Hạ lãi suất, Fed có thể khiến kinh tế Mỹ bùng nổ như hồi thập niên 1990?

Chủ tịch Fed Jerome Powell - Ảnh: Bloomberg.

Liệu Fed có thể lặp lại thành tích đó ở thời điểm hiện nay hay không? Việc Fed hạ lãi suất mạnh tay vào tuần vừa rồi được đánh giá là một sự khởi đầu tốt - theo tờ báo Wall Street Journal.

Năm 1994, Fed tăng lãi suất quyết liệt để chống lại áp lực lạm phát. Đến năm 1995, thị trường việc làm tại nền kinh tế lớn nhất thế giới giảm nhiệt rõ rệt. Cũng giống như hiện tại, nền kinh tế Mỹ khi đó không có dấu hiệu của một cuộc suy thoái sắp diễn ra. Nhưng vào tháng 5/1995, số liệu thống kê việc làm hàng tháng cho thấy số lượng việc làm trong khu vực phi nông nghiệp không còn tăng trưởng mà đã chuyển sang trạng thái giảm. Tháng 6, Fed có đợt hạ lãi suất đầu tiên trong 3 đợt giảm liên tiếp.

MỨC ĐỘ THẮT CHẶT CỦA CHÍNH SÁCH

Bản báo cáo việc làm đáng sợ đó hóa ra chỉ là con số nhất thời. Thị trường việc làm của Mỹ đã hồi phục ngay trong tháng 6. Nhưng nếu nhìn vào đường trung bình động 3 tháng để loại bỏ những biến động ngắn hạn, có thể thấy xu hướng suy yếu là rõ ràng. Trong vòng 3 tháng tính đến tháng 6/1995, nền kinh tế Mỹ có bình quân mỗi tháng 126.000 việc làm mới, giảm từ mức bình quân 332.000 việc làm mới mỗi tháng của cùng kỳ năm trước đó.

Ở thời điểm năm 2024, số lượng việc làm mới trong tháng 8 - theo số liệu mới nhất - tăng so với tháng 7. Tuy nhiên, trong vòng 3 tháng tính tới tháng 8, số lượng việc làm mới bình quân đạt 116.000 công việc mỗi tháng, giảm mạnh so với mức 211.000 của cùng kỳ năm ngoái.

3 đợt giảm lãi suất 0,25 điểm phần trăm mỗi đợt của Fed vào năm 1995 và đầu năm 1996 đã mang lại thành công: đến giữa năm 1996, số lượng việc làm mới đã tăng trở lại mức bình quân khoảng 250.000 công việc mỗi tháng, và lạm phát không phải là một mối lo lớn trong một thời gian dài sau đó.

Vậy đâu là lý do khiến Fed khởi động chu kỳ lãi suất này bằng mức giảm lãi suất 0,5 điểm phần trăm? Wall Street Journal cho rằng trái với mối lo của nhiều người, việc lựa chọn lượng giảm như vậy không có nghĩa là Fed nhận thấy nền kinh tế Mỹ đang đối mặt nhiều rủi ro lớn. Trên thực tế, trong buổi họp báo ngày 18/9 sau khi Fed hạ lãi suất, Chủ tịch Jerome Powell tỏ ra tương đối lạc quan. “Nền kinh tế Mỹ về cơ bản đang tốt. Ý định của chúng tôi thực chất là duy trì sức mạnh mà chúng tôi đang thấy trong nền kinh tế”, ông nói.

Thay vào đó, việc Fed hạ lãi suất mạnh tay có liên quan tới những khác biệt căn bản giữa nền kinh tế và môi trường lãi suất ở Mỹ hồi thập niên 1990 và hiện nay.

Ở thời điểm năm 1995, kỷ nguyên lãi suất siêu thấp như ở thời kỳ đầu của thế kỷ 21 là điều không ai có thể nghĩ tới. Khi Fed thời Chủ tịch Alan Greenspan tăng lãi suất vào năm 1994, lãi suất quỹ liên bang đi lên từ mức 3% vào đầu năm đó lên mức 6% vào tháng 2/1995. Trong khi đó, chu kỳ thắt chặt chính sách tiền tệ vừa qua của Fed bắt đầu ở mức lãi suất 0-0,25% vào đầu năm 2022 và cuối cùng tăng tới 5,25-5,5% vào tháng 7/2023. Nói cách khác, mức độ thắt chặt của chu kỳ vừa rồi là lớn hơn nhiều so với cách đây 3 thập kỷ.

