Hệ thống 'Vòm Vàng' bao trùm nước Mỹ của ông Trump: Có khả thi về mặt chiến lược và kinh tế?

Mới chỉ dừng ở khái niệm

Các quan chức quân sự Mỹ đang chạy đua để phát triển một hệ thống phòng thủ tên "Golden Dome" có thể bảo vệ toàn bộ đất nước khỏi các cuộc tấn công bằng tên lửa tầm xa. Nhà Trắng đã thông báo rằng đây là một trong những ưu tiên hàng đầu của Tổng thống Donald Trump về mặt quân sự, nên không cần phải tiết kiệm ngân sách.

"Golden Dome" (Vòm Vàng) là nỗ lực của chính quyền Trump nhằm đổi tên những kế hoạch mơ hồ về việc phát triển một hệ thống phòng thủ tên lửa tương tự như Iron Dome (Vòm Sắt) của Israel.

Vào thời điểm Lầu Năm Góc đang tìm cách cắt giảm ngân sách, chính quyền Trump đã ra lệnh cho các quan chức quân sự đảm bảo rằng nguồn tài trợ trong tương lai cho "Golden Dome" được nêu rõ trong các ước tính ngân sách mới cho giai đoạn 2026 đến 2030. Tuy nhiên, bản thân hệ thống này vẫn chưa được xác định ngoài tên gọi của nó.

"Hiện tại, Golden Dome thực sự chỉ là một ý tưởng", một nguồn tin quen thuộc với các cuộc thảo luận nội bộ về dự án cho biết, đồng thời nói thêm rằng có thể có công nghệ đang được triển khai, nếu được mở rộng quy mô, có thể áp dụng cho dự án này. Nhưng cho đến nay các cuộc thảo luận chỉ mang tính khái niệm.

Nguồn tin này cho biết thêm rằng điều đó khiến việc dự đoán chi phí trong tương lai gần như là không thể, mặc dù có khả năng sẽ tốn hàng tỷ USD để xây dựng và bảo trì nó.

Ông Trump đã nhiều lần nhấn mạnh rằng Mỹ cần một chương trình phòng thủ tên lửa tương tự như Vòm Sắt của Israel, nhưng các hệ thống này lại khác biệt hoàn toàn về quy mô. Xét trên thực tế, việc so sánh như vậy là rất khập khiễng.

Một người lính Israel ngồi trước một khẩu đội hệ thống phòng không Iron Dome gần Jerusalem vào ngày 15/4/2024. Ảnh: AFP.

Israel “rất nhỏ” nên không thể so sánh

Hệ thống phòng thủ tên lửa Vòm Sắt của Israel bảo vệ một cách có chọn lọc các khu vực đông dân khỏi các mối đe dọa tầm ngắn ở một quốc gia có diện tích chỉ bằng bang New Jersey của Mỹ. Trong khi đó, ông Trump muốn hệ thống Vòm Vàng phải là một hệ thống phòng thủ tên lửa trên không gian có khả năng bảo vệ toàn bộ lãnh thổ Mỹ khỏi các tên lửa đạn đạo và siêu thanh tiên tiến.

Một điều nữa là, "Israel rất nhỏ", nguồn tin quen thuộc với các cuộc thảo luận nội bộ đang diễn ra về dự án Vòm Vàng cho biết. "Vì vậy, việc bao phủ Israel bằng những thứ như radar và kết hợp các tên lửa đánh chặn di động và cố định là hoàn toàn khả thi".

"Bạn sẽ làm điều đó như thế nào ở Mỹ? Bạn không thể chỉ làm điều đó ở biên giới và bờ biển, vì tên lửa đạn đạo liên lục địa có thể tái nhập bầu khí quyển bên trên vùng trời Kansas", một đoạn thảo luận có nội dung.

Tuy nhiên, ông Trump vẫn ban hành một sắc lệnh hành pháp trong tuần đầu tiên nhậm chức, yêu cầu Bộ trưởng Quốc phòng Pete Hegseth đệ trình kế hoạch phát triển và triển khai lá chắn phòng thủ tên lửa thế hệ tiếp theo trước ngày 28/3.

Và một quan chức cấp cao của Lầu Năm Góc đã nhấn mạnh vào đầu tuần này rằng công việc đó đang được tiến hành.

"Nhất quán với việc bảo vệ quê hương và theo lệnh hành pháp của Tổng thống Trump, chúng tôi đang làm việc với cơ sở công nghiệp và xem xét những thách thức về chuỗi cung ứng liên quan đến việc dựng lên Vòm Vàng", Steven J. Morani, hiện đang đảm nhiệm nhiệm vụ của Thứ trưởng Quốc phòng phụ trách mua sắm và duy trì, cho biết trong tuần này.

Đồng thời, các quan chức Lầu Năm Góc đã sắp xếp lại đề xuất ngân sách năm 2026 của Bộ Quốc phòng để đáp ứng các ưu tiên của ông Hegseth, được nêu trong bản ghi nhớ gửi cho các nhà lãnh đạo cấp cao vào tuần trước. Bản ghi nhớ này chỉ đạo cụ thể ban lãnh đạo Lầu Năm Góc tập trung vào việc tăng cường phòng thủ tên lửa thông qua hệ thống Vòm Vàng mà ông Trump đề xuất.

