Hội chứng Carcinoid: Nguyên nhân, triệu chứng, cách điều trị và phòng tránh

1. Tổng quan hội chứng Carcinoid

U carcinoid hầu như không có triệu chứng hoặc rất ít, đa số khi xuất hiện triệu chứng thì bệnh đã vào giai đoạn muộn.Hội chứng này là do các chất hoạt mạch (bao gồm serotonin, bradykinin, histamine, prostaglandin, hormone polypeptide) do khối u tiết ra, điển hình là khối u thần kinh nội tiết đường ruột di căn.

Hội chứng Carcinoid xảy ra ở những bệnh nhân có khối u carcinoid. Đây là một dạng ung thư hiếm gặp và tiến triển chậm.

U carcinoid có bản chất là khối u thần kinh nội tiết. Khối u này có thể xuất hiện ở hầu hết các bộ phận trong cơ thể nhưng tỷ lệ xuất hiện cao nhất là ở hệ tiêu hóa và hô hấp. Khi đến giai đoạn cuối, khối u có thể tiết vào máu một số chất có bản chất là các hormon, các hormon này sẽ tác động lên cơ thể, gây nên các triệu chứng ở nhiều cơ quan, các triệu chứng này gộp lại thành hội chứng Carcinoid.

Không phải tất cả các khối u carcinoid đều gây nên hội chứng carcinoid, chỉ một số ít khối u có tiết ra các hormon và gây triệu chứng. Tỉ lệ mắc hội chứng carcinoid ở người lớn tuổi và nữ giới nhiều hơn.

2. Nguyên nhân hội chứng Carcinoid

Hội chứng carcinoid thường gặp ở những bệnh nhân có khối u carcinoid phát triển từ tế bào nội tiết thần kinh. Các khối u thần kinh nội tiết hoạt động nội tiết (NET) của hệ thống nội tiết hoặc cận tiết ngoại vi lan tỏa tạo ra nhiều loại amin và polypeptide khác nhau với các triệu chứng và dấu hiệu tương ứng, bao gồm cả hội chứng carcinoid.

Hội chứng carcinoid thường do các NET hoạt động nội tiết phát triển từ các tế bào thần kinh nội tiết và sản sinh serotonin. Tuy nhiên, nó có thể xảy ra do các khối u thần kinh nội tiết ở những nơi khác trong đường tiêu hóa tuyến tụy, phế quản hoặc hiếm khi là tuyến sinh dục.

NET sản sinh serotonin ở ruột thường không gây ra hội chứng carcinoid, trừ khi xảy ra di căn ở gan do các sản phẩm trao đổi chất do khối u giải phóng nhanh chóng bị phá hủy bởi máu và men gan trong tuần hoàn cửa NET đường ruột hiếm gặp, chỉ lây lan trong ổ bụng có thể chảy trực tiếp vào hệ tuần hoàn hoặc hệ bạch huyết và gây ra các triệu chứng.

3. Triệu chứng hội chứng Carcinoid

Triệu chứng da niêm mạc:

Đỏ da, chủ yếu vùng mặt và cổ ngực. Tình trạng này có thể xuất hiện tự nhiên hoặc sau căng thẳng, sử dụng đồ uống có cồn.
Tổn thương da: da vùng mặt có tình trạng giãn mao mạch và tĩnh mạch thành hình mạng nhện, có màu đỏ tím. Các búi giãn thường xuất hiện vùng mũi và môi trên.

Triệu chứng tiêu hóa: triệu chứng xuất hiện phụ thuộc vào ví trí khối u ở đường tiêu hóa.

Khối u ở dạ dày: bệnh nhân thường có triệu chứng đau bụng.
Khối u ở ruột non và đại tràng: bệnh nhân thường có triệu chứng đau bụng, rối loạn nhu động ruột, có thể tắc ruột.
Khối u ở trực tràng: thường gây đau bụng vùng hạ vị, đại tiện ra máu.

Triệu chứng hô hấp: thường xuất hiện nếu khối u carcinoid tại phổi. Các triệu chứng thường gặp là khó thở, thở rít. Bệnh nhân có thể có viêm phổi tái phát nhiều lần, đau ngực, ho ra máu.

Triệu chứng tim mạch: tim đập nhanh.

4. Chẩn đoán và điều trị hội chứng Carcinoid

Việc tiên lượng với các bệnh nhân mắc hội chứng carcinoid chủ yếu dựa trên tiên lượng của khối u đã gây nên hội chứng này. Đa số các khối u carcinoid tiến triển chậm, tiên lượng sống phụ thuốc vào vị trí, mức độ di căn của khối u.

Các bác sĩ sẽ tiến hành xét nghiệm 5-hydroxyindoleacetic axit trong nước tiểu. Đây là chất chuyển hóa của Serotonon. Việc định lượng Serotonin hầu như không thể tiến hành được do serotonin bị chuyển hóa rất nhanh.

Việc điều trị hội chứng carcinoid bao gồm điều trị liên quan đến khối u và điều trị làm giảm triệu chứng lâm sàng của hội chứng carcinoid.

Đó là áp dụng cácphương pháp:

Phẫu thuật cắt bỏ khối u. Nếu khối u đã di căn thì phương pháp chủ yếu là làm nhỏ khối u và hạn chế quá trình tiến triển.
Nút mạch.
Điều trị bằng sóng có tần số Radio (RFA).
Ngoài ra, việc điều trị bằng hóa chất cũng có tác dụng làm giảm kích thước khối u.

Hội chứng Carcinoid có liên quan đến các khối u thần kinh nội tiết.

5. Chế độ sinh hoạt và phòng ngừa hội chứng Carcinoid

Hội chứng Carcinoid có liên quan đến các khối u thần kinh nội tiết và vì không có cách nào để ngăn ngừa NET nên không có cách nào để ngăn ngừa các triệu chứng của nó.

Tuy nhiên những thói quen sinh hoạt có thể giúp bạn hạn chế diễn tiến của hội chứng Carcinoid:

Chế độ sinh hoạt và nghỉ ngơi lành mạnh.
Tái khám ngay khi có các triệu chứng mới hoặc có dấu hiệu nặng hơn.
Tham khảo ý kiến chuyên gia dinh dưỡng để có chế độ ăn phù hợp nhất trong từng giai đoạn bệnh của bản thân.
Làm giảm các triệu chứng chính của hội chứng Carcinoid là cơn bốc hỏa, thở khò khè và tiêu chảy bằng cách hít thở sâu, tập các bài tập thư giãn, thiền, yoga. Tránh uống rượu, hút thuốc lá, hãy cố gắng bỏ thuốc lá.
Uống nhiều nước ít nhất 2,5 lít/ngày để ngăn ngừa mất nước. Bổ sung vitamin và khoáng chất.

Bs. Trần Bình