Hà Nội ngày giải phóng qua hồi ức của đạo diễn Roman Karmen

Được sự cho phép của dịch giả Thúy Toàn (tên đầy đủ là Hoàng Thúy Toàn), Báo Quân đội nhân dân Điện tử xin trích giới thiệu tới bạn đọc những trang hồi ký giàu cảm xúc này.

“Chúng tôi được Phó chủ tịch Ủy ban Hành chính Trần Duy Hưng tiếp và cho biết kế hoạch giải phóng Hà Nội. Ông nguyên là bác sĩ nhi khoa nổi tiếng, một trí thức tiến bộ, đã gắn cuộc đời mình với cuộc đấu tranh cách mạng. Với cặp mắt cận thị, đám râu cằm lưa thưa và nụ cười hiền hậu, tôi cứ hình dung tới hình ảnh ông khám bệnh cho em nhỏ dịu dàng nhìn qua cặp kính dày của mình.

Hôm ấy, mở rộng tấm bản đồ Thủ đô có những ô vuông chỉ màu vạch đỏ, bằng giọng nhỏ nhẹ, ông giải thích cho tôi nghe kế hoạch tiếp quản thành phố. Ông còn tỉ mỉ giới thiệu rất hay về đặc điểm lịch sử, địa lý và xã hội của Hà Nội - kinh đô cổ kính của Việt Nam, 80 năm dưới ách đô hộ của thực dân xâm lược và tay sai của chúng. Hiệp định Geneva đã quy định những nét chung về hình thức tiếp quản. Lần đầu tiên trong lịch sử, trong các điều kiện hòa bình diễn ra một cuộc chuyển giao giữa quân đội hai nước ở một thành phố lớn. Ngày 8-10, quân đội Pháp di chuyển đến ven đô. Ngày 9-10 họ sẽ cuốn sạch khỏi Hà Nội, Quân đội nhân dân Việt Nam sẽ long trọng tiến vào thành phố.

Nhân dân Hà Nội đón chào đoàn quân vào tiếp quản Thủ đô. Ảnh tư liệu

Và thế là chúng tôi cũng giống như nhiều người Việt Nam không còn phải tính tháng, mà tính ngày, tính giờ còn lại đến buổi sáng tươi đẹp ngày 9-10-1954. Hàng nghìn người đang tràn ngập các làng xung quanh an toàn khu. Họ không chỉ là những người từ Việt Bắc trở về mà cả nhiều người từ Hà Nội tới.

Nhân dân Thủ đô vượt qua các bốt canh của Pháp, tìm tới gặp những người giải phóng để được nghe sự thật về chính sách của Chính phủ, tận mắt nhìn thấy cuộc sống ở các vùng giải phóng và sau đó trở về kể lại những điều mắt thấy tai nghe cho hàng trăm người khác bị bộ máy tuyên truyền giả dối của địch đầu độc đang dao động, lo lắng về số phận của mình. “Những người đến đây thuộc đủ mọi tầng lớp khác nhau. Thể theo nguyện vọng của họ, chúng tôi tổ chức một cuộc gặp giống như một lớp học để giải thích chính sách của chúng tôi” - đồng chí Trần Duy Hưng nói.

Tái hiện hình ảnh Đại đoàn Quân Tiên Phong tiến vào Hà Nội qua các cửa ô. Ảnh: THÁI SƠN

Sự thật đã được chứng minh. Cuối cùng kế hoạch di cư dân Hà Nội của kẻ thù hoàn toàn thất bại. Nhân dân Thủ đô đang nóng lòng chờ đợi quân đội nhân dân. Không có gia đình nào ở Hà Nội lại không chuẩn bị sẵn cờ và hoa, quần áo mới cho ngày hội sắp đến.

