Hay quên: Nguyên nhân, biểu hiện, cách điều trị và phòng bệnh

1. Nguyên nhân gây hay quên

Những nguyên nhân khiến người bệnh mắc chứng hay quên

Tuổi tác: Trong não có một hệ thống bán tín kiểm soát cảm xúc và ký ức. Theo thời gian, hệ thống này dần suy thoái khiến khả năng lưu giữ thông tin không còn như xưa.

Tổn thương não: Những tổn thương ở sọ não có thể làm thay đổi cấu trúc não, gây ra tình trạng hay quên. Các tổn thương bao gồm: đột quỵ, bệnh Alzheimer, bệnh động kinh, khối u, nhiễm khuẩn, ung thư, rối loạn tự miễn, chứng Wernicke-Korsakoff…
Bệnh lý ở não: Tình trạng viêm màng não, viêm não, teo vỏ não do di truyền hoặc bệnh lý thoái hóa,… có thể gây suy giảm chức năng của não, dẫn tới giảm khả năng ghi nhớ. Ngoài ra các bệnh lý mạn tính như tim mạch, phổi, gan, thận, bệnh tuyến giáp… có thể gây rối loạn trong cơ thể, khiến não không được cung cấp đủ oxy và dinh dưỡng, khiến trí nhớ suy giảm.
Tác dụng phụ của thuốc: Một số loại thuốc điều trị có tác dụng phụ là làm suy giảm trí nhớ. Ngoài ra thường xuyên dùng chất kích thích, nhất sử dụng quá liều cũng có thể gây ảnh hưởng đến trí nhớ.

Những tổn thương ở sọ não có thể làm thay đổi cấu trúc não, gây ra tình trạng hay quên.

Thiếu dinh dưỡng: Không được bổ sung đầy đủ dinh dưỡng, đặc biệt là vitamin B12 sẽ gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến khả năng ghi nhớ.
Căng thẳng, lo âu, hay trầm cảm: Áp lực công việc lớn, lo lắng về bệnh tật, căng thẳng kéo dài, stress, mất ngủ, khó ngủ... có thể ảnh hưởng đến trí nhớ và sự tập trung.
Chấn thương: Các chấn thương có thể gây mất trí nhớ tạm thời hoặc dài hạn.

2. Triệu chứng hay quên

Chứng hay quên không chỉ là vấn đề của người cao tuổi mà còn ngày càng xuất hiện phổ biến ở những người trẻ tuổi. Mặc dù có thể ảnh hưởng đến bất kỳ ai, một số nhóm đối tượng đặc biệt sau đây lại có nguy cơ cao hơn:

Người bị tổn thương não bộ do trải qua chấn thương vùng đầu.
Người thường xuyên sử dụng chất kích thích.
Người mắc chứng động kinh
Người làm việc trong môi trường căng thẳng và mệt mỏi.

Việc quên tạm thời những chi tiết nhỏ có thể không đáng lo ngại, nhưng nếu tình trạng này diễn ra thường xuyên sẽ ảnh hưởng đến cuộc sống hàng ngày và là dấu hiệu của các bệnh lý về trí nhớ. Dưới đây là những dấu hiệu rõ ràng cần chú ý để nhận biết sớm bệnh hay quên:

Thường quên các thông tin như ngày tháng, lịch hẹn, tên của người quen dù vừa mới tiếp xúc.
Mất phương hướng trong không gian quen thuộc, bị lạc ngay tại nhà riêng hoặc văn phòng.
Cảm giác não bộ "mờ mịt" làm bạn không thể tập trung vào công việc, học tập.
Nhầm lẫn khi xử lý thông tin kể cả trong các tình huống đơn giản.
Tình trạng này làm suy giảm khả năng suy nghĩ thấu đáo, khiến người bệnh chần chừ, lúng túng khi phải đưa ra quyết định quan trọng.
Việc thực hiện các công việc hàng ngày trở nên khó khăn hơn như nấu ăn, tìm kiếm từ ngữ để diễn đạt.
Lơ đãng, thường xuyên để quên đồ đạc như chìa khóa, điện thoại ở những nơi không nhớ rõ.

3. Hay quên có lây không?

Hay quên do nhiều nguyên nhân trong đó có tuổi già, tổn thương não bộ, căng thẳng, thiếu ngủ...vì vậy hay quên không phải là bệnh lây nhiễm nên không lây.

