Hà Thanh - Trận công đồn độc nhất vô nhị - Kỳ 2: Dùng 'khổ nhục kế' hạ đồn Hà Thanh

Năm 1948, Tiểu đoàn 319 được Trung đoàn 101 giao nhiệm vụ tác chiến ở phía nam Huế. Lúc này, Phú Lộc, Phú Vang, Hương Thủy, mỗi địa phương đều có một đại đội độc lập. Khi làm việc với lãnh đạo Phú Vang, Chính trị viên Tiểu đoàn 319 Lê Đình Lý và Tiểu đoàn trưởng Bùi Ngọc Hoàng được Bí thư Huyện ủy Nguyễn Tư Chúc (tức Nguyễn Thanh, sau này là Bí thư Tỉnh ủy) cho biết: Hiện ở đồn Hà Thanh chúng đang giam và sắp xử bắn một số cán bộ của ta. Tên Đồn trưởng Giảng còn treo thưởng 10.000 đồng tiền Đông Dương cho ai bắt được Việt Minh Dương Tự đem nộp cho chúng. Sau khi hội ý, Tiểu đoàn trưởng Bùi Ngọc Hoàng đề xuất với Bí thư Huyện ủy Phú Vang Nguyễn Tư Chúc “Xin cho Tiểu đoàn 319 chúng tôi đi bắt Việt Minh Dương Tự đem nộp lĩnh thưởng” và phát thảo mưu kế dùng gậy ông đập lưng ông bằng cách dùng “khổ nhục kế” để hạ đồn Hà Thanh.

Ông Nguyễn Tư Chúc (tức Nguyễn Thanh - thứ hai từ phải sang): Năm 1948 là Bí thư Huyện ủy Phú Vang; năm 1965 là Bí thư Tỉnh ủy Thừa Thiên thuộc Liên khu V).

Vì là nhân vật chính nên Xã đội trưởng Phú Hương, Dương Tự có mặt theo triệu tập của Bí thư Huyện ủy Phú Vang. Để bảo vệ bí mật ông Dương Tự chỉ trực tiếp làm việc với Chỉ huy Tiểu đoàn 319 và trở về địa phương khi nhiệm vụ hoàn thành vai “diễn” của mình.

Sau khi thống nhất với Huyện ủy Phú Vang, Chỉ huy Tiểu đoàn 319 lên chiến khu Dương Hòa trình bày phương án đánh đồn Hà Thanh với Trung đoàn trưởng 101 Hà Văn Lâu, Chính ủy Trần Quý Hai và Tham mưu trưởng Võ Lương. Trở lại Phú Vang, theo kế hoạch được duyệt, Chỉ huy Tiểu đoàn 319 chọn 50 cán bộ, chiến sĩ to cao cải trang thành Đội Commando lùng bắt Việt Minh Dương Tự theo lệnh (giả) của quan năm - đại tá Camille Doret ở Huế. Đội Commando này, theo phân vai: Kémel (Đức) mang lon quan hai - trung úy chỉ huy. Lin (Đức) mang lon quan một - thiếu úy làm chỉ huy phó. Còn Tiểu đoàn trưởng Lê Ngọc Hoàng đóng vai “thông ngôn”. Tham gia đội quân này còn có: Paul Sartre (Áo), Roland (Đan Mạch), Julien (Ý) và một binh sĩ ngoại quốc nữa nhưng không nhớ tên... Riêng Xã đội trưởng Dương Tự đóng vai bị Đội Commando bắt đem nộp cho đồn Hà Thanh.

Đội Commando chia làm hai cánh. Cánh đi đầu có nhiệm vụ diệt đồn do Tiểu đoàn trưởng 319 Bùi Ngọc Hoàng trực tiếp chỉ huy. Tiểu đoàn phó Nguyễn Chí Hùng tham gia nhóm đột nhập này. Cánh đi sau do Chính trị viên Lê Đình Lý chỉ huy có nhiệm vụ yểm trợ, phá đồn, thu vũ khí.

