Hai màu sáng - tối của chuỗi đồ uống

Thị trường đồ uống tại Việt Nam những năm gần đây chứng kiến sự chuyển động mạnh mẽ và đầy màu sắc. Theo báo cáo của công ty nghiên cứu thị trường Mibrand vào tháng 8/2024, con số hơn nửa triệu quán cà phê – từ những quán vỉa hè đến các chuỗi chuyên nghiệp – là một phần quan trọng khắc họa bức tranh ngành F&B. Trong khi đó, nghiên cứu từ iPOS.vn dự đoán giá trị thị trường ngành F&B năm 2024 sẽ tăng 10,92% so với năm 2023, đạt mốc hơn 655.000 tỷ đồng.

Bức tranh này càng trở nên đa dạng khi nhìn vào hai từ khóa quen thuộc: trà sữa và cà phê. Một bên là cơn sốt trà sữa với quy mô thị trường gần 360 triệu USD tại Việt Nam (theo Momentum Works), một bên là chuỗi cà phê với những bước đi thăng trầm trong cuộc đua giành thị phần. Hành vi người tiêu dùng cũng đang dịch chuyển: từ việc thưởng thức đồ uống như một thói quen, họ ngày càng đặt nặng trải nghiệm về không gian, chất lượng và phong cách phục vụ.

Bên cạnh nhiều món đồ uống khác, trà sữa và cà phê là hai từ khóa quen thuộc, gắn bó với đời sống hàng ngày của người dân Việt Nam nhiều nhất. Dân công sở có có thói quen đặt trà sữa chiều cùng với đồng nghiệp hay những ly cà phê buổi sáng tại một cửa hàng nào lại là lựa chọn của nhiều người để bắt đầu ngày mới.

Đi liền với sự gắn bó đó, người ta cũng chứng kiến những biến động không ngừng của các chuỗi đồ uống trong năm 2024.

Cửa hàng Highlands Coffee ở Quảng trường Lâm Viên, Đà Lạt. (Ảnh: Thành Vũ).

Trà đặc sản chiếm sóng

Trà sữa đã có mặt tại Việt Nam từ hơn một thập kỷ trước, ban đầu là thức uống phổ biến của học sinh sinh viên với giá 10.000 - 20.000 đồng tại các quán vỉa hè. Từ giữa những năm 2010, thị trường chuyển biến khi các thương hiệu Đài Loan như Ding Tea, Gong Cha, The Alley gia nhập, mang đến phong cách trà sữa chuẩn mực với đa dạng topping và không gian sang trọng hơn.

Sau đại dịch, thị trường chứng kiến sự nổi lên của các thương hiệu trà sữa đặc sản Việt Nam. Theo dữ liệu từ Vietdata, Phê La khởi đầu từ giữa năm 2021 với slogan về nông sản Việt, nhanh chóng mở rộng lên 25 cửa hàng và đạt doanh thu 300 tỷ đồng năm 2023. Katinat, được D1 Concept hậu thuẫn, phát triển mạnh với hơn 70 cửa hàng và doanh thu gần 470 tỷ đồng, nhưng đối mặt nhiều sự cố truyền thông trong năm 2024. La Boong và La Si Mi cũng nhanh chóng mở rộng, với La Boong đạt gần 100 cửa hàng sau hơn một năm hoạt động, còn La Si Mi tập trung phát triển 37 cửa hàng tại TP HCM và các tỉnh du lịch phía Nam.

Phúc Long, thuộc sở hữu của Masan, vẫn giữ vị thế dẫn đầu với 174 cửa hàng trên toàn quốc. Theo báo cáo kết quả kinh doanh quý III, trong 9 tháng đầu năm 2024, chuỗi trà và cà phê Phúc Long đạt doanh thu 1.203 tỷ đồng và lãi gộp 779 tỷ đồng, tăng 4% so với cùng kỳ năm ngoái. Biên lợi nhuận gộp đạt 65%, không thay đổi nhiều so với năm trước, trong khi EBITDA giảm hơn 2%, xuống còn 201 tỷ đồng.

Phuc Long Heritage dự kiến doanh thu năm 2024 sẽ đạt từ 1.790 đến 2.170 tỷ đồng, tương ứng mức tăng trưởng từ 17% đến 41% so với năm trước, đã hoàn thành khoảng 55%-67% kế hoạch doanh thu sau nửa năm. Ban lãnh đạo Masan nhấn mạnh chiến lược "chất lượng cao với giá phải chăng" nhằm thu hút khách hàng mới và dự kiến mở thêm từ 30 đến 60 cửa hàng mới tại Hà Nội và TP HCM.

Chuỗi cà phê: Kẻ loay hoay gỡ khó, người vượt ngàn chông gai

Biểu tượng một thời - The Coffee House sụt giảm quy mô từ 150 xuống 94 cửa hàng, với doanh thu giảm từ 862 tỷ đồng (2019) xuống còn 700 tỷ đồng (2023) và tiếp tục lỗ lũy kế. Thương hiệu này còn đối mặt với phản ứng tiêu cực từ khách hàng về việc chuyển sang sử dụng ly nhựa, triển khai hệ thống thẻ rung và sự cố tại chi nhánh Thái Hà (Hà Nội).

