Hàng ngàn hồ sơ công nhận đất ở chưa phù hợp quy định: Hội An xin được gỡ vướng

Các cơ quan chức năng đang tìm cách tháo gỡ vướng mắc trong việc cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất cho hàng ngàn trường hợp ở TP. Hội An

Không có sổ địa chính được lập trước ngày 15/10/1993

Mới đây, UBND TP. Hội An báo cáo UBND tỉnh Quảng Nam về một số nội dung vướng mắc liên quan đến việc công nhận đất ở trên địa bàn Thành phố.

Theo đó, sau ngày giải phóng miền Nam, để đưa việc sử dụng ruộng đất vào quản lý chặt chẽ, Hội đồng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 201/CP ngày 1/7/1980 về việc thống nhất quản lý ruộng đất và tăng cường công tác quản lý ruộng đất trong cả nước.

Để cụ thể hóa chủ trương trên, Thủ tướng Chính phủ ban hành Chỉ thị số 299/TTg, ngày 10/11/1980 về công tác đo đạc, phân hạng và đăng ký thống kê ruộng đất trong cả nước.

Tại tỉnh Quảng Nam - Đà Nẵng (cũ), mặc dù việc triển khai công tác đăng ký, đo đạc, lập hồ sơ địa chính theo Chỉ thị 299/TTg được thực hiện từ năm 1982, nhưng trên thực tế, toàn bộ diện tích đất kê khai, đăng ký được người dân sử dụng từ trước năm 1980 (hình thành trước ngày 18/12/1980). Quá trình thực hiện công tác này tại thị xã Hội An (cũ) gặp rất nhiều khó khăn, vướng mắc do công cụ đo vẽ còn thô sơ, lực lượng đo đạc mỏng, chủ yếu là cán bộ của Phòng Nông nghiệp và một số cán bộ trưng tập từ các đơn vị khác, ít có chuyên môn, nghiệp vụ về đo đạc bản đồ.

Chính vì vậy, đến năm 1985, khi Trung ương chỉ đạo tổ chức tổng kết công tác đăng ký ruộng đất, thì sản phẩm đo đạc theo Chỉ thị 299/TTg của thị xã Hội An chỉ mới lập xong Sổ mục kê và bản đồ (lược đồ giải thửa), không đảm bảo theo quy định tại Quyết định số 56-ĐKTK ngày 5/11/1981 của Tổng cục Quản lý ruộng đất “Ban hành bản quy định về thủ tục đăng ký thống kê ruộng đất trong cả nước”.

Do không lập đủ hồ sơ đất đai và thực hiện các nội dung công việc theo quy định của Chỉ thị 299/TTg, nên từ năm 1983 đến năm 1993, tất cả các xã, phường trên địa bàn thị xã Hội An không tiến hành việc xét cấp Giấy Chứng nhận quyền sử dụng đất ở (GCNQSDĐ) cho hộ gia đình, cá nhân sử dụng ổn định từ trước ngày 18/12/1980 theo chủ trương chung của Trung ương.

Thực hiện Nghị định số 64/CP ngày 27/9/1993 và Nghị định số 60/CP ngày 5/7/1994 của Chính phủ, việc cấp GCNQSDĐ cho người dân ở thị xã Hội An (cũ) được triển khai từ năm 1994. Do đó, từ thời điểm này trở về trước chưa hình thành Sổ địa chính (hay nói cách khác thì Sổ địa chính được lập trước ngày 15/10/1993 tại Hội An không có).

Từ năm 2005 (sau khi Luật Đất đai năm 2003 và Nghị định số 181/2004/NĐ-CP có hiệu lực thi hành), xuất phát từ nhận định bản đồ, sổ mục kê đất đai lập đa số vào năm 1983 theo Chỉ thị 299/TTg thuộc một trong các loại giấy tờ theo quy định tại điểm b, khoản 1, Điều 50, Luật Đất đai năm 2003 và thửa đất được hình thành từ trước ngày 18/12/1980, có xác nhận nguồn gốc sử dụng đất cấp xã, nên để đảm bảo quyền lợi cho người dân, UBND các xã, phường đã thực hiện xác định nguồn gốc, quá trình sử dụng ổn định và liên tục, cơ quan chuyên môn và UBND thị xã (nay là thành phố) Hội An căn cứ vào khoản 1, 2, Điều 87, Luật Đất đai năm 2003 và khoản 2, Điều 45, Nghị định số 181/2004/NĐ-CP ngày 29/10/2004 của Chính phủ hướng dẫn thi hành Luật Đất đai để công nhận đất ở cho những thửa đất có vườn, ao.