"Có một quá trình phân tích nghiêm ngặt đang được tiến hành để xem xét lại ngân sách", ông Morani nói thêm. "Đây là thông lệ tiêu chuẩn đối với bất kỳ chính quyền mới nào nhậm chức".

Các hệ thống NASAMS được phân bố khắp khu vực thủ đô của nước Mỹ. Ảnh: Kongsberg.

“Không thể bảo vệ mọi thứ”

Nhưng vẫn chưa rõ Lầu Năm Góc sẽ yêu cầu bao nhiêu tiền cho dự án Vòm Vàng của ông Trump trong đề xuất ngân sách của mình, hoặc các quan chức sẽ xác định số tiền tài trợ cần thiết như thế nào?

Chuẩn đô đốc đã nghỉ hưu Mark Montgomery tin rằng việc tạo ra một hệ thống phòng thủ tên lửa đạn đạo có thể khả thi trong 7-10 năm, nhưng ngay cả như vậy, nó vẫn sẽ có những hạn chế nghiêm trọng, có khả năng chỉ bảo vệ được các tòa nhà liên bang quan trọng và các thành phố lớn.

"Bạn càng muốn nó gần 100% thì nó sẽ càng tốn kém", ông Montgomery, giám đốc cấp cao của Trung tâm Đổi mới Công nghệ và Không gian mạng tại Quỹ Bảo vệ Dân chủ, cho biết.

Một hệ thống toàn diện sẽ yêu cầu các bộ vệ tinh khác nhau để liên lạc, phát hiện tên lửa đang bay tới và phóng tên lửa đánh chặn, ông Montgomery nói. Ông cho biết những loại hệ thống đó đều là các dự án dài hạn, bởi vậy đòi hỏi các biện pháp phòng thủ hiện có để lấp đầy khoảng trống trong thời gian chờ đợi hoàn thiện.

"Bạn phải có trách nhiệm ở đây", Montgomery nói. "Bạn sẽ không thể bảo vệ mọi thứ bằng những tên lửa trên mặt đất này. Chúng bảo vệ một vòng tròn xung quanh chúng, nhưng không lớn".

Tổng thống Ronald Reagan phát biểu trước toàn quốc về Sáng kiến Phòng thủ Chiến lược năm 1983. Ảnh: Getty.

“Mỏ vàng” cho các công ty vũ khí

Các nhà sản xuất vũ khí của Mỹ đã ngửi thấy mùi tiền từ dự án này. Cơ quan Phòng thủ Tên lửa đã tổ chức Ngày Công nghiệp vào giữa tháng 2 để mời thầu đối với các công ty quan tâm đến việc giúp lập kế hoạch và xây dựng Vòm Vàng.

Cơ quan này đã nhận được hơn 360 bản tóm tắt bí mật và chưa được phân loại về các ý tưởng về cách lập kế hoạch và xây dựng hệ thống.

Lockheed Martin thậm chí còn đi xa hơn, tạo ra một trang web cực kỳ chi tiết về dự án Vòm Vàng, tuyên bố rằng nhà thầu quốc phòng lớn nhất thế giới có đủ "năng lực đã được chứng minh, thử nghiệm trong nhiệm vụ và thành tích tích hợp để đưa dự án này vào cuộc sống".

Vào những năm 1980, Tổng thống Ronald Reagan đã công bố Sáng kiến Phòng thủ Chiến lược nhằm tạo ra một hệ thống phòng thủ trên không gian chống lại tên lửa hạt nhân đạn đạo. Hệ thống này được đặt biệt danh một cách chế giễu là "Star Wars" (Chiến tranh giữa các vì sao) và tiêu tốn hàng chục tỷ USD để rồi cuối cùng bị hủy bỏ, do phải đối mặt với những rào cản kỹ thuật và kinh tế không thể vượt qua.

Hệ thống Vòm Vàng sẽ đòi hỏi một mạng lưới dày đặc các chiến đấu cơ đánh chặn. Ảnh: Getty.

Thách thức về kỹ thuật và kinh tế

Laura Grego, Giám đốc Nghiên cứu Cấp cao của Chương trình An ninh Toàn cầu tại Liên minh các Nhà khoa học Quan tâm, cho biết những thách thức tương tự vẫn tồn tại và đã được biết đến trong nhiều năm.

"Từ lâu người ta đã hiểu rằng việc phòng thủ chống lại một kho vũ khí hạt nhân tinh vi là không khả thi về mặt kỹ thuật và kinh tế", bà Grego cho hay.

