Gỡ khó trong thành lập và chuyển đổi Quỹ Hỗ trợ phát triển HTX

Theo số liệu của Quỹ Hỗ trợ phát triển HTX Việt Nam, cả nước có 52 Quỹ Hỗ trợ phát triển HTX, gồm 1 quỹ trung ương và 51 quỹ địa phương. Như vậy, đến thời điểm này vẫn còn một số tỉnh, thành chưa thành lập được Quỹ Hỗ trợ phát triển HTX.

Vướng quy định

Tại Bình Thuận, nhận thấy vai trò quan trọng của việc thành lập Quỹ Hỗ trợ phát triển HTX, Liên minh HTX tỉnh đã thực hiện các bước dự thảo Đề án thành lập Quỹ Hỗ trợ phát triển HTX theo quy định tại khoản 3 Điều 15 Nghị định số 45/2021/NĐ-CP của Chính phủ.

Tuy nhiên, đến nay, Quỹ này vẫn chưa ra đời vì nhân sự giữ các chức danh quản lý Quỹ hiện là các thành viên Thường trực và Kế toán của Liên minh HTX kiêm nhiệm, không đảm bảo theo quy định tại Nghị định 159/2020 NĐ-CP khi “Người quản lý doanh nghiệp nhà nước không là cán bộ, công chức, viên chức”.

Trong khi đó, nguồn kinh phí để vận hành Quỹ cũng chưa có. Nếu chiếu theo Nghị định 159/2020 thì Quỹ phải thuê nhân sự và nguồn vốn điều lệ ban đầu 20 tỷ đồng, rất khó để đảm bảo trả lương và đầu tư trang bị cơ sở vật chất. Trong khi không phải người nào về làm quản lý cũng hiểu về mô hình kinh tế tập thể để vận hành Quỹ hoạt động hiệu quả.

Nguồn vốn cấp cho Quỹ Hỗ trợ phát triển HTX ở địa phương còn thấp, chưa đáp ứng được nhu cầu của các HTX, nhất là khi mở rộng đối tượng vay tới thành viên HTX, thành viên tổ hợp tác.

Bên cạnh đó, Liên minh HTX tỉnh Bình Thuận đã bổ sung hồ sơ theo quy định nhưng hiện Đề án thành lập Quỹ Hỗ trợ phát triển HTX tỉnh vẫn đang chờ Sở Tài chính tham mưu UBND tỉnh thẩm định.

Không chỉ gặp những khó khăn nhất định trong việc hình thành Quỹ Hỗ trợ phát triển HTX, ngay việc chuyển đổi, sắp xếp lại tổ chức và mô hình Quỹ Hỗ trợ phát triển HTX theo mô hình công ty TNHH một thành viên do Nhà nước nắm giữ 100% vốn điều lệ cũng có nhiều vướng mắc.

Đặc biệt, việc chuyển đổi mô hình hoạt động của Quỹ theo Nghị định 45 có rất nhiều quy định mới, khác so với mô hình trước đây của Quỹ như về hoạt động cho vay, chế độ tài chính kế toán, kiểm toán, báo cáo… Vì vậy, nhiều địa phương còn gặp khó khăn trong quá trình thực hiện.

Hệ thống văn bản hướng dẫn thực hiện Nghị định 45 còn chậm và có nội dung chưa rõ ràng. Liên minh HTX Việt Nam đã ban hành Kế hoạch 351/KH-LMHTXVN để triển khai, đồng thời có hướng dẫn (Đề án, Điều lệ mẫu) gửi cho các tỉnh, thành phố để tham khảo, song theo ông Nguyễn Đức Hiền, Chủ tịch Liên minh HTX tỉnh Bắc Giang, quá trình thực hiện xây dựng Đề án, Điều lệ vẫn có rất nhiều văn bản, quy định cụ thể để thực hiện mà chưa có hệ thống văn bản mẫu, như chưa có hướng dẫn thành phần hồ sơ để chuyển đổi.