Đến ngày 1/7/2014, khi Luật Đất đai năm 2013 có hiệu lực thi hành và tiếp tục với nhận định bản đồ, sổ mục kê theo Chỉ thị 299/TTg là một trong các loại giấy tờ về quyền sử dụng đất theo quy định, UBND các xã, phường, các cơ quan chuyên môn và UBND TP. Hội An đã căn cứ vào điểm b, khoản 1, Điều 100; khoản 1, khoản 2, Điều 103, Luật Đất đai năm 2013; Điều 24, Nghị định 43/2014/NĐ-CP ngày 15/5/2014 của Chính phủ hướng dẫn thi hành Luật Đất đai để xác định diện tích đất ở đối với thửa đất có vườn, ao khi cấp GCNQSDĐ, công nhận đất ở, xác định loại đất để thu hồi thực hiện dự án (tương tự như khi áp dụng Luật Đất đai năm 2003).

Từ đó đến khi có Kết luận thanh tra số 927/KLTT-BTNMT ngày 6/3/2019 của Bộ Tài nguyên và Môi trường thì việc công nhận đất ở trên địa bàn TP. Hội An vẫn được nhận định theo hướng căn cứ vào hồ sơ bản đồ, sổ mục kê (đăng ký theo Chỉ thị 299/TTg) là một trong các loại giấy tờ về quyền sử dụng đất theo quy định tại khoản 1,2,3, Điều 100, Luật Đất đai năm 2013 làm căn cứ giải quyết hồ sơ cho công dân.

Thành phần hồ sơ, sản phẩm phê duyệt còn thiếu

Theo thống kê của UBND TP. Hội An, tổng số hồ sơ đã công nhận đất ở trên địa bàn Thành phố là 3.327 hồ sơ, trong đó có rất nhiều hồ sơ sau khi được công nhận đất ở, người dân đã thực hiện chuyển nhượng, thừa kế, tặng cho toàn bộ hay một phần diện tích đất được giao theo Chỉ thị 299/TTg (có nhiều trường hợp đã qua nhiều lần chuyển nhượng cho các chủ thể sử dụng đất khác nhau).

Qua thực tiễn về công tác quản lý, sử dụng đất đai trên địa bàn Hội An, UBND Thành phố nhận thấy, về bản chất, việc công nhận đất ở đã mang lại quyền, lợi ích hợp pháp cho những người sử dụng đất, phản ánh đúng thực tế nguồn gốc, quá trình kê khai đăng ký, quản lý sử dụng đất của công dân.

Tuy nhiên, do việc tổ chức thực hiện công tác đo đạc, phân hạng và đăng ký thống kê ruộng đất theo Chỉ thị 299/TTg ngày 10/11/1980 của Thủ tướng Chính phủ trên địa bàn thị xã Hội An gặp nhiều khó khăn, trở ngại như đã đề cập ở trên, nên thành phần hồ sơ, sản phẩm phê duyệt còn thiếu, không đảm bảo theo Quyết định số 56-ĐKTK ngày 5/11/1981.

Đối chiếu theo quy định Luật Đất đai năm 2013, Nghị định số 43/2014/NĐ-CP, thì Sổ mục kê và bản đồ được lập vào năm 1983 của thị xã Hội An (cũ) không phải là sổ đăng ký ruộng đất, sổ địa chính được lập trước ngày 15/10/1993, do đó không phải là một trong các loại giấy tờ theo quy định tại điểm b, khoản 1, Điều 50, Luật Đất đai năm 2003 và điểm b, khoản 1, Điều 100, Luật Đất đai năm 2013 để làm căn cứ xác định lại diện tích đất ở cho thửa đất có vườn, ao hình thành từ trước ngày 18/12/1980.

Báo cáo UBND tỉnh Quảng Nam, ông Nguyễn Minh Lý, Phó chủ tịch UBND TP. Hội An cho biết, thiếu sót này có nguyên nhân từ việc hiểu và áp dụng các quy định về pháp luật chưa đúng và đầy đủ, cũng như sự kế thừa về ý chí nhận định về pháp luật qua nhiều giai đoạn quản lý đất đai từ xã, phường đến thành phố.