4. Phòng ngừa hay quên

Để bảo vệ trí não cũng như trí nhớ tốt hơn thì bạn cần lưu ý vài vấn đề sau:

Tránh làm việc quá tải và nên sắp xếp thời gian nghỉ ngơi hợp lý hơn. Thói quen làm việc quá áp lực là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây ảnh hưởng không nhỏ cho trí nhớ.
Hạn chế thiếu ngủ. Ngủ ít khiến các tế bào não không được phục hồi đầy đủ nên trí nhớ bị gây hại ít nhiều.
Hạn chế ôm quá nhiều việc cùng lúc sẽ khiến trí não xao nhãng và mất tập trung, lâu dần cũng gây suy giảm trí nhớ.
Tăng cường nạp những thực phẩm tốt cho trí nhớ như các loại cá béo giàu axit Omega 3, trứng, hải sản giàu kẽm, các loại rau xanh, trái cây giàu vitamin C...
Tăng cường đọc sách, học ngoại ngữ hoặc học bất kỳ lĩnh vực mới nào cũng khiến trí não phát triển tốt và hạn chế sa sút trí tuệ hiệu quả.
Để nâng cao chất lượng cuộc sống tốt hơn chúng ta cũng cần chú ý : Tham gia các hoạt động thể chất và trí tuệ như đi bộ, đọc sách, chơi các trò chơi tư duy. Tạo thói quen đặt các vật dụng quan trọng như chìa khóa, ví và điện thoại ở cùng một vị trí cố định mỗi ngày.

Xây dựng chế độ ăn uống lành mạnh, kết hợp với việc tập thể dục thường xuyên để duy trì thể trạng tốt, từ đó cải thiện trí nhớ và tinh thần. Tránh uống rượu, kiểm soát số lượng khi uống để giảm tác động tiêu cực lên trí não. Lên kế hoạch công việc hàng ngày, sử dụng ghi chú, lịch và danh sách việc cần làm.

Dành thời gian cho gia đình, bạn bè và tham gia vào các hoạt động xã hội như tình nguyện để duy trì sự gắn kết tốt cho tinh thần.

Kiểm soát huyết áp cao bằng cách duy trì lối sống lành mạnh để bảo vệ não bộ khỏi những tác động tiêu cực. Dùng thực phẩm bổ sung dinh dưỡng như axit béo omega – 3.

5. Điều trị hay quên

Đối với người cao tuổi, rất khó để khắc phục tình trạng bệnh hay quên. Tuy nhiên, ở người trẻ, nếu phát hiện bệnh ở giai đoạn sớm có thể áp dụng những biện pháp để ngăn chặn bệnh tiến triển và cải thiện chất lượng sống cho người bệnh. Dưới đây là một số cách khắc phục bệnh hiệu quả:

Một số bài tập thể dục đơn giản: Đi bộ giúp tinh thần thoải mái, nâng cao mức hấp thụ oxy của các tế bào não và giúp người bệnh cải thiện trí nhớ rất hiệu quả.

Vận động 10 ngón tay để vẽ tranh, cắt hình, nặn tượng, viết thư pháp, chơi đàn,… đây là những bài tập rất đơn giản và có tác dụng giúp lưu thông máu, kích thích tuần hoàn máu não, từ đó phòng ngừa nguy cơ suy não, teo não.

Tập tay với bi: Chuẩn bị một viên bi đá hoặc bi sắt. Sau đó dùng lòng bàn tay để tập bóp và xoay viên bi. Mở tay và nắm tay, co duỗi tay khi cầm viên bi.

Một số trường hợp cần thiết, các bác sĩ có thể chỉ định điều trị bệnh bằng thuốc chống trầm cảm và thuốc bình thần. Bên cạnh đó, bệnh nhân còn có thể sử dụng thuốc cải thiện tuần hoàn não. Tuy nhiên, nên sử dụng kết hợp mới có thể nhận được hiệu quả tốt nhất. Nếu sử dụng đơn độc một loại thuốc, tác dụng của thuốc thường rất thấp.

Lưu ý: Bệnh nhân không nên tự ý dùng thuốc mà chỉ nên sử dụng khi có chỉ định của bác sĩ. Tự ý mua thuốc điều trị, lạm dụng thuốc có thể gây ra những ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe của người bệnh.

Trong trường hợp bệnh gây ra những triệu chứng kéo dài và ảnh hưởng đến cuộc sống sinh hoạt và công việc, bạn không nên chủ quan mà nên đến các chuyên khoa thần kinh để được các bác sĩ thăm khám và điều trị kịp thời.

BS. Phạm Thanh Phương