Điều này gây lúng túng cho các địa phương khi phải xin ý kiến và tham khảo ở các Quỹ địa phương khác để triển khai và cán bộ ở một số ngành tại địa phương có ý kiến khác nhau về chuyển đổi hoạt động của Quỹ.

Vẫn cần những hướng dẫn

Hiện, ngoài Quỹ Hỗ trợ phát triển HTX ở Trung ương, 51 quỹ địa phương tính đến hết năm 2023 đã cho vay đến gần 9.000 lượt HTX, 800.000 lượt tổ hợp tác, thành viên HTX, tổ hợp tác.

Theo đánh giá của ông Phạm Công Bằng, Tổng Giám đốc Quỹ Hỗ trợ phát triển HTX Việt Nam, các Quỹ Hỗ trợ do Liên minh HTX cấp tỉnh trực tiếp quản lý có chất lượng tín dụng cơ bản tốt khi tự trang trải chi phí hoạt động và bảo toàn vốn điều lệ. Còn một số Quỹ ủy thác cho các tổ chức tài chính - tín dụng khác cho vay nhìn chung tỷ lệ giải ngân thấp, HTX khó tiếp cận.

Tuy nhiên, việc thành lập mới và chuyển đổi mô hình hoạt động của một số Quỹ vẫn chưa thực sự thuận lợi. Hiện, ngoài Bình Thuận, còn có Kiên Giang, Cần Thơ, Ninh Thuận, Phú Yên..., trong khi phần lớn Liên minh HTX tỉnh, thành phố này đã có hồ sơ về đề án thành lập Quỹ gửi UBND tỉnh, thành phố.

Theo các chuyên gia, việc chuyển đổi mô hình Quỹ Hỗ trợ phát triển HTX theo mô hình công ty TNHH một thành viên là chưa có tiền lệ, do đó, để các địa phương chuyển đổi hiệu quả, các quy định, hướng dẫn cần rõ ràng, cụ thể, tránh chồng chéo, gây khó khăn cho quá trình triển khai tại địa phương. Nhất là mô hình công ty TNHH một thành viên là mô hình hoạt động theo Luật Doanh nghiệp, trong khi đây là Quỹ hỗ trợ cho HTX, một loại hình hoạt động theo Luật HTX.

Ông Nguyễn Khải, Chủ tịch Liên minh HTX tỉnh Đắk Nông, cho rằng hiện vẫn chưa có văn bản chỉ đạo đôn đốc thường xuyên, quyết liệt để UBND tỉnh triển khai thực hiện có hiệu quả Nghị định số 45. Đồng thời, chưa thống nhất tổ chức hoạt động Quỹ hỗ trợ phát triển HTX từ Trung ương đến địa phương: về tổ chức bộ máy, nguồn vốn và cơ chế hoạt động...

Việc thống nhất về tổ chức hoạt động sẽ tạo điều kiện cho các Quỹ địa phương liên thông về nghiệp vụ với Quỹ Trung ương và để Quỹ địa phương có thể nhận ủy thác từ Quỹ Trung ương và nguồn khác.

“Do đó, cần kịp thời ban hành văn bản chỉ đạo tháo gỡ vướng mắc cho các địa phương chưa thành lập hoặc chưa được chuyển đổi mô hình hoạt động của Quỹ Hỗ trợ phát triển HTX”, ông Nguyễn Khải đề nghị.

Ngoài ra, các địa phương cho rằng, theo Nghị định 45, Quỹ Hỗ trợ phát triển HTX là quỹ tài chính nhà nước ngoài ngân sách hoạt động theo mô hình công ty TNHH một thành viên do Nhà nước nắm giữ 100% vốn, hoạt động không vì mục tiêu lợi nhuận... Do vậy, Quỹ không phải là tổ chức tín dụng nên các cơ quan quản lý cần ban hành thêm các quy định trích lập phân loại nhóm nợ và các quy định khác tương tự tổ chức tín dụng để các Quỹ thuận lợi trong quá trình hoạt động.

Huyền Trang