Hôm xuất phát, theo BS. Hoàng Minh Cảnh, Huyện ủy Phú Vang đã điều 4 thuyền và chọn người tin tưởng, có kinh nghiệm để chèo. Từ bến đò Viễn Trình - Phú Đa thuyền vượt đầm Thủy Tú để sang bến chợ Hà Thanh - Vinh Thanh. Ra gần giữa đầm, thuyền chở toán ông Hà Hữu Thừa đi đầu phát hiện có cano từ hướng Tư Hiền chạy ngược lên nên “nhường” cho thuyền chở Tiểu đoàn trưởng Bùi Ngọc Hoàng vượt lên. Khi đến gần, viên quan một Pháp đứng ở trên boong cano hỏi vọng sang: Trung đội nào đấy và đi đâu vậy?

Quan hai Kémel không trả lời, chỉ vẫy tay chào. Tiểu đoàn trưởng Bùi Ngọc Hoàng đáp lại: ”Trung đội hai, đội đặc nhiệm đi tuần theo lệnh của quan năm Camille Doret!

Bút tích của Thiếu tướng Vương Tuấn Kiệt (tức Bùi Ngọc Hoàng,Tiểu đoàn trưởng 319 - người trực tiếp chỉ huy đánh trận Hà Thanh)

- Oui, oui!” - Vâng, vâng. Hai thuyền chở “Trung đội Commando" cập bến. Việt Minh Dương Tự bị đẩy đi đầu (thực chất là để dẫn đường), khi đi ngang chợ Hà Thanh, Nhân dân nhìn thấy hình ảnh ông cán bộ Việt Minh làng mình tay bị trói, mặt mày cũng như quần áo lấm lem màu máu nên xót xa, thương cảm (chứ đâu có biết đó chỉ là máu gà!).

Để diễn như thật, mấy tên “Commando" hùng hổ nạt nộ, đạp đổ lều quán, chửi bới om sòm và bắn mấy phát súng chỉ thiên thị uy. Việt Minh Dương Tự cùng đội Commando xuất hiện trước đồn Hà Thanh. Lính ùa ra xem, reo lên mừng rỡ “Việt Minh Dương Tự bị ở trên về bắt được rồi”! Chỉ chờ có thế, quan hai chỉ huy Kémel xấn tới vừa đánh vừa quát hỏi viên “tù binh” Dương Tự: Hầm bí mật, vũ khí chôn ở đâu, đồng bọn ẩn náu ở đâu?”.

Theo kịch bản “thông ngôn” Bùi Ngọc Hoàng dịch lại tiếng Việt cố nói thật to cho bọn lính trong đồn nghe. Thấy tên lính gác mang lộn ngược bao đạn, quan hai Kémel liền chỉnh đốn tác phong và quát “mở cửa để cấp trên vào kiểm tra”!

Viên đội gác ra chào và báo lại “quan hai đồn trưởng đang ngủ”. Kémel bảo vào gọi viên Đồn trưởng dậy và đưa cho nó xem “Công vụ lệnh” của cấp trên!

Trung úy Đồn trưởng Nguyễn Văn Giảng đọc “Công vụ lệnh” nhưng bất tuân. Hắn không ra đón mà còn ra lệnh báo động. Bọn Bảo an binh nhảy xuống công sự sẵn sàng chiến đấu. Ngoài cổng đồn, Trung đội Commando, kẻ hút thuốc, người bá vai nhau nói cười vui vẻ xem như không có chuyện gì xảy ra. Đang bị trói ngồi ở một góc, ông Dương Tự thấy Trung úy Giảng và Đội Mây cải trang thành phụ nữ thoát ra ở phía trái cổng đồn nhưng không thể báo ngay được nên nháy mắt cho Tiểu đoàn trưởng Bùi Ngọc Hoàng đến gần. Khi nghe tin ấy, Tiểu đoàn trưởng chỉ kêu lên một tiếng “ối cha” đầy tiếc rẻ và lập tức ra hiệu cho Kémel tấn công. Quan hai Kémel ra lệnh cho viên Đội gác đồn Hà Thanh tập hợp binh sĩ đồn trú phối hợp đi bắt Việt Minh. Tuân lệnh, hắn dõng dạc hô: “Rassemblement en colone par tois”! - Bảo an binh theo lệnh xếp thành ba hàng dọc đứng đối diện với Trung đội Commando lúc này đã vào trong sân đồn... Trung úy Kémel tỏ vẻ không tin Bảo an binh trong đồn đã hợp đầy đủ nên bảo cần kiểm tra. Viên Đội gác đi trước, khi vừa bước vào doanh trại, Kémel đi tiếp theo sau rút súng hạ sát. Theo tiếng súng lệnh, những khẩu Thomson của Đội Commando nhắm vào ba hàng Bảo an binh đang đứng trước mặt nhả đạn.