Chúng tôi tiến vào Hà Nội dưới cơn mưa rào ngày 9-10. Thành phố tưởng như hoang vắng. Các đại lộ rộng ở trung tâm thành phố như được mưa rào rửa sạch hầu như không một bóng người. Nhưng ở các vùng ngoại vi, khu lao động thợ thuyền thì không khí lại tấp nập lạ thường. Tại đây, ngày hội giải phóng đã bắt đầu. Bên cổng và cửa nhà, từng tốp người tụ tập. Các quán hàng nhỏ hé mở cửa, có thể thấy rõ bên quầy hàng bày cờ đỏ sao vàng. Khắp nơi tiếng nói, tiếng cười vui vẻ.

6 giờ 30 phút sáng 9-10, theo phố Duy Tân đi từ trung tâm thành phố về phía Nam, xe chúng tôi tới điểm gặp gỡ của sĩ quan hai bên. Họ thảo luận một số chi tiết cuối cùng của cuộc bàn giao. Hai sĩ quan nhìn đồng hồ, 6 giờ 55 phút viên sĩ quan đoàn xe bọc sắt Pháp nói gì đó vào bộ đàm. Đưa bàn tay đi găng da lên, ông ta lệnh cho đoàn xe của mình. Các xe chuyển bánh, tăng dần tốc độ căn về phía Bắc. Đúng 7 giờ, đoàn xe chở bộ binh Việt Nam vượt qua ngã tư và lăn bánh theo những chiếc xe bọc thép. Tiếp theo sau là bộ đội Việt Nam đi thành hàng giữa lòng đường.

Hà Nội ngày trở về được tái hiện sinh động trong "Ngày hội Văn hóa vì hòa bình". Ảnh: THÁI SƠN

Và đến lúc này đã diễn ra một điều kỳ lạ: Phố xá hoang vắng bỗng nhộn nhịp tưng bừng. Hàng nghìn cờ đỏ đã tung bay trên cửa sổ, cửa ra vào khi tiếng động cơ của những chiếc xe bọc sắt ra đi còn chưa lặng. Và lập tức đường phố trở nên chật hẹp bởi những con người hoan hỉ, reo mừng, reo mừng, vẫy tay, nâng bổng trẻ lên đầu… Hôm nay, Hà Nội trở về với nhân dân Việt Nam, máu của binh lính Việt Nam đã không bỏ phí. Đó là thắng lợi to lớn hiển nhiên và đầy thuyết phục của các lực lượng hòa bình trên thế giới.

Sáng 10-10, Hà Nội long trọng đón chào các đơn vị chủ lực của Quân đội nhân dân Việt Nam. Họ đã tiến vào thành phố trên những chiếc xe chiến lợi phẩm và mỗi chiếc xe đều có chữ đề: “Chiến lợi phẩm ở Điện Biên Phủ”. Tất cả mọi người dân đều đổ ra đường. Họ không cần một nghi thức nào cả mà biểu lộ sự nồng nhiệt chào mừng và quây lấy mỗi anh bộ đội, mỗi người chỉ huy bằng những cái ôm hôn, cái bắt tay.

Chúng tôi thu vào ống kính tất cả những hình ảnh đó. Và có lẽ, hình ảnh đặc biệt nhất diễn ra vào lúc ba giờ chiều, tại một bãi rộng trong thành đã diễn ra nghi lễ chào cờ trọng thể. Trong tiếng nhạc quốc thiều, lá cờ đỏ sao vàng từ từ được kéo lên cột cờ trên đỉnh tháp. Chủ tịch Ủy ban Quân chính, Đại đoàn trưởng Đại đoàn 308, Thiếu tướng Vương Thừa Vũ đọc Thư của Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi nhân dân Hà Nội. Người kêu gọi người già, thanh niên nam nữ, các cháu nhỏ tích cực tham gia vào sự nghiệp phục hồi và xây dựng thành phố thân yêu, phục hồi sản xuất, giữ gìn trật tự và an ninh, phát triển hoạt động văn hóa”.

BẢO LINH (biên soạn)