay xua đuổi, kéo theo nguy cơ bị siết chặt hoặc cấm cửa hoàn toàn.

Rõ ràng, để giữ vững tăng trưởng xuất khẩu, chúng ta cần hành động ngay. Mở cửa thị trường là hành trình gian khó, giữ vững nó lại là thử thách khắc nghiệt hơn. Những cảnh báo nói trên không chỉ là “tiếng còi réo” mà còn là dịp để nhìn lại và đổi thay. Nếu chần chừ, chỉ vài con sóng ngầm vi phạm cũng đủ nhấn chìm cả con tàu nông sản, đẩy hàng triệu nông dân và doanh nghiệp vào cơn lốc thiệt hại. Cần lấy chất lượng làm ngọn cờ đầu, làm ăn nghiêm túc không chỉ vì túi tiền mà còn vì danh dự quốc gia. Thị trường không chờ ai, cơ hội cũng chẳng gõ cửa nhiều lần. Giờ là lúc chúng ta phải bắt tay vào việc “gieo mầm” cho tương lai, trước khi cánh cửa khép lại.

Thái Bình