Được cởi trói, Xã đội trưởng Dương Tự liền dẫn Tiểu đoàn trưởng Bùi Ngọc Hoàng, Cứu thương Hoàng Minh Cảnh… chạy ra phía sau đồn phá cổng nhà giam... Hơn 30 người được giải thoát; trong số này, theo ghi chép của BS. Hoàng Minh Cảnh có ông Nguyễn Văn Thoảng (thân sinh cựu Bộ trưởng Bộ Công nghiệp nhẹ Nguyễn Chí Vu); Trần Thanh Nhạn (nguyên Giám đốc Công an Thừa Thiên Huế); Trần Chiến, Xã đội trưởng Phú Ngạn trước đây…

Tiếng súng vừa ngưng, cánh của Chính trị viên Lê Đình Lý tiếp ứng. Họ tràn vào phá đồn và thu toàn bộ vũ khí. 4 chiếc thuyền đợi sẵn ở bến nhanh chóng chở hai “Trung đội Commando” quay lại bến đò Viễn Trình trong sự hò reo mừng chiến thắng của Đảng bộ và Nhân dân Phú Vang! Đây là trận đánh duy nhất dành được thắng lợi trọn vẹn vì không có ai hy sinh hay bị thương.

Họp rút kinh nghiệm, Huyện ủy Phú Vang và Tiểu đoàn 319 “tiếc hùi hụi” vì không trừ khử được viên Trung úy Đồn trưởng Nguyễn Văn Giảng và Đội Mây - hai kẻ cầm đầu gây nhiều tội ác ở vùng Hà Úc - Hà Thanh mà nguyên nhân xuất phát từ tờ “Công vụ lệnh”. Tờ “Công vụ lệnh” này được giao cho ông Đại, Thư ký Tiểu đoàn 319 soạn thảo bằng tiếng Pháp và giả chữ ký của quan năm – đại tá Camille - chỉ huy quân đội Pháp (F.F.C.A) tại Huế. Còn con dấu do Huyện ủy Phú Vang chọn một thợ lành nghề khắc.

Như đã đề cập, do trong tờ Công vụ lệnh này ta “mượn” lời của Đại tá Camille lệnh cho Trung úy Đồn trưởng Hà Thanh có một số từ dùng không chính xác (như gọi Giảng là Cha nhưng thực tế chỉ là thầy dòng). Hơn nữa, sau trận ta dùng hàng binh Pháp công đồn Câu Nhi, Bộ chỉ huy quân đội Pháp ở Huế có quy định mới, nếu là ngày chẵn “Công vụ lệnh” đóng dấu màu đỏ, trong khi ngày ký là ngày lẻ nên Đồn trưởng Hà Thanh nghi ngờ và cho báo động nhằm nắn gân, xem phản ứng... Thấy tình thế bất lợi, Trung úy Đồn trưởng Nguyễn Văn Giảng và Đội Mây cải trang trốn thoát.

Trở lại với bức ảnh “Sau chiến thắng Hà Thanh”. Bức ảnh ghi rõ chụp tại Huyện ủy Phú Vang ngày 9/7/1948 nhưng không có tên tác giả. Trong 9 chiến binh đứng bá vai nhau và cười mãn nguyện thì có đến 7 là người mang quốc tịch khác nhau.

Tôi tự hỏi, thời chống Pháp có trận đánh nào có đông “chiến binh nước ngoài” tham gia như trận đánh đồn Hà Thanh!? - E là không?

Nếu đúng như vậy, hẳn nhiên lịch sử còn “nợ” vai trò của những “chiến binh ngoại quốc” trong chiến thắng này. Và, với lớp cháu con chúng ta, theo tôi, ít nhất là tại đó - trong khuôn viên đồn cũ hoặc gần đó cần có một tấm bia vinh danh “những chiến binh ngoại quốc” trong đội hình của Tiểu đoàn 319, Trung đoàn 101 đánh đồn Hà Thanh năm nào, dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam mà hiện thân là Huyện ủy Phú Vang đã lập nên chiến công lừng lẫy.

Lịch sử thì không thể khác!

Phạm Hữu Thu