Đồng thời, qua tham khảo một số địa phương như Hà Tĩnh, Quảng Trị, thì hồ sơ đăng ký theo Chỉ thị 299/TTg không còn hoặc giống như TP. Hội An, đã được UBND tỉnh Hà Tĩnh và UBND tỉnh Quảng Trị có văn bản gửi Thủ tướng Chính phủ đề xuất cho chủ trương áp dụng điểm b, khoản 1, Điều 50 và khoản 2, Điều 87, Luật Đất đai năm 2003 để cấp GCNQSDĐ, công nhận đất ở cho hộ gia đình, cá nhân sử dụng đất từ trước ngày 18/12/1980 và có kê khai đăng ký ruộng đất theo Chỉ thị 299/TTg ngày 10/11/1980. Nội dung đề xuất này của 2 tỉnh đã được Thủ tướng Chính phủ đồng ý và cho phép thực hiện.

Do đó, để đảm bảo cơ sở pháp lý cho việc công nhận đất ở trên địa bàn TP. Hội An và căn cứ điểm n, khoản 1, Điều 137, Luật Đất đai 2024, UBND TP. Hội An đã có Công văn số 2567/UBND kiến nghị Sở Tài nguyên và Môi trường xem xét, tham mưu UBND tỉnh Quảng Nam thống nhất đưa sổ mục kê, bản đồ được lập từ giai đoạn 1982 đến 1992 (đa số hoàn thành vào năm 1983) là các loại giấy tờ được lập trước ngày 15/10/1993 để làm căn cứ cấp GCNQSDĐ, công nhận đất ở trên địa bàn TP. Hội An.

Cần linh hoạt giải quyết việc cấp GCNQSDĐ

Theo UBND TP. Hội An, thực tế trong thời gian qua, nhiều trường hợp đã được UBND Thành phố công nhận đất ở theo Chỉ thị 299/TTg. Khi công dân thực hiện các quyền của người sử dụng đất thì một số cơ quan của tỉnh cho rằng, việc công nhận đất ở của UBND Thành phố trước đây là không đúng quy định và từ chối giải quyết hồ sơ của công dân, trong đó có nhiều hồ sơ đã thực hiện chuyển nhượng, tặng cho, thừa kế quyền sử dụng đất. Điều này gây bức xúc trong nhân dân.

Nhận thấy đây là vấn đề quan trọng, có tác động và ảnh hưởng lớn đến quyền, lợi ích hợp pháp của người dân trên địa bàn Thành phố, nhất là việc khắc phục đối với 3.327 hồ sơ đã được công nhận đất ở và tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc theo Kết luận Thanh tra số 927/KL-BTNMT ngày 6/3/2019 của Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường, UBND TP. Hội An đề nghị UBND tỉnh Quảng Nam xem xét bổ sung sổ mục kê và tờ bản đồ được lập theo Chỉ thị 299/TTg của Thủ tướng Chính phủ trên địa bàn Thành phố là một trong các loại giấy tờ khác theo Quyết định số 27/2024/QĐ-UBND ngày 19/10/2024 của UBND tỉnh Quảng Nam “quy định các giấy tờ khác về quyền sử dụng đất có trước ngày 15 tháng 10 năm 1993 của hộ gia đình, cá nhân đang sử dụng đất trên địa bàn tỉnh Quảng Nam”.

Thực tế hiện nay, một số địa phương như Thanh Hóa, Bắc Giang, Nghệ An, Trà Vinh, Ninh Bình, Nam Định, TP.HCM đã cho phép sử dụng sổ mục kê để làm một trong các loại giấy tờ theo quy định của Luật Đất đai năm 2024.

UBND TP. Hội An cũng đề xuất, đối với những trường hợp đã được UBND Thành phố công nhận đất ở theo Chỉ thị 299/TTg của Thủ tướng Chính phủ trước đây, mà người dân đã chuyển nhượng, thừa kế, tặng cho… quyền sử dụng đất, thì không xem xét công nhận lại theo Thông báo số 174/TB-UBND ngày 13/5/2022 của UBND tỉnh Quảng Nam.

Được biết, UBND tỉnh Quảng Nam đã giao Sở Tài nguyên và Môi trường nghiên cứu nội dung đề nghị của UBND TP. Hội An để tham mưu giải quyết theo đúng quy định.

Linh Đan