Ngược lại, Highlands Coffee phát triển mạnh với 800 cửa hàng trong nước và 50 cửa hàng tại Philippines. Mặc dù doanh số tại cửa hàng hiện hữu giảm 2,5%, nhưng tổng doanh thu toàn hệ thống vẫn tăng 12,2% nhờ mở rộng mạng lưới. Theo báo cáo của công ty mẹ, chuỗi đồ uống lớn nhất Việt Nam ghi nhận EBITDA 9 tháng đầu năm tăng 2,9%, đạt 750 tỷ đồng. Highlands Coffee tập trung mở rộng tại các vị trí đắc địa như Bưu điện TP HCM, bến Bạch Đằng và phố đi bộ Nguyễn Huệ.

Starbucks cũng tăng trưởng tốt với 110 cửa hàng, doanh thu năm 2023 tăng 87% đạt 1.300 tỷ đồng. Thương hiệu này đã mở rộng ra các điểm du lịch như Phú Quốc, Đà Lạt, Sapa, Hạ Long và Huế. Về mặt quốc tế hóa, Cộng Cafe có 29 cửa hàng ở nước ngoài (23 tại Hàn Quốc), trong khi Trung Nguyên Legend đặt mục tiêu phát triển 1.000 cửa hàng tại Trung Quốc và mở rộng sang nhiều thị trường khác như Mỹ, Australia, Canada, Nhật Bản và Hàn Quốc.

The Coffee House đánh mất bản sắc và gặp muôn vàn khó khăn trong năm 2024. (Ảnh: The Coffee House).

Điểm nóng mặt bằng

Năm 2024 cũng chứng kiến những biến động lớn về mặt bằng của các chuỗi đồ uống. Nổi bật nhất là việc Starbucks đã trả lại một số vị trí đắc địa do chi phí thuê tăng cao. Câu chuyện của Starbucks Reserve Hàn Thuyên là một ví dụ điển hình với mức thuê 750 triệu đồng/tháng.

Sau khi rời Hàn Thuyên, Starbucks công bố kế hoạch mở cửa hàng Reserve mới tại Bitexco vào nửa đầu năm 2025, cùng với việc mở rộng ra các tỉnh thành mới. Động thái này cho thấy chiến lược định vị lại của các thương hiệu F&B, tập trung vào những khu vực có tiềm năng du lịch và lưu lượng khách cao, đồng thời tối ưu hóa chi phí vận hành trong bối cảnh kinh tế còn nhiều thách thức.

Có sự đầu tư bài bản về trải nghiệm khách hàng nhưng Katinat lại vướng phải nhiều lùm xùm, gây ra ảnh hưởng không đáng có tới thương hiệu trong năm vừa qua. (Ảnh: Katinat).

Trong khi đó, khu vực bờ sông Sài Gòn trở thành điểm đến mới của các thương hiệu lớn. Katinat tiên phong với chuỗi cửa hàng tại Bến Bạch Đằng, Bình An và Linh Đông, thu hút khách nhờ tầm nhìn ra sông và dịch vụ xem pháo hoa trong các dịp lễ. Cửa hàng mới nhất tại Linh Đông có diện tích 1.600m2, được hoàn thành trong 35 ngày.

Starbucks cũng tham gia thị trường này với ba điểm bán chiến lược: Waterbus Bạch Đằng (tháng 9/2024), Waterbus Thủ Thiêm (tháng 8/2024) và The Waterfront trên đường Tôn Đức Thắng (tháng 3/2024). Highlands Coffee, dù sở hữu nhiều vị trí đắc địa, mới chỉ có mặt tại cầu tàu số 2 Bến Bạch Đằng và khu vực Ba Son.

Một khảo sát của iPOS cho thấy, bất chấp khó khăn kinh tế, người Việt vẫn dành khoảng 41.000-70.000 đồng cho mỗi lần đi cà phê. Đáng chú ý, có tới 6% người được hỏi thừa nhận ghé quán cà phê mỗi ngày, chủ yếu là để làm việc, gặp gỡ và hẹn hò.

Thị trường cà phê Việt Nam giờ đây không còn là cuộc chơi của riêng ai. Đây là một sân chơi khốc liệt, nơi chỉ những thương hiệu linh hoạt, hiểu sâu sắc trải nghiệm khách hàng và có tầm nhìn chiến lược mới có thể tồn tại và phát triển. Mỗi ly cà phê giờ đây không chỉ đơn thuần là một thức uống, mà còn là một câu chuyện văn hóa, kinh doanh đầy màu sắc.

Trích Đặc san Tạp chí Điện tử Doanh nhân Việt Nam

Thành Vũ