Hệ thống phòng thủ tên lửa đạn đạo hiện tại của Mỹ được thiết kế để ngăn chặn một số lượng nhỏ tên lửa từ một quốc gia mà họ coi là địch thủ như Triều Tiên hoặc Iran. Hệ thống này dựa vào Hệ thống Phòng thủ Giai đoạn giữa Trên mặt đất (GMD), đã không vượt qua được gần một nửa số cuộc thử nghiệm, theo Hiệp hội Kiểm soát Vũ khí. Điều này khiến nó không có khả năng ngăn chặn một cuộc tấn công lớn từ Nga hoặc Trung Quốc.

Nhưng trong lệnh hành pháp của mình, ông Trump đã kêu gọi một hệ thống phức tạp và mạnh mẽ hơn nhiều – các máy bay đánh chặn được triển khai trên không gian có khả năng bắn hạ mục tiêu ngay sau khi phóng.

Theo Hiệp hội Vật lý Hoa Kỳ (APS), một hệ thống như vậy sẽ cần hàng nghìn máy bay đánh chặn trên quỹ đạo thấp của Trái đất chỉ để đánh chặn một vụ phóng tên lửa duy nhất của Triều Tiên. Một máy bay đánh chặn duy nhất trên quỹ đạo hầu như không bao giờ ở đúng vị trí và thời điểm để nhanh chóng đánh chặn một vụ phóng tên lửa đạn đạo, vì vậy cần có số lượng nhiều hơn theo cấp số nhân để đảm bảo phạm vi phủ sóng đầy đủ.

“Chúng tôi ước tính cần một mạng lưới gồm khoảng 16.000 tên lửa đánh chặn để cố gắng chống lại một loạt 10 tên lửa đạn đạo liên lục địa (ICBM) nhiên liệu rắn như Hwasong-18 của Triều Tiên”, APS viết trong một nghiên cứu hồi đầu tháng này.

Những vấn đề chưa dừng ở đó, Grego cho biết một hệ thống phòng thủ tên lửa trên không gian vẫn dễ bị tấn công bởi các hệ thống chống vệ tinh của đối phương từ các hệ thống trên mặt đất vốn có giá rẻ hơn nhiều.

Ở Biển Đỏ, Mỹ đã bắn hàng chục tên lửa đánh chặn trị giá hàng triệu USD vào máy bay không người lái và tên lửa của Houthi có giá chỉ bằng một phần nhỏ. Theo John Tierney, cựu nghị sĩ đảng Dân chủ, người đã tổ chức nhiều năm điều trần về phòng thủ tên lửa đạn đạo, tình trạng mất cân bằng tài chính trở nên tồi tệ hơn nhiều khi hệ thống này ở trong không gian.

“Đó là một trò đùa. Về cơ bản, đó là một trò lừa đảo”, ông Tierney nói thẳng thừng. Hiện là giám đốc điều hành của Trung tâm Kiểm soát Vũ khí và Không phổ biến Vũ khí hạt nhân, Tierney chỉ trích ông Trump vì "sẵn sàng chi hàng tỷ, hàng tỷ, hàng tỷ USD cho một thứ không hiệu quả".

Tên lửa đạn đạo liên lục địa Yars được phóng trong cuộc tập trận của lực lượng răn đe chiến lược tại Nga vào ngày 26/10/2022. Ảnh: Reuters.

Đối thủ có khả năng phản ứng

Khi Mỹ đổ tiền vào nghiên cứu và phát triển Vòm Vàng, các đối thủ của Mỹ có khả năng sẽ mở rộng kho vũ khí tên lửa đạn đạo của riêng họ để cố gắng đi trước.

Nhưng vì tên lửa đạn đạo tấn công rẻ hơn nhiều so với tên lửa đánh chặn cần thiết để ngăn chặn chúng, ông Tierney cho biết hệ thống Vòm Vàng sẽ nhanh chóng trở nên bất khả thi về mặt tài chính.

Các quan chức quân sự Mỹ cũng đang đánh giá cách mà Vòm Vàng có thể phá vỡ sự ổn định hiện tại do răn đe hạt nhân mang lại, theo nguồn tin quen thuộc với các cuộc thảo luận lập kế hoạch nội bộ liên quan đến dự án.

Nguồn tin cho biết ngày nay, biện pháp răn đe chính của Mỹ để ngăn chặn một quốc gia khác phát động đòn tấn công hạt nhân phủ đầu là khả năng tấn công trả đũa ngay cả sau khi chịu đựng một cuộc tấn công hạt nhân ban đầu.

“Nếu bạn thực hiện một điều gì đó khiến các đối thủ sở hữu vũ khí hạt nhân tin rằng là một biện pháp vô hiệu hóa kho vũ khí hạt nhân của họ, thì giờ bạn đã xóa bỏ sự ổn định răn đe, vì bạn đã cải thiện khả năng tấn công hạt nhân của Mỹ nhằm vào họ mà không bị trừng phạt”, nguồn tin nói thêm.

“Về mặt chiến lược, hệ thống này không có ý nghĩa gì cả. Về mặt kỹ thuật, nó không có ý nghĩa gì cả. Về mặt kinh tế, nó cũng không có ý nghĩa gì cả”, ông Tierney nói thêm.

Huyền Chi