GV cho rằng hướng dẫn chấm thi Ngữ văn cần phân hóa năng lực thí sinh hơn

Đề tham khảo kỳ thi tốt nghiệp từ năm 2025 được Bộ công bố ngày 18/10 được nhiều giáo viên đánh giá là phù hợp với chương trình 2018; kiểm tra, đánh giá được năng lực của người học. Bên cạnh đề thi, đáp án và hướng dẫn chấm vừa trả lời được nội dung đề bài vừa kiểm tra, đánh giá năng lực người học.

Ảnh minh họa: Lã Tiến

Đáp án đánh giá được năng lực người học

So sánh đáp án đề minh họa môn Ngữ văn vào tháng 12/2023 và 2024 có một số điểm khác nhau ở phần Viết. Đáp án năm 2023, mỗi câu đều có 6 tiêu chí tương đương với 6 điểm thành phần; đáp án năm 2024, chỉ có 5 tiêu chí tương đương với 5 điểm thành phần. Tổng điểm vẫn không thay đổi.

Sự khác nhau của đáp án Câu 1 đề minh họa năm 2023 và đề tham khảo năm 2024:

Đáp án năm 2023, tiêu chí “c” và “d” chi tiết hơn. Có thể hiểu, tiêu chí “c” chỉ yêu cầu tìm ý và sắp xếp ý thành hệ thống (là bước thứ 2 trong quy trình viết văn: tìm ý, lập dàn ý); tiêu chí “d” từ hệ thống ý ở tiêu chí “c” yêu cầu người viết chọn thao tác lập luận, phương thức biểu đạt, lý lẽ, bằng chứng, lập luận để trình bày quan điểm của mình về vấn đề nghị luận (là bước 3: viết đoạn văn).

Sở dĩ có tiêu chí “c” và “d” là để phân biệt bài viết chỉ mới nêu được hệ thống ý của vấn đề nghị luận (chấm 0,5 điểm) với đoạn văn hoàn chỉnh về nội dung, hình thức nghệ thuật và thuyết phục người đọc (gộp điểm “c” và “d” chấm 1,0 điểm).

Tương tự, đáp án Câu 2 (bài văn nghị luận) của 2 lần cũng khác nhau:

Đáp án Câu 2 của 2 đề minh họa có điểm khác giống Câu 1. Theo quan điểm của người viết, nếu 2 tiêu chí “c” và “d” trong đáp án năm 2023 hợp nhất lại thành một tiêu chí như đáp án năm 2024 thì cần ghi rõ 2 yêu cầu như đã phân tích ở trên. Gợi ý như sau:

Theo đáp án, thí sinh viết được hệ thống ý theo bố cục (lập dàn ý) thì chấm 1,0 điểm; thí sinh viết thành một bài văn hoàn chỉnh, đảm bảo đặc điểm bài văn nghị luận xã hội, có chính kiến cá nhân, thuyết phục người đọc thì chấm 2,5 điểm (bao gồm điểm của tiêu chí “c”).

Có thể thấy, điểm nội dung (1,0 điểm) ít hơn điểm kỹ năng lập luận, trình bày nội dung thuyết phục người đọc (1,5 điểm). Điều đó cho thấy đáp án đã có tính phân hóa cao, đánh giá được, đúng năng lực người học.

Đề xuất thiết kế hướng dẫn chấm phân hóa năng lực thí sinh

Bên cạnh đề thi và đáp án, hướng dẫn chấm góp phần trực tiếp trong việc phân hóa năng lực thí sinh. Đề minh họa năm 2023 và đề thi tham khảo năm 2024 có vài điểm mới so với đề thi chương trình cũ nên cần hướng dẫn chấm rõ ràng, tạo sự công bằng cho thí sinh.

Thứ nhất, những câu có yêu cầu độ dài như câu 5 (trả lời 5 – 7 dòng) phần Đọc hiểu; câu 1 (khoảng 200 chữ), câu 2 (khoảng 600 chữ) phần Viết. Trước đây, trong đáp án và hướng dẫn chấm không đề cập đến việc bài làm đáp ứng dung lượng. Hướng dẫn chấm cũng nên phân hóa những bài viết đảm bảo và không đảm bảo dung lượng đề yêu cầu.

Thứ hai, những tiêu chí có điểm số tối thiểu mà có nhiều ý nhỏ (chẳng hạn như “đảm bảo bố cục và dung lượng”: 0,25 điểm) thì cũng cần hướng dẫn chi tiết, không nên đặt ra yêu cầu trong đề mà không có cơ cấu điểm trong đáp án.

Thứ 3, hướng dẫn chấm điểm câu 2 phần viết (đề minh họa năm 2023) vừa chi tiết (để đánh giá bài viết chưa hoàn thành, làm được tới đâu chấm điểm tới đó) vừa tổng hợp, đặt các tiêu chí trong mối quan hệ (để đảm bảo tính chỉnh thể của bài văn, tránh đếm ý cho điểm). Đánh giá một bài viết nghị luận cần xem xét đến tính chỉnh thể của văn bản và hiệu quả thuyết phục của văn bản đối với người đọc.

Như vậy, đề thi, đáp án, hướng dẫn chấm là công cụ để kiểm tra, đánh giá còn điểm số là kết quả đánh giá năng lực của người học. Vì thế, bộ ba đề thi – đáp án – hướng dẫn chấm thiết kế chuẩn sẽ phản ánh kết quả đúng nhất. Đó là mục tiêu của Chương trình giáo dục năm 2018.

(*) Văn phong, nội dung bài viết thể hiện góc nhìn, quan điểm của tác giả.

Trần Văn Tâm - giáo viên Trường THPT Nguyễn Trãi, Tây Ninh