Hoàn thiện Bộ tiêu chí quốc gia xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2026-2030:Hướng tới xây dựng nông thôn hiện đại

Tiếp tục triển khai trong giai đoạn 2026-2030, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã xây dựng Bộ tiêu chí quốc gia xây dựng nông thôn mới và lấy ý kiến các địa phương, cơ quan liên quan với tinh thần “ít tiêu chí hơn, chất lượng cao hơn”, hướng tới xây dựng nông thôn hiện đại. Là địa phương dẫn đầu cả nước về xây dựng nông thôn mới, Hà Nội đang chủ động nghiên cứu, đề xuất cách tiếp cận phù hợp để triển khai hiệu quả bộ tiêu chí trong giai đoạn tới.

Diện mạo nông thôn mới khang trang tại xã Quang Minh (thành phố Hà Nội). Ảnh: Quang Thái

Tiêu chí, nội dung toàn diện và bao trùm

Theo dự thảo, Bộ tiêu chí quốc gia xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2026-2030 gồm 10 tiêu chí với nội dung toàn diện hơn, bao trùm các lĩnh vực: Quy hoạch; hạ tầng kinh tế - xã hội; phát triển kinh tế nông thôn; đào tạo nguồn nhân lực nông thôn; văn hóa, giáo dục, y tế; giảm nghèo và an sinh xã hội; khoa học công nghệ và chuyển đổi số; môi trường; xây dựng hệ thống chính trị và hành chính công; tiếp cận pháp luật và an ninh, quốc phòng. So với giai đoạn 2021-2025, số tiêu chí được tinh giản nhưng yêu cầu cao hơn.

Điểm nổi bật được xác định của bộ tiêu chí mới trong phát triển nông thôn là tiêu chí quy hoạch, yêu cầu các xã phải có quy hoạch chung được phê duyệt, được công bố công khai; có quy hoạch chi tiết xây dựng khu trung tâm xã hoặc quy hoạch chi tiết xây dựng điểm dân cư mới; có quy chế quản lý kiến trúc điểm dân cư nông thôn tại trung tâm xã được phê duyệt hoặc tích hợp trong quy hoạch chung xã.

Đối với tiêu chí về hạ tầng kinh tế - xã hội, bộ tiêu chí mới đề cập rõ hơn các yêu cầu định lượng: Hệ thống đường giao thông trên địa bàn xã bảo đảm kết nối và được bảo trì hằng năm; trong đó hệ thống đường xã đạt chuẩn theo quy hoạch, ít nhất 50% số ki lô mét đường xã được trồng cây xanh dọc tuyến; đường thôn, ngõ, xóm được cứng hóa và bảo đảm sáng - xanh - sạch - đẹp…

Đối với phát triển kinh tế nông thôn, bộ tiêu chí yêu cầu tốc độ tăng thu nhập bình quân đầu người đạt từ 9,5% đến 12%/năm; xã có vùng nguyên liệu tập trung đối với cây trồng, vật nuôi chủ lực được chứng nhận chất lượng gắn với chế biến và tiêu thụ sản phẩm; có mô hình tổ chức sản xuất theo hướng kinh tế xanh, tuần hoàn… Bộ tiêu chí cũng chú trọng đến đào tạo nguồn nhân lực nông thôn, yêu cầu tỷ lệ lao động qua đào tạo có bằng cấp, chứng chỉ trên địa bàn chiếm từ 30% trở lên...

Theo Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Trần Thanh Nam, dự thảo Bộ tiêu chí quốc gia về nông thôn mới giai đoạn 2026-2030 sẽ phân thành 3 nhóm theo điều kiện phát triển của từng xã. Nhóm 1 là xã liền kề đô thị hiện hữu có định hướng phát triển thành đô thị, tỷ trọng nông nghiệp dưới 10%; nhóm 2 là xã trung bình; nhóm 3 là xã nghèo, vùng dân tộc thiểu số, miền núi… Cách tiếp cận này giúp các địa phương tự xác định mục tiêu phù hợp, tránh cào bằng, đồng thời phát huy lợi thế vùng miền. UBND tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương căn cứ vào tiêu chí chung để quy định tiêu chí của địa phương mình phù hợp với thực tiễn. Các tỉnh, thành phố cũng được chủ động rà soát, xác định các xã theo từng nhóm để ban hành và chỉ đạo thực hiện xây dựng xã nông thôn mới. Đồng thời, căn cứ đặc thù của địa phương để xây dựng tiêu chí xây dựng xã nông thôn mới hiện đại ở nơi có điều kiện…

Bảo đảm bám sát thực tiễn

Chăm sóc hoa lan ứng dụng công nghệ cao tại xã Tam Hưng. Ảnh: Quang Thái

Là địa phương đi đầu trong phong trào xây dựng nông thôn mới, thành phố Hà Nội hiện có 100% số xã đạt chuẩn nông thôn mới, nhiều xã trước khi thực hiện mô hình chính quyền địa phương 2 cấp (ngày 1-7-2025) đã đạt chuẩn nâng cao và kiểu mẫu. Trên nền tảng đó, thành phố đã chủ động nghiên cứu, góp ý vào bộ tiêu chí giai đoạn 2026-2030, phấn đấu trở thành địa phương tiên phong xây dựng nông thôn mới kiểu mẫu, hiện đại, văn minh.

Phó Chánh Văn phòng chuyên trách Văn phòng điều phối Chương trình xây dựng nông thôn mới Hà Nội Ngọ Văn Ngôn cho biết, căn cứ theo định hướng của Trung ương là trao quyền cho địa phương ban hành tiêu chí cụ thể trên cơ sở Bộ tiêu chí quốc gia, Hà Nội dự kiến chia các xã thành 3 nhóm. Nhóm 1 là các xã liền kề đô thị khoảng 18 xã (thuộc 5 huyện phấn đấu lên quận trước khi thực hiện mô hình chính quyền địa phương 2 cấp); nhóm 3 là các xã miền núi, vùng dân tộc thiểu số, như: Ba Vì, Yên Bài, Suối Hai, Yên Xuân...; nhóm 2 là các xã còn lại. Căn cứ điều kiện cụ thể, thành phố sẽ xây dựng Bộ tiêu chí chi tiết cho từng nhóm, bảo đảm bám sát thực tiễn và đồng bộ trong triển khai. Từ việc phân định này, mỗi nhóm xã sẽ có tiêu chí thực hiện riêng, phù hợp nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội của địa phương, bảo đảm tỷ lệ đạt chuẩn không thấp hơn quy định của Trung ương. Song song, Hà Nội sẽ xây dựng Bộ tiêu chí xã nông thôn mới hiện đại, trước hết áp dụng ở nhóm 1 gắn với phát triển đô thị.

Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội cũng đề nghị, Bộ Nông nghiệp và Môi trường nghiên cứu, tham mưu Thủ tướng Chính phủ ban hành Bộ tiêu chí xã nông thôn mới hiện đại, bảo đảm tính thống nhất trên cả nước; đồng thời quy định mức tối thiểu đối với từng nhóm xã, tránh tình trạng địa phương xây dựng tiêu chí chênh lệch quá lớn, không phản ánh thực chất kết quả xây dựng xã nông thôn mới hiện đại. Việc hoàn thiện và áp dụng Bộ tiêu chí quốc gia xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2026-2030 sẽ giúp Hà Nội tiếp tục giữ vững vai trò tiên phong, xây dựng nông thôn Thủ đô phát triển toàn diện, hiện đại, xanh, sạch, đẹp, mang bản sắc riêng của vùng đất nghìn năm văn hiến.

Nguyễn Mai