CÂU CHUYỆN LÃI SUẤT TRUNG TÍNH

Chưa kể, mức độ thắt chặt trong tương quan so sánh với nền kinh tế cũng lớn hơn nhiều. Nhà kinh tế Dario Perkins của công ty nghiên cứu TS Lombard viết trong một báo cáo gần đây rằng vào khoảng năm 1995, lãi suất trung tính chỉ thấp hơn 0,75 điểm phần trăm so với lãi suất Fed vào tháng 6 năm đó. Lãi suất trung tính là mức lãi suất trên lý thuyết mà Fed tin là vừa đủ để cho phép tạo ra lượng việc làm lớn nhất có thể trong khi vẫn giữ được lạm phát trong vùng mục tiêu. Trong bối cảnh như vậy, 3 lần giảm lãi suất với mức giảm 0,25 điểm phần trăm mỗi lần chính là “đơn thuốc” phù hợp cho nền kinh tế.

Cựu Chủ tịch Fed Alan Greenspan - Ảnh: Bloomberg.

Hiện nay, cuộc tranh luận về lãi suất trung tính vẫn đang diễn ra sôi nổi. Tuy nhiên, phần lớn các nhà kinh tế tin rằng lãi suất trung tính hiện nay thấp hơn nhiều so với con số của năm 1995, đồng nghĩa rằng khả năng của nền kinh tế hiện nay trong việc hấp thụ lãi suất cao đã giảm xuống so với hồi thập niên 1990. Điều này xuất phát từ một số yếu tố, bao gồm biến đổi nhân khẩu học, khác biệt trong tăng trưởng năng suất và những thay đổi trong hệ thống tài chính.

Ông Powell nói ông chưa thể xác định lãi suất trung tính hiện nay là bao nhiêu, ngoại trừ việc ông tin rằng lãi suất trung tính bây giờ “cao hơn đáng kể” so với ở thời điểm mà lãi suất này ở ngưỡng 0 hoặc thậm chí dưới 0 như ở thời điểm trước khi xảy ra đại dịch Covid-19.

Dù vậy, dự báo dài hạn mà các nhà hoạch định chính sách Fed đưa ra về lãi suất quỹ liên bang trong lần cập nhật vừa rồi đã đưa ra một vài dấu hiệu về việc Fed hiện cho rằng lãi suất trung tính đang ở mức nào. Lãi suất trung tính rút ra từ dự báo lãi suất “biểu đồ dấu chấm” (dot-plot) của Fed trong lần cập nhật tháng 9 là 2,9%, nhích lên so với mức 2,8% đưa ra hồi tháng 6. Tuy nhiên, mức lãi suất trung tính này vẫn còn một khoảng cách lớn so với lãi suất quỹ liên bang của Fed sau đợt giảm vừa rồi là mức 4,75-5%.

Điều này có nghĩa là sau giai đoạn lạm phát leo thang chóng mặt hậu đại dich, Fed đã giữ lãi suất quỹ liên bang - mà theo tính toán của chính Fed - ở trạng thái thắt chặt cao độ. Vì lý do như vậy, Fed có một chặng đường dài phải đi để đưa lãi suất về mức trung tính, tức là mức lãi suất không gây ra trở ngại hay kích thích tăng trưởng kinh tế. Đó có thể là lý do vì sao Fed chọn mức giảm lãi suất “khủng” khi khởi động chu kỳ nới lỏng này, cũng như vì sao dự báo “dot-plot” cho thấy Fed dự trù giảm lãi suất thêm 2 lần nữa, mỗi lần 0,25 điểm phần trăm, trong năm nay và giảm tròn 1 điểm phần trăm trong năm 2025.

Fed hồi thập niên 1990 đã hành động đón đầu và ngăn được nền kinh tế rơi vào suy thoái. Fed hiện nay cũng muốn làm như vậy. Xét tới việc Fed bắt đầu hạ lãi suất từ đâu, lần này, Fed sẽ phải nhanh tay hơn lần trước - bài báo của Wall Street Journal kết luận.

An Huy